Emek Süreçlerinde Denetim

Yıl 2016, Sayı: 39, 257 - 274, 29.12.2016

Savaş Çağlayan , Onur Bayrakcı

Öz

Sosyoloji ve
siyaset bilimi Marx’dan sonra emek süreçlerindeki denetim mekanizmalarına gereken
ilgiyi göstermemiştir. 1970li yıllardan sonra emek süreçlerine olan ilgi
Braverman’la tekrar canlanmıştır. Braverman ve ardılları emek süreçlerinde
özellikle de emeğin denetimi üzerine yoğunlaşmışlardır. Emeğin denetimi
kapitalizm için hayati derecede önemlidir. Kapitalizmin devamlılığı emek
gücünün denetimi üzerine kurulmuştur. Emek denetimi de teknolojik ve teknik
gelişimlerle beraber değişmiştir. Endüstriyelleşmenin ilk aşamasında uygulanan denetim
biçimleri günümüzde artık önemini yitirmiştir. Kişinin bedenini ve emek gücünü
denetlemeye yönelik denetim mekanizmaları yerini zihnin denetlenmesine yönelik
ideolojik denetim mekanizmalarına bırakmıştır. İş artık yaşamın bir parçası
değil bütünü hale gelmiştir. Diğer taraftan sermayenin uluslararası ölçekte
yayılması rekabet koşullarını zorladığından dolayı işsizlik de önemli bir hal
almıştır. İşsizlik bir taraftan çalışanlar için diğer taraftan da çalışmayan
kitleler için sermaye tarafından koz olarak kullanılmaktadır. Bu durum emek
denetiminin başka bir boyutunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada denetim üzerine
yapılan tartışmalar ve denetim türleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Denetim Mekanizmaları, Emek, Artı Değer

Control at the Labour Processes

Öz

After Marx, Neither Sociology nor Politics science paid attention to
control mechanism at labour processes. Attention on labour processes and
control mechanisms revived by Braverman since 1970’s again. Braverman and his
successors focused on labour processes especially on labour control mechanisms.
Labour control mechanism is vital for capitalism. Continuity of capitalism based
on control of labour power. Labour control goes along with technic and
technologic changes. The forms of control applied in the first stage of
industrialization have lost its importance. The control mechanisms for
controlling the body and labor have left their place to ideological control
mechanisms for the control of the mind. Work is no longer a part of life but
has become a whole. On the other hand, unemployment has also become important
since the expansion of the capital to the international scale that has forced
competition conditions. Unemployment is also used as a trump by capital for
workers and unemployers. This is another dimension of labor control. In this
study, discussions on control mechanisms and type of control mechanisms will be
discussed.

