Uluslararası Hukukun Kaynakları Arasında Hiyerarşi Var Mıdır?

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 4, 2975 - 3004, 15.12.2021

Merve Küçük

https://doi.org/10.15337/suhfd.849748

Öz

Uluslararası hukukun kaynakları arasında hiyerarşinin bulunup bulunmadığı, Uluslararası Daimi Adalet Divanı Statüsü’nün hazırlık çalışmalarından başlayıp günümüze kadar gelen bir tartışmadır. Statü’nün ilk halinde uluslararası hukuk kaynakları uluslararası andlaşmalar, teamül hukuku ve hukuk genel ilkeleri olarak belirtilmiş ve Divan önüne gelen uyuşmazlıkları uluslararası hukuka uygun olarak sırasıyla bu kaynaklara göre çözeceği düzenlenmişti. Ancak daha sonra sırasıyla ifadesi metinden çıkarılmıştır.
İşte bu ifadenin çıkarılmasıyla birlikte, hiyerarşi sorunu ortaya çıkmıştır. Divan, önüne gelen uyuşmazlıkta her üç kaynakta da konuya ilişkin bir kural bulunuyorsa, hangisini öncelikle uygulayacaktır? Bu konu doktrinde tartışılmış ve net bir cevap bulunamamıştır. Ancak andlaşma ve teamül hukuku kurallarının hukuk genel ilkelerine üstün geldiği konusunda genel bir uzlaşı mevcuttur.
Aynı konuda hem andlaşma hukukunda hem de teamül hukukunda kural varsa Divanın hangisini öncelikle uygulayacağı daha karmaşık bir sorundur. Bu sebeple çalışmada öncelikle bu kaynakların niteliği devamında konuya ilişkin Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesindeki düzenlemeler ve Divan’ın kararları değerlendirilerek bir görüşe varılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

uluslararası hukuk, kaynaklar, hiyerarşi, andlaşma hukuku, teamül hukuku

Kaynakça

• AYBAY, Rona ve ORAL Elif, Kamusal Uluslararası Hukuk, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016.
• BÜYÜK, Mehmet Emin, Uluslararası Hukukta Hukukun Genel İlkeleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• CROOTOF, Rebecca, “Change Without Consent: How Customary International Law Modifies Treaties”, The Yale Journal of International Law, V. 41, I. 2, 2016, pp. 238, 299.
• ÇELİK, Edip F., Milletlerarası Hukuk Birinci Kitap, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1984.
• GÖZLER, Kemal, “Yorum İlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.09.2012, ss. 15-119. https://www.anayasa.gen.tr/yorum-ilkeleri.pdf (E.T. 27.12.2020)
• GÜNDÜZ, Aslan, Milletlerarası Hukuk (Ed. Reşat Volkan Günel), Genişletilmiş ve Güncellenmiş 6. Baskı, Beta, İstanbul, 2013.
• JİA, Bing Bing, “The Relations between Treaties and Custom”, Chinese Journal of International Law, V. 9, I. 1, 2010, pp. 81-109.
• KACZOROWSKA, Alina, Public International Law, Fourth Edition, Routledge, Birleşik Krallık, 2010.
• ÖKTEM, Emre, Uluslararası Teamül Hukuku, Beta, İstanbul, 2013.
• PAZARCI, Hüseyin, Uluslararası Hukuk Dersleri 1. Kitap, Gözden Geçirilmiş 13. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• RUYS, Tom, ‘Armed Attack’ and Article 51 of the UN Charter, Cambridge University Press, Birleşik Krallık, 2010.
• SANDS, Philippe, “Treaty, Custom and the Cross-fertilization of International Law”, Yale Human Rights and Development Law Journal, 1998, V. 1, I. 1, pp. 85- 106.
• SHAW, Malcolm N., International Law, Fifth Edition, Cambridge University Press, Birleşik Krallık, 2003. SUR, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Gözden Geçirilmiş 13. Baskı, İstanbul, 2019.
• TOLUNER, Milletlerarası Hukuk (Giriş Kaynaklar), Derleyen ve Düzenleyenler: TUTUNCU, Ayşe Nur, ARIKOĞLU, Enver, AKUN, Verda Neslihan, BAŞKARACAOĞLU, Elif, Beta, İstanbul, 2017.
• “S.S. Wimbledon” P.C.I.J. Serie A. No. 1, 17.08.1923, p. 30.
• Fisheries Case, Judgment of December 18th, 1951: I.C.J. Reports 1951, p.116.
• Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, Preliminary Objections, Judgment, 1. C. J. Reports 1996, p. 595, Separate Opinion of Judge Lauterpacht.
• “Kadi v Council and Commission”,C.J.E.U. Case T-315/01, 21.09.2005.
• HCJ 9132/07 Al-Bassiouni Ahmed v. Prime Minister, TT 13, 15 (2008) (Isr.).
• Advisory Opinion on the Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Namibia, 1971 I.C.J. 16, 31.
• Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America), Jurisdiction and Admissibility, Judgment, I.C.J. Reports 1984, p. 392.
• GabCikovo-Nagymaros Project (HungarylSlovakia), Judgment, ICJ Reports,1997, p.7.