Güzel Ahlakı Önemseyen Bir Tasavvuf Anlayışı: Mahmud Sami Ramazanoğlu (1892-1984) Örneği

Yıl 2024, Sayı: 16, 85 - 120, 30.06.2024

Muzaffer Ertuğrul

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1473785

Öz

Tasavvufun asıl amacı güzel ahlaklı insan yetiştirmektir. Fakat bazı tasavvufî çevrelerde kisve, zikir, musiki ve sema gibi tasavvufun şeklî unsurları ön plana çıkarılmakta ve güzel ahlaklı insan yetiştirme hedefi geri plana itilmektedir. Bu durumda tasavvuf hedefinden sapmakta ve tasavvufî hayattan beklenen fayda hasıl olmamaktadır. Tasavvufu bu handikaptan kurtarmak için güzel ahlakı önemseyen sufilerin hayatından örneklerin sunulması önemlidir. Bu örneklerden biri Nakşbendî-Hâlidî mürşitlerinden olan Mahmud Sami Ramazanoğlu’dur. Son devrin önemli tasavvufî şahsiyetlerinden olan Sami Efendi, güzel ahlakı önemseyen bir tasavvuf anlayışına sahiptir. O; muhabbete, merhamete, hizmete, cömertliğe önem vermiş; her şeyin iyi tarafını görmüş, kimseye yük olmamış, kadınlara değer vermiş, müritlerini önemsemiş ve etrafındakilere ümit aşılamıştır. Sami Efendi’nin güzel ahlakı elbette sadece bu zikredilenlerden ibaret değildir. Bu makalede, yer darlığı nedeniyle Sami Efendi’nin güzel ahlakından bazı örnekler verilmiş ve böylece Sami Efendi örneği üzerinden tasavvufi hayatta diğer ritüeller kadar güzel ahlakın da önemli olduğu vurgulanmak istenmiştir. Bu yapılırken Sami Efendi’nin hayatını anlatan kaynaklardan ve müritlerinin yazılı hatıralarından istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Mahmud Sami Ramazanoğlu, Güzel Ahlak, Muhabbet, Merhamet, Hizmet

A Sufi Understanding that Attaches Importance to Morality: The Example of Mahmud Sami Ramazanoğlu (1892-1984)

Öz

The main purpose of sufism is to raise moral person. However, in some sufi circles, the formal elements of sufism such as dress, dhikr, music and sema are emphasised and the goal of raising moral person beings is pushed to the background. In this case, Sufism deviates from its real goal and the expected benefit from sufi life is not realised. In order to save sufism from this handicap, examples from the lives of sufis who attach importance to morality should be presented. One of these examples is Mahmud Sami Ramazanoğlu, one of the Naqshî-Khalidî murshid. Sami Efendi, one of the important sufi figures of the last period, had a sufi understanding that emphasised morality. He cared about love, mercy, service and generosity; always saw the goodness and covered the evilness; he's never been a burden to anyone; valued women, cared for his disciples and instilled hope in those around him. Of course, Sami Efendi's morality does not only consist of these things. In this article, due to space limitations, some examples of Sami Efendi's ethics are presented and through the example of Sami Efendi, it is intended to emphasise that morality is as important as other rituals in sufi life. The sources about Sami Efendi's life and the written memories of his disciples have been utilised in this study.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Mahmud Sami Ramazanoğlu, Morality, Love, Mercy, Service.

