Antalya Panagia Kilisesi’nin (Alaeddin Cami) Kalemişi Süslemeleri

Yıl 2021, Sayı: 52, 1 - 19, 30.04.2021

Süreyya Eroğlu

Öz

Osmanlı Dönemi’nde inşa edildiği bilinen kilise ve
manastırlar mübadelenin ardından büyük oranda işlevsiz kalmıştır. Bu
kiliselerden biri olan Antalya Panagia Kilisesi, Cumhuriyet
döneminde S.F.Erten’in girişimiyle Antalya Müzesi olarak kullanılmıştır. 1937
yılına kadar müze olarak kullanılan yapı, bir süre daha müze deposu olarak
işlevini sürdürmüştür. 1940’lı yıllarda ise Halkevi tarafından Batı müziği konser
salonu olarak işlevlendirilmiştir. 1950’lerin başında minber ve mihrap
eklenerek camiye dönüştürülen yapıya, 1962 yılında minare ilave edilmiştir. Kilisenin
özgün süsleme programı, camiye dönüştürüldükten sonra da muhafaza edilmiştir. Yapının
sıva üzerine kalemişi süslemeleri, 19. yüzyıl Batılılaşma etkisinde ortaya
çıkan Osmanlı süsleme üslubunu yansıtmaktadır. Tonozlar ve kubbede yoğunlaşan
kalemişleri kompozisyon zenginliği ve renk çeşitliliği ile dikkat çekmektedir. Bu
çalışmada, yapının kalemişleri teknik ve kompozisyon özellikleri bağlamında
irdelenecektir.

Anahtar Kelime: Antalya Alaaddin Camisi, Panagia Kilisesi, Kalemişi,
Süsleme

Anahtar Kelimeler

Kalemişi, 9. yy Kiliseleri, Antalya Alaeddin Camisi, Panagia Kilisesi, Süsleme

Kaynakça

• Antalya Valiliği Kültür Envanteri. Antalya. 2003.
• Asır Proje (2007). Antalya Kaleiçi Sultan Alaaddin Camii Röleve –Restitüsyon Raporu Ankara 2007
• Ahunbay Z. (2014). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, (7.baskı). İstanbul 2014.
• Alkan M. (2009).” Azınlık Vakıfları (Tarihi Arka Planı, Hukuki Yapısı ve İç Analizi)”. Akademik Bakış. C. II. sayı 4. Yaz 2009. İstanbul 2009.
• Arık R. (1976). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara. 1976.
• Aydın S.Y. (2010). “Ortaçağ’da Melekler ve Bizans Resim Sanatında Melek Biçimsel Yahya Peygamber İmgesi”. İslam ve Hıristiyan Sanatında Melekler, Peygamberler ve Azizler. İstanbul 2010.
• Bağcı S. (2004). “Osmanlı Mimarisinde Boyalı Nakışlar”. Osmanlı Uygarlığı. C. II. Ankara 2004.
• Başkan S. (2014). Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim. Ankara 2014.
• Baykara T. (2010). “Dünden Bugüne Antalya”. Türk Dönemi Antalyası. I. Cilt. Antalya. 2010.
• Çelebi E. (2005). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. 9. Kitap (çev. Y. Dağlı, S.A. Kahraman, R. Dankoff). İstanbul 2005.
• Danieloğlu D.E. (2010). 1850 Yılında Yapılan Bir Pamphylia Seyahati. Antalya 2010.
• Erten S.F. (1940). Antalya Müzesi’nin Teşekkül Raporu, Antalya Müzesi Arşivi, Antalya 1940.
• Erten S.F. (2007). Antalya Livası Tarihi. 1922-1924. Haz.A. Tekin. Antalya 2007.
• Gazzola P. (1972). Restoring Monuments: Historical Background, Preserving and Restoring Monuments Historic Buildings. Paris 1972.
• Girardelli P (2005). “Architecture, Identity and Liminality: on the Use and Meaning of Catholic Spaces in Late Ottoman Istanbul”. Muqarnas. Vol. 22. 2005.
• Güçlü M. (2015). “Panaya Kilisesi’nin İnşası ve Tarihi Seyri” TAÇ Dergisi. İlkbahar-Yaz 2015. İstanbul 2015.
• Güney K.Z&Güney A.N. (1999). Osmanlı Süsleme Sanatı. Ankara,1999.
• İnalcık H.&Renda G. (2004). Osmanlı Uygarlığı II. Ankara. 2004.
• Karaca Z. (1995). İstanbul’da Osmanlı Dönemi Kiliseleri. İstanbul 1995.
• Renda G.&Erol T. (1981). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. C. I, İstanbul 1981.
• Rott H. (1908). Kleinasiatische Denkmaler aus Pisidien, Pamphylien. Kappadokien und Lykien. Leipzig.1908.
• Özalan I. (2010). Bizans Sanatında Melek Tasvirleri. Yüksek Lisans Tezi MSGSÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı. İstanbul 2010.
• Özkeçeci İ. (2004). Zamanı Aşanlar IX. Yüzyıla Kadar Türk Sanatı. İstanbul. 2004.
• Özdemiroğlu A.Ö. (2004). Doğu Hristiyan Sanatında Melekler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 118. Kasım-Aralık. İstanbul 2004.
• Pekak S. (2014). “Kappadokia Bölgesindeki (Özellikle Kayseri ve Çevresindeki) Osmanlı Dönemi Hıristiyan Dini Mimarisi”. Turkish Studies. Volume 9/10 Fall. p. 885-928. Ankara 2014.
• Tanaç Z. M. (2009). “Dini Yapıların Farklı İşlevlerde Kullanımı”. Yapı Dergisi S.334. sf.64-68. İstanbul 2009.
• Tekeoğlu R. (2010). Dünden Bugüne Antalya, Eski Dönem Antalyası. I. Cilt, Antalya. 2010.
• Yıldız H.&Güvenç Duran Ş. (1999). “Antalya, Kaleiçi Yerleşiminde Kilise Yapıları III”. Batı Akdeniz Mimarlık Dergisi. Sayı 11. Nisan Antalya. 1999.
• Yılmaz L. (2002). Antalya (16.yy. Sonuna kadar). Ankara. 2002.
• VGM Arşivi Eski Eser Fişleri ( 1955,No 55; 1964, no 55; 1979, no 1850)
• http://oodegr.com/tourkika/eortes/eortes_panagias.htm (erişim tarihi:14.07.2017)