Happiness as a Quest for Cosmic Balance in Mevlânâ

Yıl 2025, Sayı: 18, 1 - 26, 30.06.2025

Hamdi Kızıler

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1658638

Öz

Human beings are entities with both material and spiritual dimensions. Just as they have physical needs, they also possess spiritual needs, one of which is happiness. The pursuit of happiness has been a central concern throughout history, explored by scholars, Sufis, ethicists, philosophers, and thinkers alike. It is evident that the search for happiness is not merely an individual goal but also a quest for social and cosmic balance. In this regard, the present study holds significant importance. The aim of this research is to define happiness and explore the means of attaining it from various philosophical perspectives, with a particular focus on Islamic thought and Sufism, specifically through the lens of Mawlānā. Accordingly, this study examines Mawlānā’s understanding of happiness and the foundational principles underlying this perspective. Mawlānā interpreted happiness as a quest for cosmic balance. Within this framework, he identified certain fundamental goals and principles. He explained the means of attaining these goals from a Sufi perspective. The study employs a literature review and textual analysis, analyzing Mawlānā’s works, particularly the Mathnawī, along with the views of other Islamic thinkers. The research reveals that happiness is a process that begins within an individual’s inner world and extends outward, a notion that is reflected in Mawlānā’s thought. According to Mawlānā, in order to achieve happiness, one must first embark on an inner journey and discipline the nafs (lower self). He considered self-awareness within the hierarchy of existence and unification with divine love as the key to true happiness. He further argued that happiness can only be attained through the harmonious balance of the opposing forces inherent in both the physical and metaphysical realms, asserting that only through this balance can one attain inner peace.

Anahtar Kelimeler

Sufism , Mevlânâ , Happiness , Existence , Cosmic Balance , Tranquility of the Soul

Mevlânâ’da Kozmik Bir Denge Arayışı Olarak Mutluluk

Öz

İnsan hem maddî hem de manevî yönleri olan bir varlıktır. Maddî ihtiyaçları kadar manevî ihtiyaçları da vardır. Onlardan biri, mutluluktur. İnsanın mutluluğu elde etme çabası, tarih boyunca âlimler, sûfîler, ahlakçılar, filozoflar ve düşünürler vasıtasıyla sürmüştür. Mutluluk arayışının sadece bireysel bir hedef değil, aynı zamanda toplumsal ve kozmik bir denge arayışı olduğu da bir gerçektir. Çalışma bu bakımdan oldukça önemlidir. Çalışmanın amacı, mutluluğun tanımını ve bu tanıma ulaşma yollarını farklı düşünce sistemleri ve özellikle İslam düşüncesi ve tasavvuf perspektifinden Mevlânâ özelinden ele almaktır. Bu bağlamda, Mevlânâ'nın mutluluk anlayışı ve bu anlayışın temelleri ele alınmıştır. Mevlânâ, mutluluğu kozmik bir denge arayışı olarak değerlendirmiştir. Bunun için bazı temel hedef/ilkeler belirlemiştir. Bu hedef/ilkelere ulaşmanın yollarını tasavvufî bir bakış açısıyla açıklamıştır. Çalışmada yöntem olarak literatür taraması ve metin analizi yoluyla Mevlânâ'nın başta Mesnevî olmak üzere eserleri ve diğer İslam düşünürlerinin görüşleri incelenmiştir. Araştırma sırasında mutluluğun insanın iç dünyasında başlayan ve dış dünyaya yansıyan bir süreç olduğu anlaşılmış ve bu durumun Mevlânâ özelinde yansıması değerlendirilmiştir. Mevlânâ’ya göre, insanın mutluluğa ulaşması için öncelikle kendi iç dünyasında bir yolculuğa çıkması ve nefsini terbiye etmesi gerekmektedir. O, bu süreçte insanın varlık hiyerarşisinde kendini bilmesini ve Allah’a olan aşkıyla bütünleşmesini gerçek mutluluğun anahtarı saymıştır. Mutluluğun insanın fizikî ve metafizik âlemden taşıdığı zıtlıkların uyumlu bir şekilde dengelenmesiyle elde edilebileceğini ve ancak böyle huzura kavuşabileceğini savunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf , Mevlânâ , Mutluluk , Varlık , Kozmik Denge , Ruhun Sükûneti.