Kaynakça

• Armutçuoğlu, İlhan. “İlhan Armutçuoğlu Hocaefendi ile - 3” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Tr anskripsiyonu, Görüşme Ekim 2017). https://www.altinoluk.com.tr/ilhan-armutcuogluhocaefendi- ile-3-2967.html
• Armutçuoğlu, İlhan. “İlhan Armutçuoğlu Hocaefendi ile -2”. (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Tr anskripsiyonu, Eylül 2017). https://www.altinoluk.com.tr/ilhan-armutcuogluhocaefendi- ile-2-2946.html
• Attâr, Ferîdüddîn. Tezkiretü’l-evliyâ. thk. Muhammed İsti’lâmî. Tahran: İntişârât-ı Zevvâr, 1376.
• Avcı, Abdullah Sami. “Çağdaş Tasavvuf Çevrelerinde Hz. Peygamber Algısı: Mahmud Sami Ramazanoğlu Örneği”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 2/2 (Aralık 2018), 96-124.
• Barsamoğlu, Zahid. “Sami Efendi Aşısı Almış Bir Mühtedi; Zahid Barsamoğlu”. (Görüşmeci: Ahmet Hamdi Topbaş, Görüşme Tr anskripsiyonu, Görüşme Şubat 2015). https://www. altinoluk.com.tr/sami-efendi-asisi-almis-bir-muhtedi-zahid-barsamoglu-ile.html
• Baybal, M Hulusi. “Kalbini İhya Eden Ölmez”. Altınoluk. Er işim 20 Kasım 2023. https://www. altinoluk.com.tr/kalbini-ihya-eden-olmez.html
• Bilgin, İbrahim Ethem. “Bir Yağmur Damlası Gibi”. Altınoluk. Erişim 20 Kasım 2023. https:// www.altinoluk.com.tr/bir-yagmur-damlasi-gibi.html
• Büyükkörükçü, Abdurr ahman. “Dudaklarım Rasûlullah’ın Eşiğinde”. Altınoluk. Er işim 20 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/dudaklarim-rasulullahin-esiginde.html
• Câmî, Nureddin Abdurr ahman. Nefahâtü’l-üns min hazarâti’l-kuds. thk. Mahmûd Âbidî. Tahran: İtişârât-ı İttilâât, 1370.
• Cebecioğlu, Ethem. “Ka’be’de İbrahimî ve İsmailî Te mizlik”. Altınoluk. Erişim 14 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com.tr/kabede-ibrahimi-ve-ismaili-temizlik.html
• Cebecioğlu, Ethem. Allah Dostları-11: Dr. Dursun Aksoy. Ankara: Kalem Neşriyat, 2019.
• Cebecioğlu, Ethem. Allah Dostları-2. Ankara: Alperen Yayınları, 2002.
• Çöllüoğlu, Rıza. “Rıza Çöllüoğlu Hoca’nın dünyasından...” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Tr anskripsiyonu, Görüşme Te mmuz 1992). https://www.altinoluk.com.tr/riza-colluhocanin- dunyasindan-vaizlik-zor-mesele.html
• Çördük, Mevlüt. “Eylemlerden Dergaha” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Şubat 2018). https://www.altinoluk.com.tr/eylemlerden-dergaha.html
• Dânâ, Sâdık. “Hasta Ziyareti”. Altınoluk. Er işim 19 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com. tr/hasta-ziyareti-16676.html
• Dânâ, Sâdık. “Kalbin Mertebeleri”. Altınoluk. Er işim 22 Kasım 2023. https://www.altinoluk. com.tr/kalbin-mertebeleri.html
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-1. İstanbul: Er kam Yayınları, 1991.
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-3. İstanbul: Er kam Yayınları, 1993.
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-4. İstanbul: Er kam Yayınları, 1994.
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-6. İstanbul: Er kam Yayınları, 2005.
• Dânâ, Sâdık. Sultânü’l-Ârifîn eş-Şeyh Mahmûd Sâmî Ramazanoğlu. İstanbul: Er kam Yayınları, 1991.
• Durmuş, Sert. “Asıl Hayat İntisapla Başlar” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Haziran 2020). https://www.altinoluk.com.tr/asil-hayat-intisapla-baslar.html
• Durusoy, Esra. “Mahmud Durusoy Bey Hakka Yürüdü”. Altınoluk. Er işim 13 Ocak 2024. https:// www.altinoluk.com.tr/mahmud-durusoy-bey-hakka-yurudu.html
• Eliboyalı, Mustafa. “Merhum Mustafa Eliboyalı Ağabey’le” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Haziran 2016). https://www.altinoluk.com.tr/merhummustafa- eliboyali-agabeyle.html
• Erbîlî, Muhammed Esad. Mektûbât. düzenleyen Hasan Kâmil Yılmaz-İrfan Gündüz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
• Er gül, Adem. “Allah Adamı Olma Yolculuğunda: Sâhibü’l-Vefâ Mûsâ Efendi”. Altınoluk. Erişim 22 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/allah-adami-olma-yolculugunda-sahibulvefa- musa-efendi--kuddise-sirr uh-.html
• Ergül, Âdem. Sâhibü’l-Vefâ Hâce Mûsâ Topbaş. İstanbul: Er kam Yayınları, 2009.
• Eriş, Mustafa. “İhsan Makamında Bir Hayat”. Altınoluk. Er işim 23 Kasım 2023. https://www. altinoluk.com.tr/ihsan-makaminda-bir-hayat.html
