Cumhuriyet’in Geçmiş Tahayyülü Bağlamında Modernleşme ve Tarihyazımı

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı, 1 - 20, 26.10.2023

Sedat Gencer

Öz

Bu makale 1930’lu yıllarda Cumhuriyet’in tarih, antropoloji, arkeoloji ve dilbilim gibi disiplinlerin yardımı ile beşeri bilimler alanındaki kurumsallaşmasını merkeze alarak modernleşme, tarihçilik ve tarih yazımı arasındaki ilişkiler üzerine yeni bir değerlendirmeye gitmeyi amaçlamaktadır. Mustafa Kemal’in öncülüğünde dil ve tarih alanında geliştirilen tezler Batı karşısında Türk insanının medeniyet kurucu hasletlerini ön plana çıkarırken aynı zamanda toplumu, son yüzyıldaki modernleşme deneyimi neredeyse sadece savaşlarla ve felaketlerle örülü bir imparatorluk geçmişinden de kurtarmayı hedeflemektedir. Cumhuriyet bütün bu çabası ile kendi insanına sadece övünebileceği bir geçmiş inşa etmemiş; ona gidişatı iradesi ile değiştirebilecek güce sahip olduğunu gösteren yeni bir tarihsel bilinç aşılamak istemiştir. Bu süreçte dil ve tarih kongreleri düzenlenmiş, yeni ders kitapları yazdırılmış, yeni bir fakülte açılmış ve mevcut üniversite yapılandırılmış ve basın vasıtası ile kamuoyunda geniş bir seferberlik başlatılarak yeni bir bilimsel ve entelektüel ortam tesis edilmiştir. Cumhuriyet bu kültür devrimi ile Osmanlı geçmişini değil daha eski zamanları kendisine referans almayı tercih etmiştir. Türk İnkılâbı’nın en radikal veçhelerinden biri bu anlamda zamanı kavrayışında, geçmişi algılayışında ve bu bağlamda yeni bir tarih yazım tarzı oluşturma iradesinde aranmalıdır. Tarihi değiştiren bir inkılabın tarih yazımına müdahale etmesidir söz konusu olan. Öte yandan Cumhuriyet’in yakın geçmişi reddederek farklı bir tarih kesitinde kendisine bir zamansallık yaratması çokça eleştirilmiş, bu süreçte geleneksizleşen bireyin ve toplumun inkılapları içselleştirmede de sorunlar yaşadığı ileri sürülmüştür. Bunun doğal sonucu 100.yılında Cumhuriyet modernleşmesinin değerlendirilmesinde ideolojik kalıpların aşılarak henüz ortak bir mutabakat tesis edilemeyişidir. Makale bu gerçeği modernleşmenin geçmiş algısı ile tarihçilik pratiği ekseninde ele alıp tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Cumhuriyet, Geçmiş, Tarihçilik, Yüzüncü Yıl

Kaynakça

• Kaynakça ekleyiniz.