Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili Bağlamında Grup Şirketler Doktrininin Türk Ticaret Kanunu Işığında Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 2, 1127 - 1165, 15.06.2021

Ayşe Begüm Keleş Güven

https://doi.org/10.15337/suhfd.854628

Öz

Yazılı şekle tabi ve kural olarak nisbi nitelikteki tahkim anlaşmasının, anlaşmada imzası bulunmayan üçüncü kişiler yönünden de hüküm ifade etmesi; onlara teşmil edilmesi, anlaşmanın tarafları bakımından kapsamının, tahkim iradesinin araştırılmasını gerektirir. Özellikle uluslararası ticari tahkimde karşılaşılan bu sorun karşısında grup şirketler doktrini, tahkim şartı içeren asıl sözleşmeye taraf bir şirketle aynı topluluğa dahil bir başka şirketin, sözleşmenin kurulması, ifası ve sona erdirilmesine müdahil olması halinde ve ekonomik bütünlük oluşturdukları gerekçesiyle, tahkim anlaşmasının aynı topluluğa dahil bir şirkete teşmil edebileceğini öngörmektedir. Makalede doktrin, Türk Ticaret Kanunu’nun şirketler topluluğu hükümleri ışığında sorgulanmaktadır. Düzenlemelerin topluluk politikası veya hakim teşebbüsün iradesinin, mutlak olarak topluluk şirketlerine izafe edilmesine izin vermediği; topluluk menfaatiyle bağlı şirketlerin menfaatinin dengelenmesi ve bu dengede alacaklıların da korunmasına odaklandığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, salt ekonomik bütünlük ve kontrol altında bulunma, tahkim anlaşmasının teşmili için yeterli gerekçe oluşturmayacak; teşmil, dürüstlük kuralı gereği, oldukça sınırlı şekilde uygulama alanı bulabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Grup Şirketler Doktrini, Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili, Şirketler Topluluğu, Ekonomik Bütünlük, Hakimiyet

Teşekkür

Değerli önerilerinden dolayı Hocam Dr. Öğr. Üys. Nesrin AKIN'a teşekkürü bir borç bilirim.

Analysis of Group of Companies Doctrine For Extention of Arbitration Agreement to Non-Signatorıes Under Turkısh Commercıal Code

Öz

Arbitration agreement, is subject to written form and -as a rule- of relative nature, can be extended to non-signatories as a result of interpretation on its subjective scope. Group of companies doctrine, regarding international commercial dispu-tes, proposes that a non-signatory company should be bound with arbitration agreement on the grounds that it participates to a contract containing arbitration clause and constitutes single economic reality with the apparent party of that contract as belonging to the same group. This article questions doctrine under Turkish Commercial Code's (TCC) related provisions related to group of compa-nies. It is concluded that TCC doesn’t allow group policy or will of the dominant undertaking to be strictly attributed to group companies; rather focuses on balan-cing the group interest with the interests of affiliated companies. Therefore, -beside principle of good faith- economic integrity and being under control solely don’t constitute sufficient justification for extension of arbitration agreement.

Anahtar Kelimeler

Group Of Companies Doctrine, Extension of Arbitration Clause to Non- Signatories, Group of Companies, Economic Reality, Control

