Calculation of Indemnity Claim in Commercial Agency and Distribution Contracts

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 3, 2267 - 2308, 15.09.2021

Muhammed Zahid Doğanay

https://doi.org/10.15337/suhfd.819053

Cited By: 1

Öz

Since there is no method foreseen in the Turkish Commercial Code regarding how to calculate the goodwill indemnity, different calculation methods are used in practice. Particularly, paragraph 2 of Article 122 of the TCC is thought to be a provision regulating how the indemnity will be calculated by the practitioners and the amount to be discharged is mostly determined according to this paragraph. However, it is clear that the aforementioned provision determines only the upper limit of the amount of indemnity and does not include a calculation method. The purpose of this study is to reveal the principles and methods for calculating the indemnity in commercial agency and distribution contracts and thus to guide the practitioners. In this direction, the calculation of the indemnity has been handled comparatively by referring to the calculation methods developed by the court practices and the opinions put forward in the doctrine in German law.

Anahtar Kelimeler

Commercial Agency Contract, Distribution Contract, Indemnity Claim, Calculation Method, Equity

Acentelik ve Dağıtım Sözleşmelerinde Denkleştirme Alacağının Hesaplanması

Öz

Denkleştirme talebinin nasıl hesaplanacağı hususunda Türk Ticaret Kanunu’nda bir yöntem öngörülmediği için uygulamada farklı hesap yöntemleri kullanılmaktadır. Özellikle TTK’nın 122. maddesinin 2. fıkrasının, uygulayıcılar tarafından denkleştirme talebinin nasıl hesaplanacağını gösteren bir hüküm olduğu zannedilmekte ve ödenecek tutar çoğunlukla bu fıkraya göre tayin edilmektedir. Oysa anılan hükmün yalnızca denkleştirme talebinin üst sınırını belirlediği, bir hesap yöntemini içermediği açıktır. Bu çalışmada ise acentelik ve dağıtım sözleşmelerinde gündeme gelen denkleştirme alacağının hesaplanmasına ilişkin ilke ve yöntemlerin ortaya konulması ve böylece uygulayıcılara yol gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Alman hukukunda içtihatlarla geliştirilen hesap yöntemlerine ve öğretide ileri sürülen görüşlere de yer verilerek denkleştirme talebinin hesaplanması konusu mukayeseli olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Acentelik Sözleşmesi, Dağıtım Sözleşmesi, Denkleştirme Talebinin Hesaplanması

