HAKEMLERİN TERAZİSİ & DEVLETİN KILICI: DEVLET YARGISININ ULUSLARARASI TİCARETİN ÖZNELERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN MİKROEKONOMİK YAPISI

Yıl 2024, , 1097 - 1156, 28.06.2024

Yasin Uğur Dinç

https://doi.org/10.15337/suhfd.1393753

Öz

Uluslararası ticari uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümü, tarafların tahkimi yetkilendirmesiyle başlayan ve nihai hakem kararının gereklerine uyulması yahut icrasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Uluslararası tahkimin özneleriyle yapılan pek çok anket çalışması, tahkim kararlarının genelde cebri icraya gerek kalmadan, kaybeden tarafın rızasıyla uygulandığına işaret etmektedir. Tahkim sürecinin, kararların gereğinin görülmesini de kapsayacak bir şekilde, kamusal otoritelerin cebir tekeline dayanan olanaklarına ihtiyaç kalmadan kendi kendine işleyişi, devletin sağladığı sosyal kontrolün rolünü yeniden sorgulatmaktadır. Bu çalışmada özel sosyal kontrol sisteminin devletten bağımsızca yürüyormuş izlenimi uyandırmasına sebep olan “tahkim kararlarına gönüllü uyma davranışı”nın oluşumunda devletlerin hukuk sistemlerinin tahkim kararlarının icrasına verdiği desteğin rolü çeşitli somut veriler ışığında değerlendirilmektedir. Yapılan incelemelerde esas soru, farklı devletlerin tahkim anlayışları içerisinde tahkimin ne ölçüde yaşama alanı bulabildiği; bu kapsamda, tahkimin yukarıda bahsedilen başarısının içerisinde devlet yargısının payının niceliğinin ne olduğudur. Aynı zamanda özel sosyal kontrol sistemlerinin devletten bağımsız olarak gerçekleştirdikleri yaptırımların etkililiği de ele alınmıştır. Uluslararası ticaretin öznelerinin stratejik davranışlarında, devletlerin tahkim kararlarına karşı aldıkları tavrın belirleyiciliğinin son derece yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası ticari tahkim, uluslararası ticaret örgütleri, sosyo-ekonomik yaptırımlar, mikroekonomik analiz, hukuki yorum

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum ve kişi bulunmamaktadır.

Teşekkür

Teşekkür beyanı bulunmamaktadır.