Anahtar Kelimeler

Control Mechanism, Labour, Surplus Value

Kaynakça

• ARTUN, Ali-KOZACIOĞLU, Sait, “Kapitalist Toplumda İşbölümünün Gelişimi ve Mimarlar”, Erişim tarihi Şubat 14, 2014 http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/286/4 074.pdf
• AYDOĞANOĞLU, Erkan, Fabrikada Emek Denetimi, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 1991.
• AYDOĞANOĞLU, Erkan, Emek Sürecinin Dönüşümü, Kültür ve Turizm Emekçileri Sendikası, Ankara, 2011.
• BALKIZ, Özlem, I., Yeni Üretim/Yönetim Modelleri ve Denetim TZÜ/TKY Modelinde Hegemonik Despotizm, Çalışma ve Toplum Yayınları, c. I, İstanbul, 2013.
• BOZKURT, Veysel, Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• BRAVERMAN, Harry, Emek ve Tekelci Sermaye, (çev. Ç. Çidamlı), Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2008.
• BROWN, Richard, Understanding Industrial Organizatins, Routledge, Londra, 1992.
• BURAWOY, Michael, ÜRETİM SİYASETİ: Kapitalizm ve Sosyalizmde Fabrika Rejimleri, (çev. Ç. Gümüşoluk), NotaBene Yayınları, Ankara, 2015.
• CASTELLS, Manuel, Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür-Ağ Toplumunun Yükselişi, (çev. Ebru kılıç), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• DİKMEN, Ahmet, A., Makine, İş, Kapitalizm ve İnsan, Tan Kitapevi Yayınları, Ankara, 2011.
• DOBB, Maurice, Studies in the Development of Capitalism, Routledge&Kegan Paul, London, 1972.
• DURMAZ, Orkun, S., “Hegemonik Üretim Rejiminden Hegemonik Despotizme: Türkiye’de Öğretmenlerin Dönüşümünü Burawoy’un Kavram Setiyle Okumak”, V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, Bildiri, Ankara Üniversitesi, Türkiye, Bursa 31 Ekim-1 Kasım 2013.
• EDWARDS, Richard, Contested Terrain: The Transformation of the Workplace in the Twentieth Century, Heinemann, London, 1979.
• GÜZEL, Serkan, İşgücü Birikim Süreci: Fabrika İşçiliğinin Oluşumu, Afyon Kocatepe Sosyal Bilimler Dergisi, c. VII, S. 2, Afyon, 2005.
• HARVEY, David, Postmodernliğin Durumu, (çev. S. Savran), Metis Yayınları, İstanbul, 2012.
• KAYA, E. Aksu, Emek Süreçlerinde Dönüşüm ve Mühendislik Emeği, EMO Yayını, Ankara, 2012.
• LORDOĞLU, Kuvvet, Yeni Teknolojinin Yeni Üretimi: Emek Sürecinde Niteliksizleşme, TMMOB Sanayi Kongresi, Ankara, 1989.
• MARGLİN, Stephan A., What Do Bosses do?: The Origins and Functions of Hierarchy in Capitalist Production, S. Cleggy içinde, Central Currents in Organization Theory I. Framewerb and Application, Sage Publications, London, 2002.
• MARX, Karl, Kapital, (çev. M. Selik-N. Satlıgan), Yordam Kitap, c. I, İstanbul, 2011.
• NARİN, Özgür, Sermayenin Denetimi mi? İşçinin Yönetimi mi?, Mesleki Sağlık Ve Güvenlik Dergisi, c. XV, S. 44-45, Ankara, 2015, s. 14-26.
• NUROL, Bahadır, Beyaz Yakalı Emeğin Dönüşümü: Finans Sektöründe Emek Süreçleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2014.
• ÖZCAN, Kerim, “Yönetsel Kontrol ve Örgütsel Düzen: Michel Foucault ve Zygmunt Bauman Ekseninde Bir Tartışma”, Amme İdaresi Dergisi, c. XLVII, S. 2, Ankara, 2014, s. 1-42.
• PARS, Esin, İş Bölümü, Yabancılaşma ve Sosyal Politika, A.Ü S.B.F Basın ve Yayın Yüksekokulu Basımevi, Ankara, 1982.
• STANDİNG, Guy, Work After Globalization, Cheltenham: Edward Elgar Publishing, 2009.
• SWEEZY, Paul-BARAN, Paul, Tekelci Sermaye, (çev. G. Akalın), Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2007.
• THOMPSON, Paul, Work, Employment and Society, Open University Press, Philadelphia, 1984.
• ÖZDEMİR, Yücesan Gamze, “Başkaldırı, Onay ya da Boyun Eğme?: Hegemonik Fabrika Rejiminde Mavi Yakalı İşçilerin Hikâyesi”, Toplum ve Bilim, İletişim Yayınları, Ankara, 2000.
• ÖZDEMİR, Yücesan Gamze, İnatçı Köstebek: Çağrı Merkezlerinde Gençlik, Sınıf ve Direniş, Yordam Kitap, İstanbul, 2014.
• YETİŞ, Mehmet Ali, Max Weber, 2010, Erişim tarihi 17.04.2015, www.maliyetis.com/wp-content/uploads/2010/05/maxweber1.pdf