Kendi Hesabına Çalışan (Esnaf) Kuryelerin Hukuki Statüleri ve Sendikalaşma Hakları

Yıl 2023, , 1081 - 1108, 02.10.2023

Abdullah Erol

https://doi.org/10.15337/suhfd.1288017

Öz

Günlük hayatın içerisindeki hız, karmaşa ve sürekli bir yerlere yetişme kaygısı, geçmişte ihtiyaç duyulmayan pek çok hizmetin artık temel bir ihtiyaç haline gelmesine sebep olmuştur. Bu temel ihtiyaçlardan bir tanesi de, kuryelik hizmetidir. Kuryeler, satın alınan bir ürünü kısa zaman içerisinde satıcıdan alıcıya ulaştırabilmekte, bu sayede kişiler daha öncelikli işleriyle meşgul olabilmektedirler. Kuryelik sistemi, salgın döneminde de görüldüğü üzere, o kadar “iyi” işlemektedir ki, bu sistem içerisinde en önemli rolü üstlenen kuryelerin çalışma şartlarının ne olduğu, hangi sıkıntılarla uğraşmak zorunda kaldıkları hususunda herhangi bir gündem oluşmamıştır. Bununla birlikte salgının kuryelerin önemini ortaya çıkarması, kuryelerin de içinde bulundukları zor çalışma şartlarını ve maruz kaldıkları hak kayıplarını dile getirebilmeleri için cesaretlenmelerini sağlamıştır. Son zamanlarda sıklıkla yaşanan kurye eylemleri bunu açık bir şekilde göstermektedir. Kuryeler, her ne kadar işçilerden/bağımlı çalışanlardan daha yoğun ve zor çalışma şartlarına tabi olsalar da, işçilerin/bağımlı çalışanların sahip oldukları haklardan faydalanamamaktadırlar. Zira akdettikleri sözleşmeler, onların işçi statüsüne dâhil edilmelerini engellemektedir. İşverenler tarafından sıklıkla kullanılan bu ve benzeri yöntemler, iş hukukunun alanını daraltmakta ve iş yasalarının sağladığı korumalardan, bu korumaya ihtiyaç duyan kişi ve grupların faydalanmalarının önüne geçmektedir. Bu çalışmada, kuryelerin yaşadıkları sorunlardan yola çıkılarak, bağımlılık unsurundaki aşınmanın genel olarak çalışma hayatında ne tür sorunlar ortaya çıkarttığına değinilecektir

Anahtar Kelimeler

İş Sözleşmesi, Bağımlılık Unsuru, Kurye, Sendikalaşma Hakkı, İşçi Benzeri

Legal Status and Unionization Rights of Self Employed (Tradesman) Couriers

Öz

The speed, complexity and constant worry of getting somewhere in daily life have caused many services that were not needed in the past to become a basic need. One of these basic needs is courier service. Couriers can deliver a purchased product from the seller to the buyer in a short time, so that people can deal with their priority business. The courier system, as seen in the pandemic period, works so "perfectly" that there has been no agenda about the working conditions of the couriers, who play the most important role in this system, and what problems they have to deal with. However, the fact that the epidemic revealed the importance of couriers provided encouragement for the couriers to express their difficult working conditions and the loss of rights they were exposed to. Frequent courier actions in recent times clearly demonstrate this. Although couriers are subject to more intense and difficult working conditions than employees, they cannot benefit from the rights of them. Because the contracts they signed, prevent them from being included in the employee status. Such methods, which are frequently used by employers, narrow the scope of labor law and prevent individuals and groups who need this protection from benefiting from the protections provided by labor regulations. In this study, starting from the problems experienced by the couriers, it will be mentioned what kind of problems the erosion in the addiction factor causes in working life in general.

Anahtar Kelimeler

Employment Contract, Dependancy Factor, Courier, Right to Unionization, Quasi Employee