Kaynakça

• AKIN, İrfan: “Acentenin Denkleştirme Hakkı ve Alman Hukukundaki Yeni Gelişmeler”, AÜHFD, C. 62, S. 3, 2013, s. 613-641.
• ARKAN, Sabih: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından Acentenin Denkleştirme Talebinin Koşulları”, Prof. Dr. Gürgân Çelebican’a Armağan, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2011, s. 397-403 (Denkleştirme).
• ARKAN, Sabih: Ticarî İşletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2018 (İşletme).
• ARSLANDOĞAN, Birce: “Denkleştirme İstemi Belirsiz Alacak Davası Yolu ile İleri Sürülebilir mi?”, BÜHFD, C. 11, S. 141-142, 2016, s. 79-119.
• AYAN, Özge: Acentenin Denkleştirme Talep Etme Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• AYATA, Yeşim: Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• AYDOĞDU, Murat / KAHVECİ, Nalan: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Adalet Yayınevi, 4. Baskı, Ankara, 2019.
• AYHAN, Rıza / ÇAĞLAR, Hayrettin / ÖZDAMAR, Mehmet: Ticari İşletme Hukuku, 12. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• BADAK AYBAR, Zehra: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Denkleştirme İstemi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 12, S. 24, 2013/2, s. 167-201. BAHTİYAR, Mehmet: Ticari İşletme Hukuku, Beta Yayıncılık, 19. Bası, İstanbul, 2018.
• HOPT, Klaus J.: in Baumbach/Hopt Handelsgesetzbuch, 39. Aufl., München, 2020.
• BİLGİLİ, Fatih: “Ticari Defterler – Cari Hesap – Acente”, EÜHFD, C. XVI, S. 3-4, 2012, s. 55-91.
• BONE, Paula Fitzgerald: “Determinants of WordOf-Mouth Communications During Product Consumption, Advances in Consumer Research”, John F. Sherry, Jr. & Brian Sternthal (ed.), Vol. 19, s. 579-583.
• BURKARD, Peter H.: Termination Compensation to Distributors under German Law, The International Lawyer, Vol. 7, No. 1, 1973, s. 185-194.
• BUSCHE, Jan: Kommentar zum Handelsgesetzbuch, Ed. Hartmut Oetker, 6. Auflage, München, 2019.
• CANTÜRK, Barış Cihan: Franchise Sözleşmesinde Denkleştirme İstemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019.
• DARI, Abdulkadir: “Acentenin Denkleştirme Talep Hakkının Hesaplanması ve Yargıtay Kararı Değerlendirmesi”, HKÜHFD, C. 9. S. 17, 2019, s. 373-393.
• DEMİR, Koray: “Tek Satıcının Denkleştirme Talebi”, Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019, s. 399-419.
• DEMİR GÖKYAYLA, Cemile: Milletlerarası Özel Hukukta Tek Satıcılık Sözleşmeleri, Vedat Kitapçılık, 2. Bası, İstanbul, 2013.
• DOĞANAY, M. Zahid: Franchise Sözleşmesinde Denkleştirme Talebi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2020.
• DRAKE, Pamela P. / FABOZZI, Frank J.: Foundations and Applications of Time Value of Money, New Jersey, 2009.
• EKMEKÇİ, Ömer / ÖZEKES, Muhammet / ATALI, Murat / SEVEN, Vural: Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, On İki Levha Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul, 2019.
• EMDE, Raimond: Vertriebsrecht Kommentierung zu §§84 bis 92c HGB, Berlin, 2009.
• ERDEM, H. Ercüment: “Türk ve İsviçre Hukuklarında Denkleştirme Talebi”, Türk Ticaret Kanunu İle İlgili Makaleler (2009-2016), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017, s. 1-112.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Yetkin Yayınevi, 7. Baskı, Ankara, 2019.
• ERTABAK, Ünal: Tek Satıcının Müşteri Tazminatı Talebi ve Müşteri Tazminatı Miktarının Hesaplanması, Legal Kitapevi, 2. Baskı, 2011.
• GÜNDOĞDU, Gökmen / CANTÜRK, Barış Cihan: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 122/5 Maddesi Uyarınca Marka Lisans Alanın Denkleştirme İstemi”, Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C. 8, S. 32, Prof. Dr. Ali Necip Ortan’a Armağan 1. Cilt, 2019, s. 1479-1527.
• GÜRPINAR, Bünyamin: “Sigorta Acenteleri Açısından Portföy Tazminatı”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, 2015, s. 43-64.
• HATİPOĞLU, Ayşe Gül: “Acentelerin Denkleştirme İsteminin Belirlenmesinde Gelirin Tespiti ve Muhasebeleştirme Sorunu: Çözüm Önerisi”, FÜSBD, C. 22, S. 2, s. 177-187.
• HESSELINK, Martijn W./ RUTGERS, Jacobien W./ DÍAZ, Odavia Bueno/ SCOTTON, Manola/ VELDMAN, Muriel: Principles of European Law Commercial Agency, Franchise and Distribution Contracts, Vol. 2, Sellier European Law Publishers, Germany, 2006.
• HOFFMANN, Günther: Der Ausgleichsanpruch der Handelsvertreter, Gabler Verlag, Wiesbaden, 1966.
• İRGE ERDOĞAN, Burcu: Milletlerarası Özel Hukukta Franchise Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• İŞGÜZAR, Hasan: Tek Satıcılık Sözleşmesi, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara, 1989.
• KALENDER, Emre: “Acentenin Denkleştirme Talep Hakkına İlişkin TTK m. 122’nin Marka Lisansı Alana Uygulanıp Uygulanamayacağı”, İnÜHFD, C. 8, S. 1, 2017, s. 91-112.
• KANIŞLI, Erhan: “Türk Ticaret Kanunu’na Göre Acentenin Denkleştirme Talebi”, LHD, C. 12, S. 138, 2014, s. 111-144.
