Harput İç Kale Kazısı Cam Fırınlarına Ait İlk Gözlemler

Yıl 2017, Sayı: 41, 69 - 90, 09.10.2017

Emre Taştemür . İsmail Aytaç

Öz

Paleolitik Dönemlerden günümüze kadar
önemini koruyan Elazığ kenti sakinleri, günümüzdeki Uluova’nın bereketli
düzlüklerine yerleşmeden önce 1834’lere kadar “Yukarı Şehir” olarak
adlandırdıkları Harput Kalesi ve çevresinde yaşamlarını sürdürmekteydiler.
Harput erken dönemlerden itibaren Doğu Anadolu’da önemli kültür ve ticaret
merkezlerinden biriydi. Hatta Osmanlı Dönemi’nde 20.000’i bulan nüfusu ile Doğu
eyaletleri arasında söz sahibi kentler arasında yer almaktaydı. Makelenin konusunu
oluşturan cam fırınları da bu dönemdeki kalkınma ve zenginliğin bir parçası
olarak karşımıza çıkmaktadır. İki alanda bulunan cam fırınları farklı formlarda
olmakla birlikte özellikle Osmanlı mahallesindeki tandır şeklindeki cam fırını
şu ana kadar Anadolu’da ortaya çıkarılan tek örnektir. 

