Yabancı Hukukun Uygulanmasında Yapay Zekâ ile Veri Analitiğinin Rolü ve Bir Model Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 31 Sayı: 2, 527 - 567, 28.07.2023

Mesut Aygün

https://doi.org/10.15337/suhfd.1276782

Öz

Yabancı hukukun uygulanması konusu, kanunlar ihtilâfı hukukunun en çetrefilli ve önemli konularından biridir. Her ne kadar yabancı hukuk hakkında bilgi edinilmesi hususunda çeşitli yöntemler olsa da yabancı hukuk hakkında tatmin edici düzeyde veri toplanması oldukça zaman alan ve yargılamada gecikmelere neden olan bir husustur. Tam anlamıyla yapay zekâ araçları olmasa da ulusal ve uluslararası veri tabanları, kanun, içtihat ve literatür arama motorları gibi araçlar hukukçuların günümüzde sıklıkla istifade ettikleri yazılımlardır. Söz konusu bu yazılımların yapay zekâ teknolojisiyle desteklenmesi durumunda yukarıda belirttiğimiz yabancı hukuk hakkında bilgi edinilmesi hususunun artık sorun olmaktan çıkacağı düşünülmektedir. Bu sonuca ulaşılabilmesi için sadece yapay zekâ değil, aynı zamanda yapay zekâ teknikleriyle elde edilecek ve işlenecek olan ve neticede uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayacak büyük veri kullanımı ve analitiği de son derece önemli bir konudur. Bu makalede, milletlerarası özel hukuk çerçevesinde, Türk mahkemelerinin önüne gelen özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümünde yapay zekâ teknolojisinin etkisi ve büyük veri kullanımının katkısı çeşitli yönleriyle incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Büyük Veri, Yabancı Hukuk, Kanunlar İhtilâfı Hukuku, Milletlerarası Özel Hukuk

The Role of Artificial Intelligence and Data Analytics in The Application of Foreign Law and A Model Suggestion

Öz

The application of foreign law is one of the most complicated and important issues of the law of conflict of rules. Although there are various methods of obtaining information about foreign law, gathering satisfactory data on fore-ign law takes a lot of time and causes delays in the judgment. Although not fully artificial intelligence tools, tools such as national and international databases, law, case law and literature search engines are software that lawyers frequently use today. In case these softwares are supported with artificial intelligence technology, it is thought that obtaining information about the foreign law mentioned above will no longer be a problem. In order to achieve this result, not only artificial intelligence, but also the use and analytics of big data, which will be obtained and processed with artificial intelligence techniques and ultimately contribute to the resolution of the conflict, is an extremely important issue. In this article, the effect of artificial intelligence technology and the contribution of the use of big data in the resolution of private law disputes before Turkish courts within the framework of international private law will be examined in various aspects.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Big Data, Foreign Law, The Law of Conflict of Rules, Private International Law