• KARASU, Rauf: “Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Acentanın Denkleştirme Talebi”, AÜHFD, C. 57, S. 4, 2008, s. 283-318.
• KAYA, Arslan: “Acentelik ve Tek Satıcılık ile Benzeri Diğer Tekel Hakkı Veren Sürekli Sözleşme İlişkilerinin Sona Ermesi Halinde Denkleştirme İstemi”, Yürürlüğünün 6. Yılında ve Yargıtay Kararları Işığında Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018, s. 9-43 (Denkleştirme).
• KAYA, Arslan: Türk Ticaret Kanunu Şerhi - Acentelik, Beta Basım, 2. Baskı, İstanbul, 2016 (Şerh).
• KAYA, Mustafa İsmail: Acentelik Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• KAYIHAN, Şaban: Türk Hukukunda Acentelik Sözleşmesi, Umuttepe Yayınları, 5. Baskı, Kocaeli, 2018.
• KIRCA, Çiğdem: Franchise Sözleşmesi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1997.
• KIYILAR, Murat: Paranın Zaman Değeri, Literatür Yayınları, 2. Basım, İstanbul, 2015.
• KOÇ, Mehmet: Türk ve Avrupa Birliği Hukuku’nda Acentenin Denkleştirme İstemi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• LEHMANN, Jochen: BeckOK HGB, Martin Häublein / Roland Hoffmann-Theinert (Hrsg.), 29. Ed., München, 2020.
• LÖWISCH, Gotfried: in Ebenroth/Boujong/Joost/Strohn, Handelsgesetzbuch, 4. Aufl., München, 2020.
• LAM, Shun Yin / SHANKAR, Venkatesh / ERRAMILLI, M. Krishna / MURTHY, Bvsan: “Customer Value, Satisfaction, Loyalty, and Switching Costs: An Illustration From a Business-to-Business Service Context”, Journal of The Academy of Marketing Science, Vol. 32, No. 3, s. 293-311.
• MOROĞLU, Erdoğan: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Değerlendirme ve Öneriler, On İki Levha Yayıncılık, 8. Baskı, İstanbul, 2016.
• OETKER, Hartmut: Handelsrecht, Springer Verlag, 8. Aufl., 2019.
• ROTH, Wulf-Henning: in Koller/Kindler/Roth/Drüen, Kommentar zum HGB, 9. Aufl., 2019.
• SEMLER, Franz-Jörg: in Martinek/Semler/Flohr, Handbuch des Vertriebsrechts, 4. Auflage, 2016.
• SAK, Burak: Dağıtım Sözleşmelerinde Denkleştirme İstemi (TTK m. 122), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• SALDANLI, Arif: Finansal Yönetim, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kok/finansalyonu163.pdf (Erişim: 03.07.2020). SILVERMAN, George: The Secrets of Word-of-Mouth Marketing, New York, 2011.
• ŞAHİN, Adem: “Acentelik Sözleşmesinin Kısmi Sona Ermesi Halinde Denkleştirme İstem Hakkı”, MÜHF-HAD, C. 22, S. 3, Özel Sayı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, C. III, 2016, s. 2531-2555.
• ŞENER, Oruç Hami: Ticari İşletme Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• ŞENOL, A. Nilay: Bayilik Sözleşmesi Sona Ermesi ve Sonuçları, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011.
• ŞİMŞEK, Bahar: Franchising Sözleşmesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• TANDOĞAN, Halûk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C.I/1, Evrim Basım-Yayım-Dağıtım, 6. Basım, İstanbul, 1990.
• TANDOĞAN, Halûk: “Tek Satıcılık Sözleşmesi”, BATİDER, C. XI, S. 4, 1982, s. 1-36.
• TEKİL, Fahiman: Ticari İşletme Hukuku, 3. Bası, İstanbul, 1997.
• ULAŞ, Dilber: Franchising Sistemi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 1999.
• UYANIK, Namık Kemal: Ticari Anlaşmazlık Davalarında Maddi Zararın Hesaplanması, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2017.
• UZUNALLI, Sevilay: “Acentelik ve Giriş Bedeli”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, C.8, Özel Sayı, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, C. III, 2013, s. 2961-3020 (Giriş Bedeli). UZUNALLI, Sevilay: “Sözleşmeyi Fesheden Acentenin Denkleştirme İstemine Hak Kazanması”, TFM, C. 5, S. 1, 2019, s. 115-130 (Denkleştirme).
• ÜLGEN, Hüseyin / HELVACI, Mehmet / KAYA, Arslan / NOMER ERTAN, N. Füsun: Ticari İşletme Hukuku, Vedat Kitapçılık, 6. Bası, İstanbul, 2019.
• VAN HORNE, James C. / WACHOWICZ JR., John M.: Fundamentals of Financial Management, Pearson Education, 13th Edition, 2008.
• von HOYNINGEN-HUENE, Gerrick: Münchener Kommentar zum HGB, 4. Auflage, München, 2016.
• WESTPHAL, Bernd: “Die Berechnung des Ausgleichsanspruchs in der Praxis”, Der Ausgleichsanpruch des Handelsvertreters, Ingo Sanger / Reiner Schulze (Hrsg.), Baden-Baden, 2000, s. 30-42.
• YAĞCI, Uğur: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Acentenin Denkleştirme İstemi”, Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C. 2, S. 5, 2013, s. 15-44.
• YEŞİLTEPE, Salih Önder: “Tek Satıcılık Sözleşmesinin Öğretide Benzer Olarak Belirtilen Sözleşmelerden Ayırt Edilmesi”, MÜHF-HAD, C. 13, S. 1-2, 2007, s. 169-191.
• Türkiye İsraf Raporu, Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, Ankara, 2018, https://tuketici.ticaret.gov.tr/data/5e6b33e913b876e4200a0101/Turkiye_Israf_Raporu_2018.pdf (Erişim: 21.10.2020).