Kaynakça

• AKBAŞ, Sezgi, Kendi Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği: Kapsam, Finansman ve Edimler Açısından Sorunlar ve Bir Model Önerisi, Ankara, Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları, 2022.
• AKYİĞİT, Ercan, İş Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• APPEL, Sam; ZABİN, Karol, Truck Driver Misclassification; Climate, Labor and Environmental Justice Impacts, Center for Labor Research and Education, University of California, Berkeley, 2019.
• BİSPİNCK, Reinhard; SCHULTEN, Thorsten, Trade Union Responses to Precarious Employment in Germany, Düsseldorf, Wirtschafts- und Sozialwissenschaftliches Institut in der Hans-Böckler-Stiftung, WSIDiskussionspapier 178, 2011.
• DAVİDOV, Guy, “Who is a Worker”, Industrial Law Journal, C. 34, S. 1, 2005, s. 57-71.
• DEAKİN, Simon, “Interpreting Employment Contracts: Judges, Employers, Workers” The International Journal of Labour law and Industrial Relations, C. 20, S. 2, 2004, s. 201-226.
• DİSK, Covid-19 Salgını Günlerinde Türkiye’de Sendikalaşmanın Durumu Araştırması, İstanbul, 2020.
• DURĞUN, Serpil, “Örgüt Kültürü ve Örgütsel İletişim”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi.. C. 3, S. 2, 2006, s. 112-132.
• ELMACIOĞLU, Lale, “Kurye eylemlerinde sıra Yemeksepeti çalışanlarında: "İşçi sömürerek elde ettiğiniz kârlılıkla övüneceğinize hakkımızı verin”, Independent Türkçe, https://www.indyturk.com/node/466901/haber, (Erişim Tarihi: 29.04.2022).
• EROL, Abdullah, Hukuki ve Sosyal Boyutlarıyla İşçi Benzeri Çalışan Kavramı, Ankara, Gazi Kitabevi, 2021. EY-Parthenon & TAMPF COVID-19 Yönetici Anketi, Temmuz, 2020.
• HAMSİCİ, Mahmut, “Kuryelerin Eylemleri Neden Yurt Geneline Yayıldı?”, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60235440, (Erişim Tarihi: 12.04.2022).
• HYDE, Alan, “Employment Law After The Death of Employment”, U. PA. JOURNAL OF LABOR AND EMPLOYMENT LAW, C. 1, S. 1., 1997-1998, s. 99- 115.
• KAYAR, İsmail, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticaret Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, Ankara, Seçkin, 2018.
• KIDAK, Erkan, Kargo Taşımacılığında Kendi Hesabına Çalışma Aldatmacası Esnaf Kurye Modeli, TUMTİS Yayınları, İstanbul, 2021.
• LAZAR, Tamar; RİBAK Rivka & DAVİDSON, Roei “Mobile Social Media as Platforms in Workers’ Unionization”, Information, Communication & Society, C. 23, S. 3, 2020, s. 437-453.
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi; ASTARLI, Muhittin & BAYSAL, Ulaş, Bireysel İş Hukuku, Güncellenmiş 6. Baskı, Ankara, Lykeion Yayınları, 2014.
• MURRAY, Thomas M., “‘Independent Contractor or Employee?’ Misplaced Reliance on Actual Control Has Disenfranchised Artistic Workers under the National Labor Relations Act”, Cardozo Arts & Ent. Law Journal, C. 16, 1998, s. 303-339.
• NETTO, Camilo; REVİNA, Daria, Precarious Working Conditions in Gig Organisations: Saving Money or Losing Value?, Linköping University, Linköping, 2021. ROSİORU, Felicia, “Legal Acknowledgement Of The Category Of Economıcally Dependent Workers”, European Labour Law Journal, C. 5, S. 3-4, 2014, s. 279-305.
• SAYMEN, Ferit Hakkı, Türk İş Hukuku, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası, 1954.
• SÜMER, Haluk Hadi, İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş 26. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• TDK, Güncel Türkçe Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 13.04.2022).
• TERZİOĞLU, Ahmet, “Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Bakımından İşçi Sendikası Üyeliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, C. 2, S. 4, 2017, s. 84-96.
• TRT Haber, “Yollardaki tehlikeli meslek: Motokurye”, https://www.trthaber.com/haber/yasam/yollardaki-tehlikeli-meslek-motokurye-461013.html, (Erişim Tarihi: 05.05.2022).
• TÜMTİS, “TÜRK-İŞ: ‘ESNAF KURYE’ MODELİ EN GÜVENCESİZ ÇALIŞMA BİÇİMİDİR”, https://www.turkis.org.tr/turk-is-70-yildir-iscilerin-sesi-guvencesi-ve-umududur/, (Erişim Tarihi: 29.04.2022). TÜRKİYE İŞ KURUMU, Türk Meslekler Sözlüğü, , (Erişim Tarihi: 28.04.2022).
• YORĞUN, Sayım, “Türkiye’de Sendikal Örgütlenmenin Güncel Sorunları ve Alternatif Öneriler”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, C. 9, S. 2, 2007, s. 49-78.
• YÜKSEL, Nihat, Küreselleşme ve Toplu Pazarlıktaki Değişim, Ankara, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, 1997.