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi’den Hatıralar-3. İstanbul: Er kam Yayınları, 2022.
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi’den Hatıralar-1. İstanbul: Er kam Yayınları, 2010.
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi’den Hatıralar-2. İstanbul: Er kam Yayınları, 2010.
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi’den Hatıralar-4. İstanbul: Er kam Yayınları, 2018.
• Es, İbrahim. “Denge Ümmeti Örneği Olarak Sami Efendi”. Altınoluk. Er işim 11 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com.tr/denge-ummeti-ornegi-olarak-sami-efendi.html
• Es, İbrahim. “Sami Efendi (k.s) Hazretlerinden Hatıralar... Ufuklarında Gezerken!”. Altınoluk. Er işim 10 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com.tr/sami-efendi-ks-hazretlerindenhatiralar- ufuklarinda-gezerken.html
• Göktaş, Vahit. “Zor Zamanlarda Sabit Kadem Bir Güzel Mümin Örneği”. Altınoluk. Erişim 23 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/zor-zamanlarda-sabit-kadem-bir-guzelmumin- ornegi.html
• Göktaş, Vahit. Mahmud Sami Efendi: Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri. Ankara: Kalem Neşriyat, 2021.
• Güleryüz, Mehmet. “Ya Vazifeyi Alınız, Ya da Vazife Kimde Gösteriniz!” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mart 2021). https://www.altinoluk.com.tr/ mehmet-guleryuz-agabey-ile--ya-vazifeyi-aliniz-ya-da-vazife-kimde-gosteriniz.html
• İç, Selim. Mahmud Sâmi Ramazanoğlu’nun Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kalemdar. “Şerîat ve Tarîkat”. Yenidünya. Er işim 22 Ocak 2024. https://yenidunyadergisi.com/ blog/seriat-ve-tarikat-1
• Kamer , Mustafa. “Mustafa Kamer Ağabey ile Vefatından Önce -1- Teheccüd Gecenin Anasıdır” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Nisan 2016). https:// www.altinoluk.com.tr/mustafa-kamer-agabey-ile-vefatindan-once-1-teheccud-geceninanasidir. html
• Kamer , Mustafa. “Mustafa Kamer Ağabey ile Vefatından Önce -2- Müridin Terbiyesinde Üç Safha” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mayıs 2016). https://www.altinoluk.com.tr/mustafa-kamer-agabey-ile-vefatindan-once-2-muridinterbiyesinde- uc-safha.html
• Karabucak, Ömer Faruk. “Faruk Efendi ile Bir Gönül Sohbeti” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Eylül 2006). https://www.altinoluk.com.tr/farukefendi- ile-bir-gonul-sohbeti.html
• Kirazoğlu, Mahmut. “Hayat Boyu Unutamayacağım Ders”. Altınoluk. Er işim 24 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/sami-efendi-hazretlerinin-torunu-mahmut-kirazoglubeyden- hatiralar.html
• Köksal, Mustafa Âsım. İslam Tarihi: Mekke Devri. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1981.
• Köprülü, Mehmet. “Bir Hak Dostundan Kalan”. Altınoluk. Er işim 26 Kasım 2023. https://www. altinoluk.com.tr/bir-hak-dostundan-kalan.html
• Kurucan, Halil İbrahim. “33 Yıl Önce 1987 Şubat Sayı: 12”. Altınoluk. Er işim 24 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/33-yil-once.html
• Kurucu, Ali Ulvi. Hatıralar. nşr. M. Er tuğrul Düzdağ. 3 Cilt. İzmir: Kaynak Yayınları, 2008.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fi ilmi’t-tasavvuf. thk. Ma’ruf Mustafa Zerr îk. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1439/2018.
• Mürşide Haydaroğlu, “Mürşide Haydaroğlu Hanımefendi ile Bir Hasbihâl: Edebimizi Kaybediyoruz!” (Görüşmeci: Halime Demire şik, Görüşme Tr anskripsiyonu, Görüşme Mart 2014). https:// www.sebnemder gisi.com/murside-haydaroglu-hanimefendi-ile-bir-hasbihal--edebimizikaybediyoruz. html
• Nemengani, Fadlullah. “Nemengan’dan Haremeyn’e 68 Yıl” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Kasım 1999). https://www.altinoluk.com.tr/fadlullahnemenganiden- hatiralar-nemengandan-haremeyne-68-yil.html
• Öğüt, Hikmet. “Hacı Cemal Öğüt’ün Kerimeleri Hikmet Hanımefendi İle” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mayıs 1996). https://www.altinoluk. com.tr/haci-cemal-ogutun-kerimeleri-hikmet-hanimefendi-ile-babam-menemen-gunlerihep- aglardi.html
• Perek, Ahmet. “Zevcene Rıfk ile Muamele Et” (Görüşmeci: Selman Tan, görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Temmuz 2018). https://www.altinoluk.com.tr/zevcene-rifk-ile-muamele-et.html Ramazanoğlu, Mahmud Sami. Bakara Sûresi Tefsîri. İstanbul: Er kam Yayınları, 1985.
