Tasavvuf Tarihi Araştırmalarında Bir Fotoğraf Okuma Örneği: “Gümüşhanevî Fotoğrafları” Üzerine Nitel Görüntü Analizi

Yıl 2024, Sayı: 16, 121 - 150, 30.06.2024

Celalettin Dinçer

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1449968

Öz

XIX. yüzyılın önde gelen Halidî şeyhlerinden Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî (v.1894), dönemin dinî ilimler, tasavvuf ve siyasî hayatında çok önemli bir yere sahiptir. Son yıllarda, Gümüşhanevî’ye ait olduğu iddia edilen fotoğraflar, değişik mecralarda sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu fotoğrafların gerçekten Gümüşhanevî’ye ait olup olmadığı sorusuna cevap aramaktır. Araştırmamızda temel olarak “Fotoğraf Okuma Yöntemi” kullanılacaktır. Görsel kaynakların değerlendirilmesinde kullanımı giderek artan bu yöntem, ilk kez bir tasavvuf tarihi araştırmasında kullanılacaktır. Çalışmamızda geliştirdiğimiz yaklaşımın, benzer sorunların çözümüne de yardımcı olacağı, alan araştırmalarına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

tasavvuf, Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî, fotoğraf okuma, görüntü analizi, Gümüşhanevî fotoğrafları

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

An Example of Photo Reading in Sufi History Research: Qualitative Image Analysis on "Gümüşhanevî Photographs"

Öz

Ahmed Ziyauddin Gumushanevi (d.1894), one of the leading Khalidi Sheikhs of the 19th century, has a very important influence in the religious sciences, sufism and political life of the period. In recent years, photographs claimed to belong to Gümüşhanevî appear frequently in various media. The purpose of this study is to seek an answer to the question of whether the photographs in question really belong to Gumushanevi. In our research, the "Photo Reading Method" will be used as the basis. This method, which is increasingly used in the evaluation of visual sources, will be used for the first time in a history of sufism research. It is evaluated that the approach we developed in our study will help solve similar problems and contribute to field research.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Ahmed Ziyauddin Gumushanevi, Photo reading, Image analysis, Gumushanevi photographs

Kaynakça

• Acun, Fatma. “Görsellik ve Yakın Dönem Tarihi Araştırmalarında Kullanımı”. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi 18 (2004), 95-118.
• Akbaba, Bülent. “Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı”. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 6/1 (2005), 185-97.
• Algar, Hamid. Nakşibendîlik. 4. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
• Aydın Üniversitesi. “Ermen Bülent Tuncer”. Erişim 09.01.2024. https://dentaydin.com/ physician/prof-dr-erman-bulent-tuncer/
• Başoğlu, Tuncay. “Resim”. TDV İslam Ansiklopedisi. 34/579-582. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Baykal, Özlem. “Görsel Tarih Çalışmalarında Fotoğraf Okuma Yöntemi”. Türk-İngiliz İlişkileri Dergisi 3/1 (2022).
• Çiçek, Yakup. “Nakşibendiyye Tarikatı ve Şeriata Bağlılığı”. Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu (11-12 Temmuz 1992, Gümüşhane). 139-197. İstanbul: Seha Neşriyat, 1992.
• Devlet Arşivleri BOA, DH MKT 1066-54-2
• Devlet Arşivleri BOA, DH MKT 707-70-7
• Dursun, Akif. “Râbıtanın Tarihî Gelişimi, Tanımı ve Fıkhî Hükmü”. Sufiyye 10 (2021), 83-130.
• Erman Bülent Tuncer. “Bir Güzel İnsan Bursalı Hacı Mehmed Efendi”. Erişim 09.01.2024. https://www.milligazete.com.tr/makale/3306105/erman-bulent-tuncer/ bir-guzel-insan-bursali-haci-mehmed-efendi
• Ezber, Adem. Fotoğraflarla Ahmed Ziyâüddin Hz. “Gümüşhanevi”. 2. Baskı. Ankara: Azim Matbaacılık, 2018.
• Gümüşhane Olay Gazetesi. “Haftanın Konuğu”. Erişim 14.12.2023. https://www.youtube.com/ watch?v=q_FmMfoDDB8
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyaüddin. Câmiʿu’l-usûl Velîler ve Tarikatlarda Usûl. çev. Rahmi Serin. İstanbul: Pamuk Yayınları, 1981.
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyaüddin. Râmûzü’l-ehâdîs (Hadisler Deryası) I. 2 cilt, ed. Lütfi Doğan vd. çev. Abdülaziz Bekkine. İstanbul: Gonca Yayınevi, 2014.
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyaüddin. Râmûzü’l-ehâdîs (Hadisler Deryası) II. 2 cilt, ed. Lütfi Doğan vd. çev. Abdülaziz Bekkine. İstanbul: Gonca Yayınevi, 2014.
• Gündüz, İrfan. “GÜMÜŞHÂNEVÎ, Ahmed Ziyâeddin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 14/276-277. İstanbul: TDV, 1996.
• Gündüz, İrfan. Gümüşhanevî Ahmed Ziyaüddin. 1. Baskı. İstanbul: Seha Neşriyat, 1984.
• Karpat, Kemal. İslâm’ın Siyasallaşması. 9. Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2023.
• Necdet Yılmaz, “Gümüşhanevî Dergâhı”. Erişim 14.12.2023. https://istanbultarihi. ist/170-gumushanevi-dergahi
• Numan, Mustafa Fevzi B. Menâkıb-ı Ziyâiyye. çev. Fatih Yıldız. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2021.
• Orhan, Fatih. “İslam Hukuku Açısından Resim Yapmanın Hükmü ve Türk Osmanlı Sanatının Oluşumundaki Etkisi”. 14. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi 22-23 Ağustos 2016, Gostivar Makedonya. 844. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2016.
• Sarıyıldız, Gülden. “Osmanlı Büroksasisinde Fotoğraflı Belge Kullanımı ve Parmak İzi Uygulaması”. Tarih Dergisi 47 (2008), 183-208.
• Sebah&Joaillier. “Portreler-İnsanlar”. Erişim 09.01.2024. https://www.sebahjoaillier.com/ portreler-insanlar?pgid=jnymn48o-b4f4b51b-36bf-48cf-b1c0-adfd3db941a0
• Sebah&Joaillier. “Sebah&Joaillier”. Erişim 09.01.2024. https://www.sebahjoaillier.com
• Sebah&Joaillier. “Tarihçe”. Erişim 09.01.2024.https://www.sebahjoaillier.com/tarihce Türk Dil Kurumu, “Kartpostal”. Erişim 14.12.2023. https://sozluk.gov.tr/
• Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. ed. Mehmet Akkuş - Ali Yılmaz. 5 cilt. İstanbul: Kitabevi, 3. Baskı, 2015.
• Yaşaroğlu, Hasan. “İslam’da Resim-Heykel Yasağı ve Ahmet Hamdi Akseki’nin Konu Hakkındaki Görüşleri”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisin 5/9 (2016), 83-96.
• Yılmaz, Necdet (ed.). Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî Sempozyum (11-12 Temmuz 1992) Bildirileri. İstanbul: Seha Neşriyat, 1992.
• Youtube. “Gümüşhanevî Fotoğrafı Hakkında”. Erişim 14.12.2023. https://www.youtube.com/ watch?v=oZ_GvYHp_mA
• Zinkham Helena vd. Photographs: Archival Care and Management. Chicago: Society of American Archivists, 2006.