Jean François Lyotard’ın Düşünceleri Bağlamında Postmodern Bilgi Sorunu

Yıl 2022, Sayı: 55, 167 - 182, 02.05.2022

Sevgi Özcan

Öz

Lyotard, modernliğin sona erdiğini postmodern bir çağın başladığını, böylelikle bilginin doğasının ve statüsünün değiştiğini ileri sürmektedir. Lyotard’ın bu iddiası, modernitenin temel dayanağı olan üst-anlatıların son bulduğu, yaratıcı öznenin yok olduğu, insanın anlam dünyasının yıkıldığı, üretim ve teknoloji alanlarında köklü dönüşümlerin meydana geldiği ve en nihayetinde de modern yaşamın üzerine inşa edildiği bütün ilkelerin geçerliliğini yitirdiği varsayımına dayanmaktadır. Lyotard, bu varsayımdan hareketle, akla ve bilgiye dayanan, kavramları temel akılsal ilkelere göre sınırlandıran, evrensel olan nesnel bilgiyi ölçüt alan, her açıdan ortak yaşama ilkeleri belirleyerek insanların ortak paydada buluşabilmelerini sağlayan modern düşünme biçiminin sonunun geldiğini ileri sürmektedir. Lyotard’a göre, modern düşünme biçiminin son bulmasıyla birlikte yeni bir yaşam tarzı ve düşünme biçimi olan postmodern durum ortaya çıkmıştır. Lyotard, postmodernitenin ortaya çıkmasının en önemli nedeninin modern düşünme biçimine ve ilkelerine duyulan güvensizlik olduğuna inanmaktadır. Bu nedenle Lyotard’a göre, postmodern durumda evrensel bakış açısının, ilkelerin ve bütünlüğün yerini, farklılıkların kutsanması, ilkesizliğin yüceltilmesi, bireysel bakış açısı ve göreliliğin egemenliği almıştır. Lyotard, her kimliğin, her kültürün, her inancın, her düşüncenin kendi dil oyunu içinde meşru olacağını ve farklılıklar arasında kıyas yapılamayacağını vurgulamaktadır. Lyotard’ın bu düşüncesi, bazı iddiaların aksine, “her şey yapılabilir” ilkesini beraberinde getirmektedir. Lyotard’ın eserlerinde somutlaşan bu ana ilke veya öğretinin insan yaşamının tamamına etkisi açısından değerinin sorgulanması gerekmektedir. Dolayısıyla böylesi bir sorgulamanın gerçekleştirileceği bu çalışmada, Lyotard'ın düşünceleri bağlamında postmodernist bilgi anlayışını inceleyeceğiz ve bu anlayışın bilim, sanat, felsefe gibi insan etkinliklerine dayalı insan yaşamını iyileştirip iyileştiremeyeceğini değerlendirmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Modernite, Postmodernite, Bilgi, Dil Oyunları, Üst-Anlatı

The Problem of Postmodern Knowledge in the Context of Jean François Lyotard's Thoughts

Öz

Lyotard argues that modernity has come to an end, a postmodern age has begun, and thus the nature and status of knowledge has changed. This claim of Lyotard is based on the assumption that meta-narratives, which are the main foundation of modernity, have collapsed, the creative subject has disappeared, the human world of meaning has been destroyed, radical transformations have occured in the fields of production and technology, and ultimately all the principles on which modern life has constructed have expired. From this point of view, Lyotard claims that the modern way of thinking which is based on reason and knowledge, limits concepts according to basic mental principles, takes universal objective knowledge as a criterion, and enables people to meet on a common ground by determining co-living principles in every respect, has come to an end. According to Lyotard, with the end of modern one, the postmodern condition, which means a new way of life and thinking has emerged. Lyotard believes that the most important reason for the emergence of the Postmodernity is the distrustfullness of modern principles and thoughts. For this reason, according to Lyotard, the modern one has replaced by postmodern; universal perspective, principles and integrity by the blessing of differences have replaced by the glorification of unprincipled, the individual perspective and the dominance of relativity. Lyotard emphasizes that every identity, every culture, every belief, every thought can be legitimated in its own language game and that no comparison can be made between differences. Contrary to some assumptions, this thought of Lyotard brings with it the principle of “anything goes”. However, we must take into question the worth of Lyotard’s master principle or doctrine which is occurred in his works in terms of its affects in entire human life. Therefore, in this study, where such an inquiry will be carried out, in the context of Lyotard's thoughts, we will investigate the postmodernist conception of knowledge and try to evaluate that whether this conception can improve human life which is based on human activities like science, art, philosophy.

Anahtar Kelimeler

Modernity, Postmodernity, Knowledge, Language Games, Grand-Narrative

Kaynakça

• Referans1 Aristoteles (2010). Metafizik. Ahmet Arslan (Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Referans2 Çotuksöken, Betül (1998). Kavramlara Felsefe ile Bakmak. İstanbul: İnsancıl Yayınları.
• Referans3 Çotuksöken, Betül (2012). Radyoda Felsefe. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Referans4 Çotuksöken, Betül (2013). Felsefe: Özne-Söylem. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Referans5 Evre, Bülent (2007). “Bir Düşünüş Biçimi Olarak Postmodernizm ve Temel Parametreleri”. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 13. ss. 1-23.
• Referans6 Foucault, Michel (2012). İktidarın Gözü. Işık Ergüden (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Referans7 Giddens, Anthony (1994). Modernliğin Sonuçları. Ersin Kuşdil (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Referans8 Kellner, Douglas (2011). “Toplumsal Teori Olarak Postmodernizm: Bazı Meydan Okumalar ve Sorunlar”. Mehmet Küçük (Haz.). Modernite Versus Postmodernite (s. 409-450). Mehmet Küçük (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Referans9 Kuçuradi, İoanna (2010). Çağın Olayları Arasında. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans10 Lyotard, Jean-François (1987). “Re-Writing Modernity”. Substance. Vol. 16. No.3. Issue: 54. (pp. 3-9). The Johns Hopkins University Press.
• Referans11 Lyotard, Jean-François (1997). Postmodern Durum. Ahmet Çiğdem (Çev.). Ankara: Vadi Yayınları.
• Referans12 Lyotard, Jean-François (2014). Postmodern Durum. İsmet Birkan (Çev.). Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Referans13 Mengüşoğlu, Takiyettin (1988). İnsan Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Referans14 Mengüşoğlu, Takiyettin (1992). Felsefeye Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Referans15 Nietzsche, Friedrich (2004). Zerdüşt Böyle Diyordu. Osman Derinsu (Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Referans16 Nietzsche, Friedrich (2013). Ahlakın Soykütüğü Üstüne. Ahmet İnam (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Referans17 Özcan, Muttalip (2011). Aristoteles Felsefesi: Temel Kavramlar ve Görüşler. Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Referans18 Sarup, Madan (1995). Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm. A. Baki Güçlü (Çev.). Ankara: Ark Yayınevi.