Madeni Paraların Ceza ve Kabahatler Hukuku Aracılığıyla Korunması

Yıl 2024, , 901 - 947, 28.06.2024

Şerif Ahmet Öztürk

https://doi.org/10.15337/suhfd.1403818

Öz

Günümüzde yalnızca ufak para ihtiyacını gidermek amacıyla kullanılan madeni paraların içerdikleri madenlerin değeri itibari değerlerinin üzerine çıkabilmekte ve eritilip başka amaçlarla kullanılması ihtimali bulunmaktadır. Madeni paraların toplu şekilde eritilmesi devlet hazinesine bir yük getireceği gibi madeni para kıtlığı oluşmasına da neden olabilir. Çalışmada madeni paraların eritilmeye karşı korunması yolları incelenmekte ve ceza ve kabahatler hukuku araçlarının nasıl kullanılabileceği üzerinde durulmaktadır. Madeni Ufaklık ve Hatıra Para Bastırılması Hakkında Kanun m. 6’da yer alan suç, madeni paraların ceza hukuku vasıtasıyla korunduğu tek hukuki düzenlemedir. Ancak bu suçun doğrudan eritmeye karşı bir koruma sağlamadığı görülmektedir. Çalışma, madeni paraların eritilmeye karşı ceza hukuku eliyle korunmadığı sonucuna ulaşmakta ve bu korumanın sağlanabilmesi adına madeni paraların toplu olarak yok edilmesinin bir suç veya kabahat olarak düzenlenmesi önerisiyle sonlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Madeni Paralar, Türk Parası, Para Eritme, İtibari Değer, Suç Siyaseti