Kaynakça

• AKIN, İrfan, Şirketler Topluluğu Sorumluluk Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• AKIN SUNAY, Nesrin, Türk Hukukunda, Avrupa Birliği Hukukunda ve Amerikan Hukukunda Finansal Grupların/ Finansal Holding Şirketlerinin Düzenlenmesi ve Denetimi, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• AKINCI, Ziya, Milletlerarası Tahkim, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• AKÜNAL, Teoman, Türk Medeni Hukukunda Tüzel Kişiler, Beta Yayınları, İstanbul, 1995.
• ALTAY, Sıtkı Anlam, Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Sermayeye Katılmalı Ortak Girişimler (Equity Joint Ventures), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• ANTALYA, Gökhan, “Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması Teorisi, Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması”, I. Uluslararası Ticaret Hukuku Sempozyumu (02.02.2008), İstanbul, 2008, s. 143-152.
• AYDEMİR, Fatih, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• AYOĞLU, Tolga, Sermaye Şirketleri Özelinde Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Çözümünde Tahkim, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• AYOĞLU, Tolga, “Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Çözümünde Paralel Yargılama Problemi”, Şirketler Hukuku Uyuşmazlıkları ve Tahkim, Ed. AKINCI, Ziya/ YASAN TEPETAŞ, Candan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018, s. 101-111.
• BATTAL, Ahmet, “Şirketler Topluluğunda Güvenden Doğan Sorumluluk”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 18, Sa.2: Yeni Türk Ticaret Kanununu Beklerken Sempozyumu” Özel Sayısı, s. 245-253.
• BREKOULAKIS, Stavros, “Rethinking the Consent in International Commercial Arbitration: A General Theory for Non-signatories”, Journal of International Dispute Settlement, Vol. 8, Y. 2017, pp. 610-643.
• CAN, Mehmet Çelebi, Hakimiyet Sözleşmesi (Anonim Şirketlerden Oluşan Şirketler Topluluğu Bakımından), Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• DEMİRKOL, Berk, “Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili”, Tahkim Anlaşması, Tahkim Okulu Paneller Serisi, C. I, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020, s. 279-314.
• DURAL, Mustafa, “Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması”, 15. Yıl Sempozyumu, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Yayın No: 119, Ankara, 1998, s. 97- 118.
• EKŞİ, Nuray, Milletlerarası Deniz Ticareti Alanında “Incorporation” Yoluyla Yapılan Tahkim Anlaşmaları, Tıpkı 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2010.
• ESEN, Emre, Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili, Beta Yayınları, İstanbul, 2008.
• FERRARIO, Pietro, “The Group of Companies Doctrine in International Commercial Arbitration: Is There Any Reason For This Doctrine to Exist”, Journal of International Arbitration, Vol. 26, Issue 5, Y. 2009, pp. 647-673.
• Forum Europaeum Corporate Group Law, “Corporate Group Law for Europe”, European Business Organization Law Review, Vol. 1, Issue 2, Y. 2000, pp. 165-264.
• GIRSBERGER, Daniel / VOSER, Nathalie, International Arbitration Comparative and Swiss Perspectives, 3. Edn., Schulthess Juristische Medien AG, Zürich, 2016.
• GÖKTÜRK, Kürşat, Şirketler Topluluğunda Sorumluluk Esasları (Anonim Şirketlerden Oluşan Topluluklar Bakımından), Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• GÜRBÜZ USLUEL, Aslı Elif, “Şirketler Topluluğunda Denkleştirme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 18, Sa. 2: Yeni Türk Ticaret Kanununu Beklerken Sempozyumu” Özel Sayısı, s. 281-307.
• GRAVEL, Serge/ PETERSON, Patricia, “French Law and Arbitration Clauses- Distinguishing Scope from Validity: Comment on ICC Case No. 6519 Final Award”, McGill Law Journal, Vol. 37, Y. 1992, pp. 510-536.
• HABEGGER, Phillip, “Arbitration and Groups of Companies – The Swiss Practice”, European Business Organization Law Review, Vol. 3, Issue 3, Y. 2002, pp. 517-551.
• HANOTIAU, Bernard, “Problems Raised By Complex Arbitrations Involving Multiple Contracts-Parties-Issues- An Analysis”, Journal of International Arbitration, Vol. 1, No. 2, 1984, pp. 127-360 (Multiple Contracts- Parties- Issues).
• HANOTIAU, Bernard, “Consent to Arbitration: Do We Share The Same Vision?”, International Arbitration, Vol. 27, Y. 2011, pp. 539-554.
• KALPSÜZ, Turgut, “Tahkim Anlaşması”, Bilgi Toplumunda Hukuk Ünal Tekinalp’e Armağan, C. II, Beta Yayınları, Ankara, 2003, s. 1027-1053.
• KESER BERBER, Leyla, Uluslararası Ekonomik Tahkimde Çok Taraflı Tahkim Sorunu, Alfa Yayınları, İstanbul, 1999.
• KIRCA, İsmail, “Kredi Teminat Amacı Olarak Himaye Beyanı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 44, Sa.1-4, Y.1995, s. 451-478.
