The Intellectual, Economic and Bureaucratic Codes of Ottoman-Turkish Modernization

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: 30, 313 - 329, 01.07.2013

Arif Aytekin

Öz

In this study historical adventure of Ottoman-Turk modernisation is mentioned. The priorities of modernisation policies in both Ottoman and Republic periods are put under the microscope. The modernisation policies which are cleared the way by world system in each period are traced both on speech and political manners. Within this framework, on one hand westernization is being with the will of the Elits and Turkish society who have a feeling of backward against West societies; on the other hand, the thesis of world system or capitalism built by Europe Civilization which gains a seat causing to go back of Ottoman and Turkish in West is processed. Besides that with the defeat of Lepanto(1571), the idea of Turks can be defeated started to get around in West. This historic break increased confidence and caused the psychological supremacy of West Societies. Europe Civilization and Ottoman Islam Civilization resemble to teeterboard because while one side is rising,the other one is forced to going down. In this study the general lines of Ottoman-Turk modernisation are tried to analyzed dealing with intellectual, economic and political dimension in historic progress.

Anahtar Kelimeler

Ottoman-Turk Modernisation, West, Westernization, Enlightenment, Modernisation

Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Düşünsel, Ekonomik ve Bürokratik Kodları

Öz

Bu çalışmada Osmanlı-Türk modernleşmesinin tarihsel serüveni konu edinmektedir. Gerek Osmanlı döneminin ve gerekse Cumhuriyet döneminin modernleşme politikalarının öncelikleri mercek altına alınmaktadır. Dünya sisteminin, her iki dönemde önünü açtığı modernleşme politikalarının gerek söylem düzeyinde ve gerekse siyasal düzlemde politikalarının izi sürülmektedir. Bu çerçevede batılılaşma, modernleşme politikalarının bir taraftan kendisini Batı Toplumları karşısında “geri kalmış” hissine kaptıran Türk toplumunun ve seçkinlerinin iradesi ile olurken; öbür taraftan Batı’da Osmanlı-Türkü gerilettiği oranda kendisine yer bulan Avrupa Medeniyetinin oluşturduğu Dünya Sistemi veya kapitalizm aracılığıyla geliştirildiği tezi işlenmektedir. Bunun yanında İnebahtı/Lepanto (1571) yenilgisiyle Batı’da “Türk’ün yenilebileceği fikrinin” yayılmasına koşut, Batı Toplumlarında güven ve psikolojik bir üstünlük hissi oluşurken Osmanlı’da tersi bir kırılmanın yaşanmasını sağlamaktaydı. Avrupa ve Osmanlı medeniyeti tahterevallinin iki kolu gibi birbirine karşıt ve bağlı olarak konumlanmıştı. Biri yükselirken diğeri zorunlu olarak inişe geçmektedir. Bu çalışmada genel hatlarıyla Osmanlı-Türk modernleşmesinin belirtilen tarihi seyir içinde düşünsel, ekonomik ve siyasal boyutunda meydana gelen gelişmeler incelenmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı-Türk modernleşmesi, Batı, Batılılaşma, Aydınlanma, modernleşme.

Kaynakça

• ALTAN, Mehmet, “Batılılaşmanın Sosyo-Politik Temelleri, Düşünsel ve Toplumsal Yapısı”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme Ve Batıcılık, İletişim Yay., İstanbul 2002, c.3, ss. 141-146.
• BELGE, Murat, “Türkiye’de Zenofobi ve Milliyetçilik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik, İletişim Yay., İstanbul 2003, c.4, ss.179-192.
• BERKES, Niyazi, “ Türkiye’de Çağdaşlaşma”, YKY Yay., İstanbul 2002.
• ECO, Umberto, “ Gülün Adı”, Çev. Şadan Karadeniz, Can Yay. İstanbul 1998.
• FULLER, Grahame, “ Yeni Türkiye Cumhuriyeti”, Çev. Mustafa Acar, Timaş Yay., İstanbul 2010.
• GİDDES, Anthony, “ Modernliğin Sonuçları”, Ayrıntı Yay., İstanbul 1994.
• GÖLE, Nilüfer, “Batı Dışı Modernlik, Kavram üzerine”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme Ve Batıcılık, İletişim Yay., İstanbul 2002, c.3, ss. 56-66. İNALCIK, Halil, “Türkiye Avrupa: Dün Bugün”, Doğu-Batı Düşünce Dergisi, Doğu Batı Yay., Baskı, Ankara 2007, S.2, ss. 13-35.
• KALİBER, Alper, “Türk Modernleşmesini Sorunsallaştıran üç Ana Paradigma”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, İletişim Yay., İstanbul 2002, C.3, ss.107-124
• KEYDER, Çağlar, “ Türkiye’de Devlet ve Sınıflar”, İletişim Yay., İstanbul 1989.
• KILIÇBAY, Mehmet Ali, “Fakir Akrabanın Talihi", Doğu-Batı Düşünce Dergisi, Doğu Batı Yayınları, Ankara 1998, S.2, ss. 57-64.
• KOÇAK, Cemil, “ Geçmişiniz İtina İle Temizlenir”, İletişim Yayınları, İstanbul 2010. KÖKER, Levent, “Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet ve Demokrasi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Kemalizm, İletişim Yay., İstanbul 2009, C.2, ss. 97-112.
• KÜÇÜKÖMER, İdris, Batılılaşma: Düzenin Yabancılaşması, Profil Yayınları, İstanbul 20 MARDİN, Şerif, “Türk Modernleşmesi: Bütün Eserleri 9 Makaleler 4”, İletişim Yay., İstanbul 2012.
• MARDİN, Şerif, “ Jön Türklerin Siyasi Fikirleri”, İletişim Yay., İstanbul 1989.
• MARDİN, Şerif, “ Siyasal ve Sosyal Bilimler”, İletişim Yay., İstanbul 1999.
• ORTAYLI, İlber, “ İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı”, İletişim Yay., İstanbul 1995.
• ÖZEL, İsmet, “ Üç mesele”, Şule Yay., İstanbul 1996.
• ÖZEL, İsmet, “ Çenebazlık”, Şule Yay., İstanbul 2007.
• ÖZEL, İsmet, “23 Kasım 2013’te Kızıltepe/Mardin’de yaptığı konuşma metni”, http://www.istiklalmarsidernegi.org.tr/ Yazi.aspx?YID=960&KID=4, (2013)
• ÖZLEM, Doğan, “Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, İletişim Yay., İstanbul 2002, , c.3, ss. 452-464.
• TAKIŞ, Taşkın, “Hilmi Ziya Ülken”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme Ve Batıcılık, İletişim Yay., İstanbul 2002, c.3, ss. 94-101.
• TEKELİ, İlhan., “Türkiye’de Siyasal Düşüncenin Gelişimi Konusunda Bir Üst Anlatı”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, İstanbul, İletişim Yay., c.3, ss. 19-42. YAVUZ, Hilmi, “Modernleşme: Parça mı, Bütün mü? Batılılaşma Simge mi, Kavram mı?”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, İstanbul, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, c.3, ss. 212-217.