Anahtar Kelimeler

Harput, Cam, Bilezik, Cam Fırınları

Kaynakça

• ALLEN, D. (1988). Roman Glass In Britain, Great Britain.
• AYTAÇ, İ. (2017). “Harput İç Kalesi Kazısı 2014 Yılı Arkeolojik Buluntuları”, Turkish Studies, 191-210.
• BAKIRER, Ö. (2001). “Tekfur Sarayı Cam Buluntuları”, V. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler, Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Yayını, Ankara, 41-56.
• BARAG, D. (1985). Catalogue Of Western Asiatic Glass In The British Museım, Volume I, London.
• BAYRAMOĞLU, F. (1996). Türk Cam Sanatı ve Beykoz İşleri, İstanbul.
• BAYRAMOĞLU, F. (1994). “Beykoz Cam İşleri”, Kültür Ve Sanat Dergisi, S.23 Ankara, 10-13.
• ÇAKMAKLI, Ö.D. (2017). “Zeus Labraundos Kutsal Alanı Su Kompleksi Kazıları Cam Buluntuları”, Seleucia 7, 77-94.
• DANIK, E. (2001). Ortaçağ'da Harput, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• DANKOFF, R.-Kahraman, S.-Dağlı,Y. (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi - 1.Kitap, YKY, İstanbul.
• DARDENİZ, G. (2013). “Alalakh (Tell Atchana Höyük): Geç Tunç Çağı’nda Cam Üretimine ait Yeni Bulgular” 29. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 165-172.
• DARDENİZ, G.(2016). “Cam Üretmek ve/veya Cam İşlemek: Anadolu’da Geç Tunç Çağı verilerinin Bilimsel ve Arkeolojik Olarak Gözden Geçirilmesi”, 31. Arkeometri Toplantısı, Ankara,147-158.
• ERDEM, A. (2013). “Arkeolojik ve Etnografik Veriler Işığında Doğu Anadolu Tandırları”, TÜBAAR 16, 111-132.
• FENCH, D. (1998). “Pre and Early Roman Roads of Asia Minor, The Persian Royal Road”, Iran XXXVI, 18-30.
• FLEMİNG, S. J. (1997). Roman Glass: Reflections of Everyday Life, Philadelphia,
• GREENEWALT Jr, C. H. “Sardis; Archaelogical Research in 1986”, KST, Cilt 2, IX, 41-58.
• GROSE, D. (1989). Early Ancient Glass: Core-Formed, Rod-Formed, and Cast Vessels and Objects from the Late Bronze Age to the Early Roman Empire, 1600 B.C. to A.D. 50. New York.
• HENDERSON, J.-Mundell M. M. (1995). ”Glass at Medieval Constantinople, Preliminary Scientific Evidence, “Constantinople and its Hinderland, (Eds). C. Mango, G. Dagron with the asistance of Geoffrey Greatrex), Varioum, Cambridge.
• HÖPKEN, C.-Çakmaklı, Ö.D. (2015). Fragile Splendour-Narin Pırıltı: Glass in the Medusa Collection in Gaziantep | Gaziantep Medusa Cam Koleksiyonu, Bonn.
• KÖROĞLU, G. (2002). “Yumuktepe Höyüğü’nden Bizans Dönemi Cam Bilezikleri”, “Ortaçağ’da Anadolu, (ed., N. Şaman, Doğan), Ankara, 355-372
• KÜÇÜKERMAN, Ö. (1985). Cam Sanatı ve Geleneksel Türk Camcılığı, İstanbul.
• LAYARD, A. H. (1853). Discoveries in the ruins of Nineveh and Babylon, New York.
• LİLYQUİST, C.-Brill, R. H. (1993). Studies in Early Egyptian Glass, The Metropolitan Museum of Art.
• MATSUMARA, K. (2017). “Analysis of glass artifacts found in 16th century BC layer from Büklükale, Turkey – The oldest glass vessel in the Near East”. 20e Congres de l'Association Internationale pour l'Histoire du Verre, Fribourg-Swiss. in Press.
• OLCAY, Y. (1998). “Cam Sanatı Tarihi İçinde Bizans Döneminin Yeri”, Anadolu Sanat, 8, 145-166.
• ÖZGÜMÜŞ, Ü. (2000). Anadolu Camcılığı, İstanbul.
• ÖZKUL-FINDIK, N. (2007). Son Dönem Osmanlı Cam İmalatı Sektörünün Oluşumu ve Avrupa Etkisi, Dini Araştırmalar Cilt 10, s.28, 163-189.
• ROGERS, M. (1983). ”Glass in Ottoman Turkey’, İstanbuler Mitteilungen, 33, 239-267.
• SEVİN, V.-Arslan–Sevin, V.-Kalsen, H. (2011). “Harput İç Kale Osmanlı Mahalle Kazısı 2008 yılı Çalışmaları”, KST, 373-392.
• SEVİN, V.-Arslan–Sevin, V.-Kalsen, H. (2012). “Harput İç Kale Osmanlı Mahalle Kazısı 2009 yılı Çalışmaları”, KST, 242-257.
• SEVİN, V.-Arslan–Sevin, V.-Kalsen, H. (2012). Harput Kale Mahallesinde Osmanlı Yaşamı, İstanbul.
• SPEAR, M. (1988). “The Pre Islamic Glass Bracelets of Palastine”, JGS,Vol.30, 51-61.
• WHITCOMB, D. S. (1983). “Quseir Islamic Glass From Al-Qadim, Egypt”, JGS, Vol.25, 101-108.
• YENİŞEHİRLİOĞLU, F., Tarihsel Belgeler Işığında Osmanlı Camı (16 -18.Yüzyıl), Kaunos/Kbid Toplantıları 2 Anadolu Antik Cam Araştırmaları Sempozyumu, (Edit.)Çiğdem Gençler Güray, Ankara.
• TÜRE, A. (2009). Karun Hazinesi ve Bulundukları Tümülüsler, İzmir.
• TAŞTEMÜR, E. (2016). "North-west Anatolian glass furnaces", Roman glass furnaces-contexts, finds and reconstructions in synthesis, Conference 11th-12th June 2016-Archaeological Park Roman Villa Borg. Baskıda.
• VON SALDERN, A. (1980). Ancient and Byzantine Glass from Sardis, Harward Universty Cambridge, Masschusetts, London.
• UYSAL, Z. (2010). “Kubad Abad Kazılarında Bulunan Cam Bilezikleri(2005-2010)”, Sanat Tarihi Dergisi, XIX/2, İzmir.
• ÜNAL, M.A. (1987). “1056-1046 Tarihli Avarız Defterine Göre 17. yüzyıl Ortalarında Harput”, Belleten 199, 119-129.