Kaynakça

• Aclunî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ. Kahire: y.y., 1351.
• Afifî, Ebu’l-Alâ. Füsûsu’l-Hikem Okumaları İçin Anahtar. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Akarsu, Bedia. Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1998.
• Arvas, Fatma Balcı. “Psikolojide ve İslam Düşünce Geleneğinde Mutluluk Kavramı: Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/4 (2017), 109-128.
• Ayaz, Muzaffer. “Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin Ahlak Öğretisinde Mutluluk”. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/1 (Ocak-Haziran 2018), 87-108. https://doi.org/10.30561/ sinopusd.434769.
• Aydın, Mehmet. “İbn Sina’nın Mutluluk (es-Sa’ade) Anlayışı”. İbn Sina Doğumunun Bininci Yılı Armağanı. drl. Aydın Sayılı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1984.
• Bircan, Hasan Hüseyin. İslam Felsefesinde Mutluluk. İstanbul: İz Yayıncılık, 2001.
• Buharî, İsmail b. İbrahim. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Eşrefoğlu Rumî. Müzekki’n-Nüfûs. haz. Abdullah Uçman. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Farabî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. et-Türkî. el-Medinetü’l-Fâzıla. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Fromm, Erich. Sahip Olmak Ya Da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınları, 2003.
• Gazzalî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. Beyrut: y.y., 2004.
• Gazzalî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. Kimya-i Saadet. çev. Ali Arslan. İstanbul: Arslan Yayınları, 1976.
• Gül, Halim. “Mevlânâ’nın Düşüncesinde Havf ve Recâ”. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi (23-25 Kasım 2018), 433-440.
• Gül, Halim. Mesnevî’de Tasavvufî Tefsir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• İbn Sinâ, Ebu Ali el-Hüseyin b. Abdillah b. Ali. eş-Şifâ (el-İlâhiyyât), nşr. Komisyon (Kahire: y.y., 1960.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Füsûsu’l-hikem. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2008.
• Kaşanî, Abdurrezzak. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayınları, 2004.
• Kılıç, Mahmut Erol. Mevlânâ Üzerine Konuşmalar. İstanbul: Sûfî Kitap, 2014.
• Kınalızâde Ali Efendi. Ahlâk-ı Alâî. haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
• Kızıler, Hamdi. “Mevlânâ’ya Göre İnsan ve Değeri”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 6/14 (Ocak-Haziran 2005), 473-481.
• Kızıler, Hamdi. Tasavvufta Karakter Eğitimi. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2017.
• Ebu Yûsuf Yakub b. İshak b. es-Sabbâh el-Kindî. Felsefî Risâleler. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2002.
• Kur’ân Yolu. Erişim 23 Şubat 2025. https://kuran.diyanet.gov.tr.
• Küçük, Osman Nuri. Mevlânâ’ya Göre Manevî Gelişim. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kuraldışı Yayınları, 2001.
• Mevlânâ, Celaleddin Rumî. Divân-ı Kebîr. haz. Abdülbaki Gölpınarlı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Mevlânâ, Celaleddin Rumî. Fihi mâ fîh. çev. Meliha Ülker Anbarcıoğlu. İstanbul: MEB Yayınları, 1990.
• Mevlânâ, Celaleddin Rumî. Mesnevî. çev. Veled İzbudak. İstanbul: MEB Yayınları, 1990.
• Muhasibî, Ebu Abdillah el-Haris b. Esed. er-Riʿâye li-hukûkıllah. çev. Filiz Şahin - Hülya Küçük. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dâru’l-kalem, 1987.
• Ocak, Hasan. “Kınalızade Ali Efendi’de Mutluluk Ahlakı Kavramının Felsefi Temelleri”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1 (Nisan 2012), 115-136.
• Oruç, Cemil. İmam-ı Gazzalî’nin Eğitim Anlayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Öksüzoğlu, Şerife. Aristoteles ve Mevlânâ Düşüncesinde Mutluluk Erdemi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Peker, Hidayet. “İslam Ahlak Düşüncesinin Oluşumunda Yer Alan Ünlü Filozof ve Düşünürler”. İslam Ahlak Esasları ve Felsefesi. ed. Nuri Adıgüzel. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2023.
• Tâhirü’l-Mevlevî. Mesnevî’nin Dibacesi ile İlk On Sekiz Beytinin Şerhi. çev. Ali Güzelyüz vd. İstanbul: Demavend Yayınları, 2018.
• Yakıt, İsmail. “Mevlânâ’da Mutluluk Ahlakı”. Felsefe Arkivi 29 (1994), 29-73.