Osmanlı Medeniyetinde Hayvan Sevgisinin Mesleğe Dönüşümü: Mancacılık

Yıl 2022, Sayı: 55, 84 - 101, 02.05.2022

Metin Menekşe

Öz

Osmanlıların, yaşadıkları çevreyi paylaştıkları hayvanlara karşı olan tutumu, İslam inancı ve Türk kültürü değerleri çerçevesinde şekillenmiştir. Nitekim Osmanlı coğrafyasını farklı sebeplerle ziyaret eden Batılı seyyahlar, Osmanlı insanın hayvanlara olan ilgisi, sevgisi, merhameti karşısında hayrete düşmüşler ve Avrupa’da görülmeyen bu durumu farklı örnekleriyle işlemişlerdir. Zira Osmanlılar, hayvanlara merhametle ve şefkatle yaklaşmışlar, onların eziyet çekmemesine özen göstermişlerdir. Sokaktaki hayvanların dahi haklarını korumaktan geri durmamışlardır. Onlara bakmayı sevap olarak addetmişler ve bunu Allah rızası için yaptıklarını ifade etmişlerdir. Bu sevgi zamanla bir mesleğin de doğuşuna zemin hazırlamıştır. Sokaklarda, uzun bir sırık üzerine dizilmiş ciğer, dalak gibi sakatatları taşıyan insanlar (Mancacılar) ortaya çıkmış ve bu insanlar sokak hayvanlarının beslenmesinde önemli rol oynamışlardır. Kent halkı, bu insanlardan aldıkları etlerle hayvanları beslemişlerdir. Bazen de bu insanlara para vererek düzenli olarak hayvanların beslenmesini sağlamışlardır. Dolayısıyla sokak hayvanlarının beslenme ve korunmasına büyük önem vermişlerdir. Netice olarak bu çalışmayla, Osmanlılar tarafından sokak hayvanlarına gösterilen sevgi ve merhametin ele alınması ve bu yaklaşımın bir tezahürü olan “mancacılık” mesleğine dair bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Bunu yaparken de dönemin kaynaklarının yanı sıra ağırlıkta olarak XVI.-XIX. yüzyıllar arasında İstanbul’u ziyaret eden Batılı seyyahların vermiş oldukları bilgilerden istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Hayvan Sevgisi, Sokak Hayvanları, Mancacılık

Kaynakça

• Busbecg, Ogier Ghiselin de. Türkiye’yi Böyle Gördüm. çev. Aysel Kurutluoğlu. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, tarihsiz.
• Castellan, A[ntoine] L[aurent]. (1811). Lettres sur la Grèce, l’Hellespont et Constantinople, faisant suite aux Lettres sur la Morée. H. Agasse, Imprimeur-Libraire, Paris.
• Çavuş, R. (2017). “II. Abdülhamid Döneminde Dâülkelp (Köpek Hastalığı-Kuduz) Tedavihanesi”. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. Yıl/Vol. 2, No. 1, (Mart/March), 46-61.
• Çınar, A. A. (1998). “Türkmen Atı”. Avrasya Etütleri. 13, 103-119.
• Danişmend, İsmail H. (1961). Garb Menbalarına Göre Türk Seciye ve Ahlakı. İstanbul: Kitapevi.
• Demirci, K. (1998). “Hayvan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt: XVII, İstanbul, 81-85.
• Dernschwam, H. (1987). İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü. çev. Yaşar Önen. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Dernschwam, H. (1992). İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü. çev. Yaşar Önen, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Doğan, L. (2001). “Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (12), 615-659.
• Domenico, H. (2001). Domenico's Istanbul. Translated with an Introduction and Commentary by Michael Austin, Warminster: E.J.W. Gibb Memorial Trusts. Evren, B. (1997). Osmanlı’da Esnaf ve Örgütleri. İstanbul: Ray Sigorta A.Ş.
• Gautier, T. (2007). İstanbul Dünyanın En Güzel Şehri. çev. Nuriye Yiğitler, İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Genç, M. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Gerlach, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1573-1576. çev. Turkis Noyan. Cilt: II, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Gravina, F. (2008). İstanbul'un Anlatımı. çev. Yıldız Ersoy Canpolat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Guer, Jean-A. (1746). Moeurs et usages des turcs. I, Paris.
• Lévy, C. (1877). Edit. Mme Agénor de Gasparin, A Constantinople, Paris.
• Michaud, Joseph-F. ve Poujoulat, J. (1833). edit. Correspondance d’Orient 1830-1831, Cilt: II, Paris Ducollet.
• Mont, Sieur d. (1696). A New Voyage to the Levant 1691, London.
• Montaigne, Michel E. d. (1865-66). Essais de Michel de Montaigne, haz. J[oseph]-V[ictor] Le Clerc, Garnier Frères, Libraires-Éditeurs, Paris.
• Müller, G. M. (1978). İstanbul'dan Mektuplar, çev. Afife Buğra, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Nerval, G. D. (2002). Doğuya Seyahat. çev. Muharrem Taşçıoğlu. Anlara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Olivier, A. (1977). Türkiye Seyahatnamesi (1790 Yıllarında Türkiye ve İstanbul). çev. Oğuz Gökmen, Ankara: Ayyıldız Matbaası.