Kaynakça

• AKİPEK ÖCAL, Şebnem: Yapay Zekâ ve Hukuki Niteliği, Büyüksağiş, Erdem (Editör), Hukuk Perspektifinden Yapay Zekâ, İstanbul 2022.
• AKSOY RETORNAZ, Eylem/GÜÇLÜTÜRK, Osman Gazi: Büyük Veri, Aksoy Retornaz, Eylem/Güçlütürk, Osman Gazi (Editör-ler), Gelişen Teknolojiler ve Hukuk III: Büyük Veri, İstanbul 2021.
• ARSLAN, İbrahim: “Yabancı Unsurlu Özel Hukuk Uyuşmazlıkların-da Makul Sürede Yargılanma Hakkı ile Yabancı Hukukun İçe-riğinin Temin Edilmesi Arasındaki İlişki”, Public and Private International Law Bulletin, C. 37, S. 2, 2017, s. 60-94.
• AYGÜN, Mesut: “Yabancılık Unsurunun Mahiyeti ve Yargılamadaki Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan), 2015, s. 1025-1066.
• BÜYÜKÖZKAN FEYZİOĞLU, Gülçin: Dijitalleşen Dünyada Yapay Zekâ, Aksoy Retornaz, Eylem/Güçlütürk, Osman Gazi (Editör-ler), Gelişen Teknolojiler ve Hukuk II: Yapay Zekâ, İstanbul 2021.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Baskı, İstanbul 2021.
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Baskı, Ankara 2017.
• DUGGAL, Nikita: “Top 7 Benefits of Big Data and Analytics and Rea-sons to Consider It”, Simplilearn, <https://www.simplilearn.com/benefits-of-big-data-and-analytics-article>, (Erişim Tarihi: 07.10.2022).
• EKİN, Beste: Kişisel Verilerin Korunması ve Rekabet Hukuku Boyu-tuyla Büyük Veri, İstanbul 2021.
• ELMAS, Çetin: Yapay Zekâ Uygulamaları, Ankara 2007.
• ERDOĞAN, Gökhan: “Yapay Zekâ ve Hukukuna Genel Bir Bakış”, Adalet Dergi-si, S. 66, 2021, s. 117-192.
• ERKAN, Mustafa: Türk Milletlerarası Özel Hukuk Sisteminde Yabancı Hukukun Tatbiki: Olan vs. Olması Gereken, Tiryakioğlu, Bil-gin/Aygün, Mesut/Önal, Ali/Altıparmak, Ayşe Kübra/Kaya, Cansu (Editörler), Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konu-lar Sempozyumu – Eskişehir 21-22 Nisan 2016, Ankara 2016, s. 543-555.
• ERKUL, R. Erdem: “Yapay Zekâ ve Büyük Veri Nasıl Bir Gelecek Va-dediyor?”, TRT Akademi, C. 6, S. 11, 2021, s. 192-201.
• ERSOY, Çağlar: Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk, 3. Baskı, İstanbul 2018.
• GREENGARD, Samuel, “What is Artificial Intelligence & How Does It Work?’”, Datamation, <https://www.datamation.com/artificial-intelligence/what-is-artificial-intelligence>, (Erişim Tarihi: 01.09.2022).
• GÜÇLÜTÜRK, Osman Gazi: Yapay Zekâ ve Verinin Kullanımı, İs-tanbul 2022.
• GÜNGÖR, Gülin: Türk Milletlerarası Özel Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2022.
• İNCE, Hüseyin/İMAMOĞLU, Sena Esin / İMAMOĞLU, Salih Zeki: “Yapay Zekâ Uygulamalarının Karar Verme Üzerine Etkileri: Kavramsal Bir Çalışma”, International Review of Economics and Management, C. 9, S. 1, 2021, s. 50-63.
• KALYVAS, James R./OVERLY, Michael R.: Big Data: A Business and Legal Guide, Boca Raton-FL-USA 2014.
• KARACA, Uğur: Yapay Zekanın Haksız Fiillerinden Doğan Hukuki Sorumluluk, İstanbul 2023. McCARTHY, John, “What is Artificial Intelligence?”, Stanford Uni-versity (Revised: 12.11.2007), <http://jmc.stanford.edu/articles/whatisai/whatisai.pdf>, (Eri-şim Tarihi: 31.08.2022).
• NABİYEV, Vasif V.: Yapay Zekâ: Problemler, Yöntemler, Algoritma-lar, 2. Baskı, Ankara 2005.
• NOMER, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 22. Baskı, İstanbul 2017 (DHH).
• NOMER, Ergin: Davada Yabancı Kanun, İstanbul 1972.
• ÖZEL, Sibel/ERKAN, Mustafa/PÜRSELİM, Hatice Selin/KARACA, Hüseyin Akif: Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2022.
• ÖZTEMEL, Ercan: Yapay Sinir Ağları, İstanbul 2003.
• SAY, Cem: 50 Soruda Yapay Zekâ, 14. Baskı, İstanbul 2019.
• SURDEN, Harry: “Artificial Intelligence and Law: An Overview”, Georgia State University Law Review, C. 35, S. 4, 2019, s. 1305-1337.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletle-rarası Özel Hukuk, 9. Baskı, İstanbul 2021.
• TEKİNALP, Gülören: Milletlerarası Özel Hukuk (Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları), 13. Baskı, İstanbul 2020.
• TURING, Alan, “Computing Machinery and Intelligence”, Mind, C. LIX, S. 236, 1950, s. 433–460, MIND, <https://academic.oup.com/mind/article/LIX/236/433/986238>, (Erişim Tarihi: 31.08.2022).
• TÜBİTAK BİLGEM - Bulut Bilişim ve Büyük Veri Araştırma Labo-ratuvarı (B3LAB), “Üçüncü Dalga Yapay Zekâ Teknolojileri”, Yapay Zekâ, <https://www.b3lab.org/sayfalar/yapay_zekâ-12>, (Erişim Tarihi: 31.08.2022).
• UMAR, Bilge: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Ankara 2011.
• YILMAZ, Atınç: Yapay Zekâ, 7. Baskı, İstanbul 2020.
• YÖNEY, Can: Yabancı Hukukun Uygulanması, İstanbul 2018.