Mûsâ-Hızır Kıssasında Çocuğun Öldürülüşünün Merhamet Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, , 155 - 182, 31.12.2024

Edibe Boyraz

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1561162

Öz

Kur’an-ı Kerim’de nüzulünden itibaren süregelen zaman içerisinde çeşitli İslami ilimler penceresinden bakılarak yorumlanmaya çalışılan ve beşerî aklı bir hayli zorlayan âyetlerin başında Kehf suresinde yer alan Mûsâ-Hızır kıssasına dair âyetler gelmektedir. Meseleye başta tefsir ilmi ile iştigal eden âlimlerden olmak üzere kelâm, tasavvuf ve felsefe alanından da farklı bakış açıları ve değerlendirmeler geliştirilmiştir. Kıssa özelinde bilhassa çocuğun öldürülme hadisesi te’vile muhtaç ve üzerinde en çok tartışılagelen kesit olarak gözükmektedir. Öyle ki çocuğun öldürülme hadisesinin özellikle adalet olgusu bağlamında irdelendiği görülmektedir. Bu çalışmada ise Mûsâ-Hızır kıssasında çocuğun öldürülüşü, adaletin üstünde bir yelpazede yer aldığı tespit edilen merhamet ilkesi bağlamında değerlendirilecektir. Allah Teâlâ’nın yarattıkları ile ilişkisi merhamet ilkesine dayalı olup, merhametin kemâli ise adaletin teminini gerektirmektedir. İlave olarak, tıpkı adalet gibi eğitim olgusunun da kıssa bağlamında ve yine merhamet şemsiyesinin altında konumlandığı görülmektedir. Bu çalışmada merhamet bağlamında, merhametin kemâlini sembolize eden adalet ve eğitim kavramları üzerinden çocuğun öldürülüşü meselesine ilişkin farklı bir bakış açısı ihdas edilerek değerlendirme yapılmaya gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mûsâ-Hızır Kıssası, Çocuğun Öldürülüşü, Merhamet, Adalet, Eğitim.

Evaluation of the Killing of the Child in the Parable of Moses-Khidr in the Context of Mercy

Öz

One of the verses in the Qur'an that has been interpreted from the perspective of various Islamic sciences over time since its revelation and that has been challenging the human mind is the verses about the parable of Moses-Khidr in Surah Kahf. Different perspectives and evaluations have been developed on the issue, primarily from scholars engaged in the science of tafsir, but also from the fields of kalām, mysticism and philosophy. In particular, the incident of the killing of the child seems to be the most controversial episode in need of interpretation. So much so that it is seen that the incident of killing the child is analyzed especially in the context of the phenomenon of justice. In this study, the killing of the child in the parable of Moses-Khidr will be evaluated in the context of the principle of mercy, which is determined to be on a spectrum above justice. Allah's relationship with His creatures is based on the principle of mercy, and the perfection of mercy requires the provision of justice. In addition, just like justice, it is seen that the phenomenon of education is also positioned in the context of the parable and again under the umbrella of mercy. In this study, in the context of mercy, an attempt will be made to evaluate the issue of the killing of the child by introducing a different perspective on the concepts of justice and education, which symbolize the perfection of mercy

Anahtar Kelimeler

The Parable of Moses and Khidr, The Killing of the Child, Mercy, Justice, Education.

