The Tradition of Khalwati Shabaniyya in Safranbolu and the Last Sheikh Mehmed Hilmi Efendi

Yıl 2022, Sayı: 12, 151 - 184, 30.06.2022

Cemal Tüzcü , Halim Gül

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1002470

Öz

This study is about the life and mystical thoughts of Mehmed Hilmi Efendi who is one of the latter days sufis. Before discussing his life and sufi thoughts, it mentions how the Shabaniyya branch of the Khalwati order - with which Mehmed Hilmi Efendi was affiliated, emerged and how it evolved in Anatolia. On the other hand, the paper provides a better understanding thanks to the information it presents on the political, social, mystical and scientific situation of the era he lived in. Based upon the fact that he lived in and around Safranbolu and continued his irshaad activities, it also touches upon the formation of the Shabaniyya branch of the Khalwati order in and around Safranbolu. We used a method from general to specific by giving a place to all order leaders, who were in line up to Mehmed Hilmi Efendi, and finally talked about himself. By opening a window to Mehmed Hilmi Efendi’s life, we tried to present both his mystical and pre-sufism life. In addition, this paper tries to reveal how he interacted with his disciples and other people in his social and sufi life by mentioning his morals and character. This study particularly includes his irshaad activities in his sufi life, as well as, the karamah he showed. After introducing his life with all its aspects, we endeavor to explain his erudite words and mystical thoughts coming from deep inside of his heart to his tongue by opening a window to his world of mind and heart.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Khalwati order, Shabaniyya branch, Sheikh Mehmed Hilmi Çoşkungil, Safranbolu, mystic thought.

Safranbolu'da Halvetiyye-i Şâbâniyye Geleneği ve Son Postnişin Mehmed Hilmi Efendi

Öz

Çalışmamız, son dönem sûfîlerinden Mehmed Hilmi Efendi’nin hayatı ve tasavvufî düşüncelerini ihtiva etmektedir. Mehmed Hilmi Efendi’nin hayatı ve tasavvufî düşünceleri ele alınmadan önce, onun bağlı olduğu Halvetiyye-i Şâbaniyye tarikatının ortaya çıkışı ve Anadolu’ya intişarı hakkında bilgi verilmiştir. Bunun yanı sıra Mehmed Hilmi Efendi’nin yaşadığı dönemin; siyasi, sosyal, ilmi ve tasavvufî durumuyla ilgili bilgi verilerek konunun daha iyi anlaşılması sağlanmıştır. Mehmed Hilmi Efendi’nin, Safranbolu ve civarında yaşayıp irşad faaliyetlerini de bu bölgede sürdürmesinden yola çıkarak, Halvetiyye’nin Şabânî kolunun Safranbolu civarındaki teşekkülünden de bahsedilmiştir. Mehmed Hilmi Efendi’ye kadar silsilede bulunan mürşid-i kâmillerden bahsedilerek, genelden özele bir yöntem kullanılıp son olarak konu Mehmed Hilmi Efendi’ye kadar getirilmiştir. Mehmed Hilmi Efendi’nin hayatına bir pencere açarak hem tasavvufî hem de tasavvuf öncesi yaşantısı aktarılmaya çalışılmıştır. Bunun yanı sıra, onun ahlakı ve karakterinden bahsedilerek sosyal ve tasavvufî hayatında insanlarla ve talebeleriyle olan münasebeti de ortaya konulmaya çalışılmıştır. Özellikle tasavvufî hayatında yaptığı irşad faaliyetleri ve göstermiş olduğu kerametleri bu çalışmada yerini almıştır. Mehmed Hilmi Efendi’nin hayatı tüm yönleriyle tanıtıldıktan sonra, bu kez onun zihin ve gönül dünyasına bir pencere açarak gönlünden diline uzanan o hikmet dolu sözleri ve tasavvufî düşünceleri, ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Halvetiyye, Şabaniyye, Şeyh Mehmet Hilmi Coşgungil, Safranbolu

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim - Özsoy, Ülkü. Safranbolu Meşhurları. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi, 2000.
• Ateş, Süleyman. “Cüneyd-i Bağdâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/119-121. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Buhâri, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. thk. Halil Me’mûn Şîhâ. Beyrut: Darü’l-Ma’rife, 3. Basım, 2010.
• Ceyhan, Semih. “Halvetiyye”. Tü̈rkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür. ed. Semih Ceyhan. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Gül, Halim. “Safranbolulu Halvetî-Şa’bânî Şeyhi Yazıköylü Mehmet Emin Efendi’nin Hayatı Eserleri ve Tekkesi”. Dünden Bügüne Safranbolu’da Dini Hayat. ed. Hür Mahmut Yücer. Safranbolu: Safranbolu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2016.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünenu İbn Mâce. 1-5 Cilt. Mısır, 1952.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed. Lisânü’l -Arab. 15 Cilt. Beyrut: Der Sadır, 1990.
• Kara, Mustafa. Buhara Bursa Bosna Şehirler/Sûfiler/Tekkeler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Kara, Mustafa. Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc en-Nîsâbûrî. Sahihü’l-Müslim. Beyrut: Darü’l-Ma’rife, 3. Basım, 2010.
• Özön, Mustafa Nihat. Osmanlıca Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkilap Kitabevi, 2008.
• Rıhtım, Mehmet - Tatcı, Mustafa. Halvetiyye Sûfiliği. Bakü: Qafgaz Üniversitesi Qafgaz Araştırmaları Enstitüsi Yayınları, 2014.
• Soydar, Ali Rıza. Şeyh Mustafa Çerkeşî (Pîr-i Sâni). 2014.
• Susoy, Şenol. Za’feranborlu’nun Manevi Mimarları. Karabük: Safranbolu Araştırmaları Merkezi, 2014.
• Tatcı, Mustafa - Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. Geredeli Mustafa Rûmî Şabânî Dîvân-i İlâhiyât. İstanbul: H Yayınları, 2013.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre es-Sülemî. Süneni’t-Tirmîzî (Câmiü’s-Sahîh). thk. Hâlid Abdülğanî Mahfûz Hâlid Abdülğanî Mahfûz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Basım, 2011.
• Tunçözgür, Ünsal. Dünden Bugüne Safranbolu. Ankara: Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayını, 1. Basım, 1997.
• Uludağ, Süleyman. “Bâyezîd-i Bistâmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/238-241. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Uludağ, Süleyman. “Gazzâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/515-518. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Uludağ, Süleyman. “Halvetiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/393-395. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Basım, 2005.
• Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. thk. Mehmet Akkuş - Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
• Vicdânî, Sâdık. Tarîkatler ve Silsileleri- Tomar-ı Turuk-ı Aliye. thk. İrfan Gündüz. İstanbul, 1995.