Kaynakça

• ABD Enflasyon TÜFE, World Bank <https://data.worldbank.org/indicator/FP.CPI.TOTL.ZG?locations=US> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• BARROZO, Rebecca Paradellas: “The Public Policy Exception and the Refusal of Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards in Brazil”, Católica Law Review, C.5(2), 2021, s.67-91.
• BERNSTEIN, Lisa: “Opting out of the Legal System: Extralegal Cont-ractual Relations in the Diamond Industry”, The Journal of Legal Studies, C.21(1), 1992, s.115-157.
• BERNSTEIN, Lisa: “Private Commercial Law in the Cotton Industry: Creating Cooperation Through Rules, Norms, and Instituti-ons”, Michigan Law Review, C.99, 2001, s.1724-1790.
• CARMICHAEL, Jason: “Social Control”, Oxford Bibliographies in So-ciology, 2012, <https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199756384/obo-9780199756384-0048.xml> (Erişim Tari-hi: 16.11.2023)
• CHARNY, David: “Nonlegal Sanctions in Commercial Relationships”, Harvard Law Review, C.104(2), 1990, s.373-467.
• CHEN, An: “Is Enforcement of Arbitral Awards an Issue for Conside-ration and Improvement? —The Case of China’ MAKING THE MOST OF INTERNATIONAL INVESTMENT AGREEMENTS: A COMMON AGENDA (SYMPOSIUM CO-ORGANISED BY ICSID, OECD AND UNCTAD, 2005, <https://www.oecd.org/investment/internationalinvestmentagreements/36054525.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023) Chinese Arbitration Act (CAL) 1995, <http://np.china-em-bassy.gov.cn/eng/78085/zchfl/200410/t20041027_1998190.html> (Erişim Tarihi: 16.11.2023) Choices in International Arbitration, Queen Mary University of Lon-don, School of International Arbitration, 2010, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/2010_InternationalArbitrationSurveyReport.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards 1958, <https://uncitral.un.org/sites/uncitral.un.org/files/media-documents/uncitral/en/new-york-convention-e.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• Corporate Attitudes and Practices, Queen Mary University of Lon-don, School of International Arbitration, 2006, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/IAstudy_2006.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• Corporate Attitudes: Recognition and Enforcement of Foreign Awards, Queen Mary University of London, School of Internatio-nal Arbitration, 2008, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/IAstudy_2008.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• Current and Preferred Practices in the Arbitral Process, Queen Mary University of London, School of International Arbitra-tion, 2012, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/2012_International_Arbitration_Survey.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• DAR, Wasiq Abass: “Understanding Public Policy as an Exception to the Enforcement of Foreign Arbitral Awards”, Eur. J. Comp. L. & Governance, C.2(4), 2015, s.316-350.
• DOORMAAL, Jos van: Nonlegal Sanctioning in Private Legal Systems, 1.Baskı, Baden-Baden 2021.
• ECHANDI, Roberto: “Non-Compliance with Awards: The Remedies of Customary International Law”, Proceedings of the Annual Mee-ting (American Society of International Law), 2012, s.118-122, <https://doi.org/10.5305/procannmeetasil.106.0118> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• FORNASAR, María Laura: A Ordem Pública na Homologação de Sen-tenças Arbitrais Estrangeiras (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Universidade do Estado do Rio de Janeiro Faculdade de Direito, Rio de Janeiro 2019)
• Gereği İfa Edilmeyen Kararlar Listesi, Uluslararası Pamuk Birliği, <https://ica-ltd.org/safe-trading/list-of-unfulfilled-awards/> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• GIA, Thien Le Nguyen: The Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards in Vietnam, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fachbereichs Rechtswissenschaften der Universität Osnabrück, Osnabrück 2019.
• HUNTER, Virginia J.: Policing Athens Social Control in the Attic Lawsuits, 420-320 B.C., Princeton University Press, New Jer-sey 1994.
• Improvements and Innovations in International Arbitration, Queen Mary University of London, School of International Ar-bitration, 2015, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/2015_International_Arbitration_Survey.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• International Arbitration Survey: Adapting Arbitration to a Changing World, Queen Mary University of London, School of In-ternational Arbitration, 2021, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/LON0320037- QMUL-International-Arbitration-Survey-2021_19_WEB.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• International Arbitration Survey: The Evolution of International Arbit-ration, Queen Mary University of London, School of In-ternational Arbitration, 2018, <https://arbitration.qmul.ac.uk/media/arbitration/docs/2018- International-Arbitration-Survey---The-Evolution-of-International-Arbitration-(2).PDF> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• KLOPPENBERG, Lisa A./XIUWEN, Zhao: “Reforming Chinese Arbit-ration Law and Practices in the Global Economy”, U. Dayton L. Rev., C.31(3), 2006, s.421-452.