Kaynakça

• AKYILDIZ, Ali: "Para", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/para (Erişim Tarihi: 10.08.2023).
• AL, Hüseyin: “Tanzimat Döneminde Ufaklık Para Sorunu (1839-1879)”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, C. 3, S. 1, 2011, ss. 69-78.
• AYDEMİR KURT, Ülkü: “Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Suçu”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 17, S. 50, 2022, ss. 403-439.
• Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı: “Mersin Milletvekili Sayın Mehmet Şandır Tarafından Başbakan Yardımcısı Sayın Ali Babacan’a Tevcih Edilen 7/2762 Esas Numaralı Soru Önergesi ile İlgili Olarak Hazine Müsteşarlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Tarafından Hazırlanan Cevap Metni”, 06.08.2013, https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D24/Y2/T7/WebOnergeMetni/e5b82579-d047-4fe0-81e5-bb4b79e12983.pdf (Erişim Tarihi: 12.10.2023).
• BGazete: “Kumbarasında 5 25 50 Kuruş ve 1 TL’si Olanlar! Darphane Topluyor! Bozuk Para Krizi Başladı”, 21.08.2023, https://www.bgazete.com.tr/haber/16196742/kumbarasinda-5-25-50-kurus-ve-1-tlsi-olanlar-darphane-topluyor-bozuk-para-krizi-basladi (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• Bloomberg HT: “Piyasada Madeni Para Kıtlığı”, 05.08.2022, https://www.bloomberght.com/piyasada-madeni-para-kitligi-2312403 (Erişim Tarihi: 27.09.2023).
• CHEUNG, Matthew: “Melting Pennies is 139% Profitable”, 2021, https://matthewjcheung.medium.com/melting-pennies-is-profitable-26a16696195b (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• CIPOLLA, Carlo M.: Akdeniz Dünyasında Para, Fiyatlar ve Medeniyet, (Çeviren: KARACAN, Ali İhsan), Bağlam Yayınları, İstanbul 1993.
• Coinage Act 1971: https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1971/24 (Erişim Tarihi: 28.08.2023).
• Commission Recommendation of 22 March 2010 on the Scope and Effects of Legal Tender of Euro Banknotes and Coins (2010/191/EU), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32010H0191 (Erişim Tarihi: 23.08.2023).
• Cumhuriyet: “Madeni Paralar Eritilip Hurdaya mı Gidiyor? Ekonomist Mahfi Eğilmez'den 'Darphane' Önerisi”, 05.08.2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/madeni-paralar-eritilip-hurdaya-mi-gidiyor-ekonomist-mahfi-egilmezden-darphane-onerisi-1965768#:~:text=%22%C3%96ZEL%20HURDACILAR%20T%C3%9CRED%C4%B0%22&text=Buna%20g%C3%B6re%2C%205%20kuru%C5%9F%20i%C3%A7in,kuru%C5%9F%20ham%20metal%20harcamas%C4%B1%20yap%C4%B1l%C4%B1yor (Erişim Tarihi: 29.09.2023).
• ÇELİK, Seydi: “Meta Değişimi ve Paranın Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecindeki Rolü”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 2, 2021, ss. 1275-1304.
• DALKILIÇ, Aysun: Türk Ceza Hukukunda Müsadere, Seçkin Yayınları, Ankara 2013.
• Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü: “2020/123975 Madeni Tedavül Para Pulu Alımı – 16.04.2020/10:00”, https://www.darphane.gov.tr/duyuru/2020-123975-madeni-tedavul-para-pulu-alimi-16-04-2020-10-00 (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü: “Cumhuriyet Dönemi Tedavül Paraları”, https://www.darphane.gov.tr/cumhuriyet-donemi-tedavul-paralari (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü: “Kamuoyuna Duyuru”, 27.11.2022, https://twitter.com/DarphaneGM/status/1596810902325841921 (Erişim Tarihi: 16.09.2023).
• Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü: “Tedavüle Verilen Madeni Ufaklık Para Miktarı (Adet)”, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/7/2023/11/Madeni-Ufaklik-Para-2023-10.-ay.pdf (Erişim Tarihi: 05.12.2023).
• Decimal Currency Act, 1969: https://www.irishstatutebook.ie/eli/1969/act/23/enacted/en/print.html (Erişim Tarihi: 24.08.2023).
• DEMİRBAŞ, Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17.Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2022.
• DEMİREL, Muhammed, “Ceza Hukukunda Rızanın İki Boyutu: Tipikliğe Engel Olan Rıza ve Hukuka Uygunluk Nedeni Olan Rıza”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 78, S. 3, 2020, ss. 1469-1523.
• EAGLETON, Catherine/WILLIAMS, Jonathan: Paranın Tarihi, (Çeviren: KÂHYA, Fadime), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• EKİCİ ŞAHİN, Meral: Ceza Hukukunda Rıza, Onikilevha Yayınları, İstanbul 2012.
• ERDEM, Ekrem: “Osmanlı Para Sistemi ve Tağşiş Politikası: Dönemsel Bir Analiz”, Bankacılar Dergisi, S. 56, 2006, ss. 10-28.
• ERMAN, Sahir: Ticarî Ceza Hukuku, C. II: Döviz Suçları, Formül Matbaası, İstanbul 1978.
• EU Council Regulation: No 729/2014 of 24 June 2014 on denominations and technical specifications of euro coins intended for circulation, Annex I, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014R0729 (Erişim Tarihi: 22.08.2023).
• Euro Legal Tender Expert Group: “Report of the Euro Legal Tender Expert Group (ELTEG) on the Definition, Scope and Effects of Legal Tender of Euro Banknotes and Coins”, 2010, https://ec.europa.eu/economy_finance/articles/euro/documents/elteg_en.pdf (Erişim Tarihi: 24.08.2023). European Central Bank: “Security Features”, https://www.ecb.europa.eu/euro/coins/security/html/index.en.html (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• FİDAN, Murat/DİLEK, Serkan/ESEV, Ayşegül: “Dünden Bugüne Paranın Tarihi ve Türkiye’de Kâğıt Para Kullanımı”, Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 18, 2019, ss. 141-162.
• Gazete Duvar: “CHP’li Yalım: 50 Kuruşun Metal Maliyeti 2.42 TL, 5 Liranın Maliyeti 6 TL”, 22.03.2022, https://www.gazeteduvar.com.tr/chpli-yalim-50-kurusun-metal-maliyeti-242-tl-5-liranin-maliyeti-6-tl-haber-1557599 (Erişim Tarihi: 29.09.2023).