• Ramazanoğlu, Mahmud Sami. Musâhabe-1. İstanbul: Er kam Yayınları, ts.
• Ramazanoğlu, Mahmud Sami. Musâhabe-6. İstanbul: Er kam Yayınları, 1982.
• Safî, Fahreddin Ali, Reşehât-ı ‘Aynü’l-Hayât. Le knev: Matbaa-i Münşi Naval Kişor, 1315/1897.
• Sert, Abdullah. “Sâhibü’l-Vefâ”. Altınoluk. Er işim 16 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com. tr/sahib-ul-vefa-18639.html
• Sert, Abdullah. İrfan Sohbetleri. İstanbul: Er kam Yayınları, 2022.
• Sühreverdî, Şehâbeddin. Avârifü’l-maârif. thk. Abdülhalîm Mahmûd - Mahmûd b. Şerif. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2016.
• Temiz, Mehmet. “Mehmet Temiz Ağabey ile Gönül Sohbeti -2” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Aralık 2017). https://www.altinoluk.com.tr/mehmettemiz- agabey-ile-gonul-sohbeti-2.html
• Temiz, Mehmet. “Mehmet Temiz Ağabey ile Gönül Sohbeti” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Kasım 2017). https://www.altinoluk.com.tr/mehmet-temizagabey- ile-gonul-sohbeti.html
• Topbaş, Abidin. “Abidin Topbaş’dan Hatıralarla Musa Topbaş” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Tr anskripsiyonu, Görüşme Te mmuz 2001). https://www.altinoluk.com.tr/ abidin-topbasdan-hatiralarla-musa-topbas-rha-bir-guzel-insan-bir-guzel-musluman.html
• Topbaş, Musa. “Hacı Musa Topbaş Efendi ile Sohbetler” (Görüşmeci: Altınoluk). Allah Dostunun Dünyasından. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
• Topbaş, Osman Nuri. Altın Silsile. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 2012.
• Topçu, Zahide. “Bu Kapıya Muhabbet Getirin” (Görüşmeci: Halime Demireşik, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mart 2009). https://www.sebnemdergisi.com/bu-kapiyamuhabbet- getirin.html
• Topçu, Zahide. “Hatıralar”. Şebnem. Er işim 21 Ocak 2024. https://www.sebnemdergisi.com/ hatiralar-2658.html
• Topçu, Zahide. “Hâtıralar”. Şebnem. Er işim 22 Ocak 2024. https://www.sebnemdergisi.com/ hatiralar-3790.html
• Topçu, Zahide. “Rabia Annemiz”. Şebnem. Er işim 21 Ocak 2024. https://www.sebnemdergisi. com/rabia-annemiz.html
• Tosun, Necdet. Mahmud Sami Ramazanoğlu. Köln: Plural Publications, 2018.
• Tosun, Necdet. “Ramazanoğlu, Mahmut Sami”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/442. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Tosun, Necdet. “Üçüncüsünü Mevlâ Tamamlar”. Altınoluk. Er işim 23 Kasım 2023. https:// www.altinoluk.com.tr/ucuncusunu-mevla-tamamlar.html
• Tosun, Necdet. Altın Silsile. İstanbul: Er iş Vakfı, 2017.
• Turan, İbrahim. “Ehl-i Zikrin Kalbi Böle Olur” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Şubat 2019). https://www.altinoluk.com.tr/ehl-i-zikrin-kalbi-bole-olur.html
• Turan, İbrahim. “İşte Aile Reisi Böyle Davranmalı” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Ocak 2019). https://www.altinoluk.com.tr/iste-aile-reisiboyle- davranmali.html
• Tûsî, Serrâc. el-Lüma’ fî târihi’t-tasavvufi’l-İslâmî. thk. Abdulhalîm Mahmûd – Tâhâ Abdülbâkî Sürûr. Bağdâd: Dârü’l-Kütübi’l-Hadîse, 1380/1960.
• Yatman, Tahsin. “Teslimiyet Timsali Bir Derviş Tahsin Yatman Amca’yla” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Temmuz 2016). https://www.altinoluk.com. tr/teslimiyet-timsali-bir-dervis--tahsin-yatman-amcayla.html
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Ramazanoğlu Mahmud Sami Efendi (ks)”. Altınoluk. Er işim 26 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/ramazanoglu-mahmud-sami-efendi--kuddise-sirr uh-.html
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Ramazanoğlu Mahmûd Sâmi Efendi”. Altınoluk. Erişim 26 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/ramazanoglu-mahmud-sami-efendi--kuddise-sirruh--16820. html
• Yılmaz, Hasan Kamil. Altın Silsile. İstanbul: Er kam Yayınları, 2003.
• Yüzbaşı, Nazım. “Nazım Yüzbaşı Ağabey ile Hayat Sohbeti” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Nisan 2017). https://www.altinoluk.com.tr/nazim-yuzbasiagabey- ile-hayat-sohbeti.html
• Yüzbaşı, Nazım. “Nazım Yüzbaşı Ağabey ile Hayat Sohbeti-2” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mayıs 2017). https://www.altinoluk.com.tr/nazim-yuzbasiagabey- ile-hayat-sohbeti-2.html