War in Anatolia, Law Preparation in Istanbul and The Decree of Hanedan-¨ Al-i Osman

Yıl 2009, Cilt: 2009 Sayı: 19, 1 - 24, 01.04.2009

Cevdet Kırpık

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Anadolu’da Savaş, İstanbul’da Kanun Hazırlığı ve Hanedan-ı Âl-i Osman Kararnamesi

Öz

Hanedan hukuku ilk kez 1913’te yazılı hale getirilmişti ama ayrıntılı bir şekilde düzenlenerek yürürlüğe konulması daha sonra oldu. 7 Şubat 1922’de yürürlüğe giren Hânedân-ı Âl-i Osman Umuru Hakkında Kararname hanedan hukukunu birincisinden çok daha detaylı olarak ele aldı. Kararnamenin içeriği kadar hazırlanması sürecinde yaşananlar ilgi çekiciydi. Hazırlanma usulü, zamanlama ve içerik konusunda şehzadelerle padişah arasında sürtüşme yaşandı. Yine içeriğin hazırlanması sırasında komisyonda bir kısım kritik konulara çözüm getirmek kolay olmadı. Özellikle Hazîne-i Hassâ malları, hanedanın ve bilhassa padişahların mirasının nelerden ibaret olduğu tartışıldı. Emlâk-ı hakaniye ve emlâk-ı şahsiye ayrımı bahsinde II. Abdülhamid’in mirası meselesi varislerin lehine olacak şekilde çözüme kavuşturuldu. Kararnamede mal ve mülke ait hususların yanında hanedan üyelerini doğumdan ölüme kadar ilgilendiren her tür mesele ele alındı. Doğumun tescili, evlenme-boşanma usulleri, vesayet, eğitim-öğretim gibi daha birçok konu ayrıntılı bir şekilde ele alındı. Kararnamenin resmen ve fiilen işgal edilmiş Osmanlı başkenti İstanbul’da çıkarılmış olması dikkat çekici bir konudur. İşgalin kalıcılığı, devletin veya hanedanın sona ermesi gibi bir düşünce kararnameye yansımamıştı. Yine de hanedanın mal-mülk ve miras gibi meselelerinin öncelikli olarak ele alınması, belgelere yansımayan bir endişeyi dile getirmektedir. Makalede son dönem hanedan hukuku öncelikli olarak arşiv belgelerinin ışığı altında ele alınarak incelenmiş, bu konudaki boşluk giderilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, hanedan hukuku, kararname, nizamname, uygulama

Kaynakça

• Ali Vâsıb Efendi, Bir Şehzadenin Hatıratı Vatan ve Menfada Gördüklerim ve İşittiklerim, Hazırlayan: Osman Selahaddin Osmanoğlu, İstanbul, 2005.
• BARDAKÇI, Murat, Son Osmanlılar Osmanlı Hanedanının Sürgün ve Miras Öyküsü, İstanbul, 2008.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiye ve Istıhalat-ı Fıkhiyye Kamusu, II, İstanbul, 1968.
• ÇEKER, Orhan (Hazırlayan), Arazi Kanunnamesi, İstanbul, 1985.
• Döndüren, Hamdi, Delilleriyle İslam Hukuku Şahıs, Aile ve Çözümlü Miras, İstanbul, 1983.
• HÜLAGÜ, Metin, Yurtsuz İmparator Vahdeddin İngiliz Belgelerinde Vahdeddin ve Osmanlı Hanedanı, İstanbul, 2008.
• KIRPIK, Cevdet, “ Nizamname Dışı Bir Evlilik Şehzade Sayılmayan İki Çocuk”, Toplumsal Tarih, Sayı:170, Şubat 2008.
• KİLİ, Suna A.- Gözübüyük, Şeref, Türk Anayasa Metinleri Sened-i İttifaktan Günümüze, Ankara, 1985.
• KOLOĞLU, Orhan, Son Sadrazam Milli Mücadele Taraftarı Ahmed Tevfik Paşa, İstanbul, 2007.
• MERAY, Seha L. (Çeviren), Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, cilt:3, İstanbul, 2001.
• OKDAY, İsmail Hakkı, Yanya’dan Ankara’ya, İstanbul, 1994.
• ÖZTÜRK, İbrahim Sadi, Sevr Antlaşması Tam Metin, Ankara, 2007.
• QUATERT, Donald, “Agriculture,” An Economic and Social History of The Ottoman Empire 1600- 1914, Suraiya Faroqhi, Bruce McGowan, Donald Quataert, and Şevket Pamuk, Volume Two, Cambridge and New York, 1994.
• ŞENSÖZEN, Vasfi, Osmanoğullarının Varlıkları ve II. Abdülhamid’in Emlaki, Ankara, 1982.
• TERZİ, Arzu T., Hazine-i Hassa Nezareti, Ankara, 2000.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, Ankara, 1951. Arşiv Belgeleri
• BOA(Başbakanlık Osmanlı Arşivi), İ. DUİT(Dosya Usulü İradeler),
• BOA, HSD (Satın Alınan Evrak), AFT(Ali Fuat Türkgeldi Evrakı),
• BOA, Hanedan Defteri, No:2.