• GLOVER, Harold: “Metals and Coins”, Journal of the Royal Society of Arts, C. 121, S. 5202, 1973, ss. 367-380. GONNARD, R.: “Kâğıt Para”, (Çeviren: SUVLA, R. Ş.), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 4, S. 16, 1938, ss. 728-759.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü: Gümrüklerde Nakit Kontrolleri Hakkında Genelge (2016/1), https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/24308261 (Erişim Tarihi: 26.09.2023). GÜNVER, Osman R.: “Çağımızda Hukuksal Açıdan Para Kavramı”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 33, S. 2, 2017, ss. 143-174.
• KALELİ, Hüseyin: “Osmanlı Madeni Para Rejiminde Enflasyona Yol Açması Bakımından Tağşişler ve Sebebleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 2, 2002, ss. 189-206.
• KANGAL, Zeynel T.: Kabahatler Hukuku, 3.Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16.Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2023.
• KÖKLÜ, Aziz: “Ufak Paralar ve Ufak Para Kanunlarımız”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 1947, ss. 135-146.
• LEARNER, Sam: “Not a penny more: the time to abolish the US coin has come”, Financial Times, 15.04.2023, https://www.ft.com/content/2a4332d1-9faa-4325-a2b7-26203c44f12d (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• MAGNO, Alessandro Marzo: Paranın İcadı: Finans İtalyanca Konuşurken, (Çeviren: KAVASOĞLU, İ. Utku), Tellekt, İstanbul 2021.
• MERT, Alican: Deniz Kabuğundan Kripto Paraya: Bitcoin’in Vergisel Boyutu, AKINCI, Nuray Aşçı/OVALIOĞLU, Selin (Editörler), VIIII. Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2018, ss. 289-354.
• NTV: “Madeni Para Sıkıntısı Yaşayan Fırıncıdan İlginç Çözüm”, 15.08.2023, https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/madeni-para-sikintisi-yasayan-firincidan-ilginc-cozum,wIo-An2-RE-NrmKB80RNyA/Zyt3J5WPvEWCrpDPS7ahcg (Erişim Tarihi: 18.09.2023).
• NTV: “Madeni Paralarda Değişiklik”, 11.04.2023, https://www.ntv.com.tr/galeri/ntvpara/madeni-paralarda-degisiklik,rfwU8aqjDECOi5vmtWsu1Q/Er5I4smab0WcujVcs6YCeA (Erişim Tarihi: 05.09.2023).
• Numista: “1 Lira”, https://en.numista.com/catalogue/pieces362474.html (erişim trihi: 05.12.2023)
• Numista: “25 Kuruş”, https://en.numista.com/catalogue/pieces368440.html (Erişim Tarihi: 05.12.2023)
• Numista: “50 Kuruş”, https://en.numista.com/catalogue/pieces363213.html (Erişim Tarihi: 05.12.2023)
• ÖZBALCI, Yalım Yarkın: “Parada Sahtecilik Suçu”, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• ÖZBEK, Veli Özer/DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14.Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2023.
• ÖZBEK, Veli Özer/DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 17.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• ÖZTÜRK, Bahri/ ERDEM, Mustafa Ruhan: Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 22. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2022.
• PAMUK, Şevket: Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, 3.Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2021.
• Para Analiz: “Madeni Para Kıtlığı Başladı”, 27.05.2023, https://www.paraanaliz.com/2023/ekonomi/madeni-para-kitligi-basladi-g-54340/ (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• ROTHBARD, Murray N.: Yasal Kalpazan: Devlet Paramızı Ne Hale Getirdi?, (Çeviren: ŞAHİN, Hakan), Liberus Kitap, İstanbul 2020.
• SEITZ, Franz/STOYAN, Dietrich/TÖDTER, Karl-Heinz: “Coin Migration and Seigniorage within the Euro Area”, Jahrbücher für Nationalökonomie und Statistik, C. 232, S. 1, 2012, ss. 84-92.
• SIMMEL, Georg: Paranın Felsefesi, (Çeviren: ALOGAN, Yavuz/AYDIN, Öykü Didem, İthaki Yayınları, İstanbul 2014. Sözcü: “1 Liranın Maliyeti 3 Lirayı Geçti”, 27.11.2022, https://www.sozcu.com.tr/2022/ekonomi/1-liranin-maliyeti-3-lirayi-gecti-7502940/ (Erişim Tarihi: 29.09.2023).
• TBMM Tutanak Dergisi: “150 milyon liralık madenî ufaklık para bastırılması hakkındaki Kanunun ikinci maddesinin değiştirilmesine ve bu kanuna bir madde eklenmesine dair kanun tasarısı ve Maliye ve Plân komisyonları raporları”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d03/c004/mm__03004072ss0102.pdf (Erişim Tarihi: 18.09.2023).
• TGRT Haber: “Tedavüldeki bozuk paraları kiloyla hurdacıya sattı! Böyle daha çok para ediyor”, 16.05.2022, https://www.tgrthaber.com.tr/yasam/tedavuldeki-bozuk-paralari-kiloyla-hurdaciya-satti-2827924 (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• The Royal Mint: “Coin Designs and Specifications”, https://www.royalmint.com/discover/uk-coins/coin-design-and-specifications/ (Erişim Tarihi: 28.08.2023).
• The Royal Mint: “Cupro Nickel Replacement Programme”, https://www.royalmint.com/discover/uk-coins/cupro-nickel-replacement/ (Erişim Tarihi: 28.08.2023).
• TİMUR, Hıfzı: “Paranın Hukuki Mahiyeti”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 1-2, 1948, ss. 231-247.
• TULAY, M. Emre: Ceza Hukukunda Şahısta veya Konuda Hata, Adalet Yayınları, Ankara 2022.
• United States Mint, Treasory: “Prohibition on the Exportation, Melting, or Treatment of 5-Cent and One-Cent Coins”, 16.04.2007, https://www.federalregister.gov/d/E7-7088 (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• United States Mint: “Circulating Coins”, https://www.usmint.gov/learn/coin-and-medal-programs/circulating-coins (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• United States Mint: “The History of U.S. Circulating Coins”, https://www.usmint.gov/learn/history/us-circulating-coins (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
• URUŞAK, Uğur: Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Bir Hakkın Kullanılması, Onikilevha Yayınları,İstanbul 2010.