Kaynakça

• Albayrak, İsmail. “Kur’ân ve Tefsir Açısından Hızır Kıssası ve Ledün-i İlmi”. Kur’an ve Tefsir Araştırmaları (Sempozyum) 5 (2003), 187-210.
• Ateş, Süleyman. İslam Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2005.
• Bardakçı, M. Necmettin. “İsmail Hakkı Bursevî’nin Mûsâ-Hızır Kıssası Yorumunun İlim-Marifet Uygunluğu Açısından Değerlendirmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1998), 81-103.
• Barlak, Muzaffer - Özdemir, Faruk. “Mûsâ-Hızır Kıssasının Allah’ın İlkeli Bir Varlık Oluşu Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) 27/3 (2016), 353-371.
• Boyraz, Edibe. Tasavvufî Eğitimde Çocuğun Ahlâkî Gelişimi: Gazâlî ve Mevlânâ Örnekleri. Ankara: Sonçağ Akademi, 2022.
• Buhâri, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Sahihu’l-Buhârî. Riyad: Darü’s-selam, 1999.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Kitâbüʼn-Netîce: Bursevîʼnin Vâridâtı ve Şerhleri. çev. Ali Namlı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Kur’an Meâli ve Tefsiri. İstanbul: Erkam Yayınları, 2010.
• Cebecioğlu, Ethem. “Niyaz-ı Mısrî’ye Göre Hz. Mûsâ ve Hızır Kıssası: Çocuğun Öldürülmesi”. AKADEMİAR: Akademik İslâm Araştırmaları Dergisi 1 (2016), 49-78.
• Coşkun, Selçuk. Bir Eğitimci Olarak Hz. Peygamber’in İnsan Anlayışı. Erzurum: Ekev Yayınları, 1996.
• Cürcânî, Ali İbn Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü (Tarifat). İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa. "Merhamet". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/184-185. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Dâvud el-Kayserî. “Şerhu Te'vili'l-Besmele”. Resail. ed. Mehmet Bayraktar. Kayseri: Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 1997.
• Demircigil, Bayram - Aksoy, Soner. “Anlam ve Değer Açısından Kur’an’da Hızır-Mûsâ Kıssasında Çocuğun Öldürülme Melesi”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) 21/1 (2021), 231-252.
• Düzgün, Şaban Ali. “Adalet Toplumu mu Merhamet Toplumu mu?” Yetkin Düşünce 1/2 (2018), 27-32.
• Ebu Dâvud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. Riyad: Dâru’s-selam, 1999.
• Ertuğrul, Muzaffer. “Ashab-ı Kehf, Hızır ve Zülkarneyn Kıssalarının Ortak Teması: Rahmet =The Common Theme of the Parables of Ashab-ı Kahf, Kihdr and Zulqarnayn: Mercy”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/2 (2022), 127-147.
• Ertuğrul, Muzaffer. “Mûsâ Peygamber’in Yol Arkadaşı Hızır’ın Kimliği”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2021), 293-332.
• Gazâlî, İmam. Esmâ-î Hüsnâ Şerhi. çev. M. Ferşat. İstanbul: Ferşat Yayınları, 2005.
• Güloğlu, Nazife Vildan. “Klasik Tefsir Hareketlerinin Mûsâ-Hızır Kıssası Bağlamında Mukayesesi”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Dergiabant: Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2021), 427-460.
• İbn Acîbe el-Haseni. İbn Acîbe Tefsiri. çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2015.
• Ibn Arabī. Fusûsu’l-Hikem: Tercüme ve Şerhi. ed. Mustafa Tahralı. çev. Ahmed Avni Konuk. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı, 2017.
• İbn Mâce. Sünenü İbn Mâce. Riyad: Darü’s-selam, 1999.
• İz, Mahir. Tasavvuf. ed. M. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul: Rahle Yayınevi, 1969.
• Izutsu, Toshihiko. Kur'ân'da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Kevser Yayınları, 1963.
• Kartal, Abdullah. İlâhî İsimler Teorisi. İstanbul: Hayy Kitap, 2009.
• Kırca, Celal. "Mecmau'l-Bahreyn". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/256. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Kur’ân Yolu. Erişim 26 Temmuz 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mavil, Kılıç Aslan. “Hızır-Mûsâ Kıssasında Kader - Çift Perspektifli Bir Bakış -”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/8 (2016), 2496-2516.
• Mevlânâ, Mesnevî. çev. Veled İzbudak. İstanbul: MEB Yayınları, 1995.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed. Garâi'bü'l-Kur'ân ve regâi'bü'l-furkân. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-'Ilmiyye, 1416/1996.
• Qayṣarī, Dāwūd ibn Maḥmūd. Tasavvuf İlmine Giriş. çev. Muhammed Bedirhan. İstanbul: Nefes, 2013.
• Süveyd, Muhammed Nur. Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi. çev. Zekeriya Güler. Konya: Uysal Kitabevi, 1998.
• Temel, Zeynep. “İbnü’l-Arabî’nin Kıssa Yorumculuğu: Hz. Mûsâ ve Hızır Kıssası Örneği”. 10. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı 1 (2022), 247-263.
• Temiz, Bilal. Kur'ân-ı Kerîm Terbiyesinde Mükâfât ve Ceza Metodu (Tebşîr ve İnzâr Kavramları). İzmir: y.y., 1997.
• Topaloğlu, Bekir. "Rab". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/372-373. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Zehra, Muhammed Ebû. “İslâm Ceza Hukukunda Merhamet ve Adalet”. çev. Hasan Güleç. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1986), 245-260.