• Kurallar ve İçtüzük, Uluslararası Pamuk Birliği, <https://ica-ltd.org/safe-trading/bylaws-rules/> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• LEMERCIER, C: “How do businesspeople like their courts? Evidence from mid-19th century France, England, and New York City” Joint Michigan Legal History Workshop/Law & Economics Workshop, 2015, <https://www.law.umich.edu/centersandprograms/lawandecono-mics/workshops/Documents/Special%20session%20paper_Lemer-cier%20How%20do%20businesspeople%20like%20their%20courts.pdf> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• LUMBANTOBING, John: “The 1958 New York Convention in Indone-sia: History and Commentaries Beyond Monism-Dualism”, Indonesia Law Review, C.9(3), 2019, s.222-240.
• MACEDO, Lucas Pestana: “Public Policy Exception in Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards in Brazil: The Aben-goa Case”, FGV Direito SP, 2018, <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3594871> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• MAHAJAN, Pallavi: “The Unruly Horse of Public Policy Exemption in the Enforcement of Foreign Arbitral Awards in India”, Institu-te of Development Studies, 2015, <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3449565> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• MANIRUZZAMAN, A. F. Munir/CHISTI, Ijaz Ali: “International Ar-bitration and Public Policy Issues in the Indian Subcontinent: A Look through the English Common Law and International Lenses”, Manchester Journal of International Economic Law, C.16, 2019, s.183-212.
• Model Law on International Commercial Arbitration 1985, <https://uncitral.un.org/en/texts/arbitration/modellaw/commercial_arbitration> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• MONFREDA, Chad/RAMANKUTTY Navin/FOLEY Jonathan A.: “Farming the planet: 2. Geographic distribution of crop areas, yields, physiological types, and net primary production in the year 2000”, Global Biogeochemical Cycles, C.22, 2008, GB1022.
• OEC (The Observatory of Economic Complexity, MIT), ‘Cotton’ <https://oec.world/en/profile/hs/cotton> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• Ödeme Yapmayan Borçlular Listesi, Amerika Pamuk İhracatçıları Bir-liği, <https://acea-cotton.org/list-of-parties-reported-to-be-in-default-2/> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• PICKER, Randal C.: “An Introduction to Game Theory and the Law” Coase-Sandor Institute for Law & Economics
• Working Paper No. 22, 1994, <https://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=1049&context=law_and_economics> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• PRATAMA, Gede Aditya: Public Policy as a Ground for Refusing En-forcement of Foreign Arbitral Awards: Indonesian Notion of Public Policy, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, University of Exeter Law School, Exeter 2017.
• QIU, Jin/ SHI-JIE, Xu: “Research on the Determination of the Validity of International Commercial Arbitration Agreement of China”, J. Arb. Stud., C.28, 2018, s.193-208.
• Reuters (New York, 24 January 2013) <https://www.reuters.com/article/cotton-defaults-idUSL1E9CIHEG20130124> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• RUSAKOVA, Ekaterina/FROLOVA, Evgenia/KUPCHINA, Ekateri-na/OCAQLI, Ulvi: “Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards in the Federative Republic of Brazil”, Interna-tional E-Journal of Advances in Social Sciences, C.16(6), 2020, s.118-122.
• Shanghai Quinsah International, <https://en.52wmb.com/buyer/82246300> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• Shanghai Quinsah International Trading Co.Ltd., <https://spec.sustainabilitymap.org/global-organic-textile-standard/listing/shanghai-quinsah-international-trading-co-ltd/> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• SHARIF, Ammara/ALI, Shan/ BALOCH, Sumaira: “Public Policy In Pakistan A Roadblock To The Execution Of Foreign Arbitral Award”, Pakistan Journal of Social Research, C.4(2), 2022, s.893-905.
• Sun Hing Lee Textile Ltd., <https://www.tradeeasy.com/supplier/703023/sun-hing-lee.html> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• Supreme Court of India, Oil & Natural Gas Corporation Ltd. v. SAW Pipes Ltd., 17.04.2003, <https://main.sci.gov.in/judgment/judis/19058.pdf> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlera-rası Özel Hukuk, 8.Baskı, İstanbul 2020 Richardson v. Mellish [1824-34], 130 Eng. Rep. 294 (HL), <https://uniset.ca/other/css/130ER294.html> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• Tahkim İstatistiği, Uluslararası Pamuk Birliği, <https://ica-ltd.org/arbitration/arbitration-statistics/> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• TARMAN, Zeynep Derya: “Yabancı Hakem ve Mahkeme Kararlarının Türkiye’de Tenfizinde Karşılaşılan Sorunlar, Public and Private International Law Bulletin, C.37(2), 2017, s.798-820.
• TZENG, Peter: “Favoring Validity: The Hidden Choice of Law Rule for Arbitration Agreements”, American Review of International Arbitration, C.27(3), 2016, s.327-358.
• Vietnam Ministry of Justice: <https://moj.gov.vn/tttp/Pages/dlcn-va-th-tai-Viet-Nam.aspx> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• Viewer Development Co.Ltd., <https://connect2india.com/global/VIEWER-DEVELOPMENT-CO-LIMITED/106078438> (Erişim Tarihi: 15.11.2023)
• Wikifarmer Editorial Team, ‘Cotton Growing Conditions’ <https://wikifarmer.com/cotton-growing-conditions/> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• World Bank, <https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators/Series/FR.INR.RINR> (Erişim Tarihi: 16.11.2023)
• YANG, Fan: “Applicable Laws to Arbitration Agreements Under Cur-rent Arbitration Law and Practice in Mainland China”, Inter-national & Comparative Law Quarterly, C.63(3), 2014, s.741-754.
• ZEKOS, Georgios I.: International Commercial and Marine Arbitration, Oxon 2008.