• KRÖLL, Stefan, “The Formation of Contract- International Arbitration”, The Formation of Contract- New Features and Developments in Contracting, Ed. SCHULZE, Reiner/ PERALES VISCASILLAS Pilar, Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden, 2016.
• KRYVOI, Yaraslau, “Piercing The Corporate Veil in International Arbitration”, Global Bussiness Law Review, Vol. 1, No. 169, Y. 2011, pp. 169-186.
• MEYNIEL, Alexandre, "That Which Must Not Be Named: Rationalizing the Denial of U.S. Courts With Respect to the Group of Companies Doctrine", The Arbitration Brief, Vol. 3, No. 1, Y. 2013, pp. 18-55.
• MRÁZ, Michael, “Extention Of An Arbitration Agreement To Non-Signatories: Some Reflections on Swiss Judicial Practice”, Belgrade Law Review, Vol. LVII, No.3, Y. 2009, pp. 54-63.
• OKUTAN NILSSON, Gül, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice, “Tahkim Anlaşmasının Dürüstlük Kuralı Çerçevesinde Üçüncü Kişilere Teşmili”, Tahkim Anlaşması, Ed. ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice / BALKAR Süheyla, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020, s. 25-64.
• ÖZEL, Sibel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• PARK, William W., “Non-Signatories and the New York Convention”, Dispute Resolution International, Vol 2, No.1, Y. 2008, pp. 84-109.
• PEKDİNÇER, Tamer/ GÜNDOĞDU, Gökmen, “Amerikan Hukukunda Şirketler Topluluğu Hukuku Algısı ve Şirketler Topluluğunda Sorumluluğa İlişkin Uygulamaya Genel Bir Bakış”, Regesta, C.3, Sa. 2, s. 31-49.
• SANDROCK, Otto, “Arbitration Agreements and Groups of Companies”, International Lawyer, Vol. 27, Y. 1993, pp. 941-961.
• SACHS, Klaus / NIEDERMAIER, Tilman, “On the "Group of Companies Doctrine" and Interpreting the Subjective Scope of Arbitration Agreements- Which Law Applies?” Revista de Arbitragem e Mediação, Vol. 50, Y. 2016, , pp. 539-553.
• SAĞLAM, İpek, “Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması Kavramına Genel Bir Bakış”, I. Uluslararası Ticaret Hukuku Sempozyumu (02.02.2008), İstanbul, 2008, s. 153-161.
• SAMAL, Adyasha, “Extending Arbitration Agreement to Non-Signatories: “A Defence of The Group of Companies Doctrine”, Kings Student Law Review, Vol. 11, No. 1, Y. 2020, pp. 2-25.
• SAWRIE, David, “Equitable Estoppel and the Outer Boundaries of Federal Arbitration Law: The Alabama Supreme Court’s Retenchment of an Expansive Federal Policy Favoring Arbitration”, Vanderbilt Law Review, Vol. 51, Y. 1998, pp. 722-758.
• ŞANLI, Cemal, Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yayın No: 181, Ankara, 1986.
• ŞANLI, Cemal, “Konişmentonun Devri, Alacağın Temliki ve Perdeyi Kaldırma Teorisi Uygulamasında Sözleşmede Yer Alan Tahkim Şartının Konişmentoyu Devralan, Alacağı Temellük Eden ve Perdenin Arkasında Kalan Bakımından Geçerliliği Sorunu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 22, Sa. 2, Y. 2002: Ergin Nomer’e Armağan, s. (Nomer’e Armağan).
• ŞANLI, Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayınları, İstanbul, 2019 (Ticari Akitler).
• ŞİT KÖŞGEROĞLU, Banu, “Yabancı Hakem Kararlarının Üçüncü Kişilere Karşı Tenfizi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XI, Sa. 3, Y. 2011, s. 1-30.
• TARMAN, Zeynep Derya, “Tahkim Klozunun Üçüncü Kişilere Teşmili Konusundaki İsviçre Federal Mahkemesi Kararı”, Terazi Hukuk Dergisi, Sa. 40, Y. 2009, s. 121-125.
• TEKİNALP, Ünal, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Şirketler Topluluğuna İlişkin Düzenlenmesinde Kontrol İlkesi”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, C. II, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009, s. 1542-1557.
• TEKİNALP, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• TOKATLI, Aytül, Rekabet Hukukunda Ekonomik Bütünlük Kavramı, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara, 2009.
• ÜÇIŞIK, Güzin/ ÇELİK, Aydın, Anonim Ortaklıklar Hukuku, I. Cilt, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• YANLI, Veliye, Anonim Ortaklıklarda Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ve Pay Sahiplerinin Ortaklık Alacaklılarına Karşı Sorumlu Kılınması, Beta Yayınları, İstanbul, 2000 (Perdenin Kaldırılması).
• YANLI, Veliye, “Hakimiyet Sözleşmeleri”, Regesta, C. 3, Sa. 1, s. 3-17 (Hakimiyet Sözleşmeleri).
• YAVUZ, Cevdet, “Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tabi Olduğu Hükümler”, Ed. ULUSOY, Erol/ YILDIRIM, Aslı, II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, İstanbul, 2009, s. 133-177.
• Yearbook Commercial Arbitration, Ed. van den BERG, Albert Jan, Vol. 39, Y. 2014, pp. 159-168.
• YILMAZ, Asuman, Türk İsviçre ve Alman Hukuklarında Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.