ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI ÇERÇEVESİNDE İMAR PLANI UYGULAMALARI İLE MÜLKİYET HAKKININ SINIRLANMASI

Yıl 2023, Cilt: 31 Sayı: 4, 1561 - 1601, 31.12.2023

Kerim Azak

https://doi.org/10.15337/suhfd.1310288

Öz

Taşınmazların kullanım şekillerini ve amaçlarını belirleyen imar planları, bireylerin sağlıklı bir çevrede yaşamasını temin etmeye yönelik planlardır. Kamusal yarar amacı taşıyan bu planların uygulanması ise Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde koruma altına alınan mülkiyet hakkına müdahale niteliğindedir. Mülkiyet hakkına müdahale boyutuyla imar planları uygulanırken kamusal yarar ile bireysel çıkar karşı karşıya gelmektedir. Kamusal yarar ile bireysel çıkar arasında bir tercih yapılması mümkün değildir. Bu nedenle kamusal yarar ve bireysel çıkar arasında bir denge kurulması gerekmektedir. Bu çerçevede de bu çalışmanın konusunu, imar planı uygulamaları ile mülkiyet hakkının sınırlanmasının hukuki çerçevesi oluşturmaktadır. Bu hukuki çerçeve incelenirken Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru kararları esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İmar Planı, Mülkiyet Hakkı, Arazi ve Arsa Düzenlemesi, Düzenleme Ortaklık Payı, Kamulaştırma

RESTRICTION OF PROPERTY RIGHT BY IMPLEMENTATIONS OF ZONING PLANS IN THE FRAMEWORK OF THE DECISIONS OF THE CONSTITUTIONAL COURT

Öz

The zoning plans, which determine the use and purpose of the immovables, are the plans to ensure that people live in a healthy environment. However, the implementation of these plans, which are aimed at the common good, is an intervention to the property right, which is protected in the Constitution and the European Convention on Human Rights. The implementations of zoning plans, which interfere with the property right, collides the coomon good and the individual interest. It is not possible to choose between the common good and the individual interest. Fort his reason a balance must be established between the common good and the individual interest. In this context, the subject of this study is the legal framework of restriction of right to property by implementations of zoning plans. While examining this legal framework, the individual application decisions of the Constitutional Court were taken as a basis.

Anahtar Kelimeler

Zoning Plan, Property Right, Land and Plot Arrangement, Readjustment Share, Expropriation

Kaynakça

• AKÇA, Kürşat: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, Özel Sayı, 2015, s. 543-596.
• AKINCI, Müslüm, “Kamulaştırma – Kamulaştırmasız El Atma” in Gayri-menkul Hukuku Davaları Cilt 2, 2. Baskı, Ayşe Havutcu/ Müslüm Akıncı/ Mutlu Dinç (Edts.), Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• BİLGİN, Gökhan: İmar Kanunu Şerhi, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• BULUT, Nihat: “Mülkiyet Konusundaki Temel Yaklaşımlar ve Türk Anayasasında Mülkiyet Hakkı”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 3-4 2006, s. 15-26.
• CANBAZOĞLU, Kerem/ AYAYDIN, Dilhun: “İmar Planlarının Yargısal Denetimi – I”, TBB Dergisi, S. 93, 2011, s. 239-281.
• ÇABRİ, Sezer: “Kamulaştırmasız El Atma Kavramının Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 15.12.2010 Tarihli Kararı Doğrultusunda Tanımlanması”, EBYÜ-HFD, C. 15, S. 1-2, 2011, s. 77-104.
• DİNÇ, Güney: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Malvarlığı Hakları, TBB Yayınları, Ankara 2007.
• GEMALMAZ, H. Burak: Mülkiyet Hakkı, Avrupa Konseyi, Ankara 2018, https://www.anayasa.gov.tr/media/3548/06_mulkiyet_hakki.pdf (E.T. 31.5.2023).
• GÖK, Hasan: Koruma Alanlarındaki İmar Uygulamaları, Onikilevha Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2020.
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa 2019.
• GRGİĆ, Aida/ MATAGA, Zvonimir/ LONGAR, Matija/ VILFAN, Ana: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Mülkiyet Hakkı, Avrupa Konseyi, 2007, https://www.anayasa.gov.tr/media/3605/aihskapsamindamulkiyethakki.pdf.
• GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, 10. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara 2015.
• İLGEZDİ, Ali Rıza: Hukuki El Atma, Seçkin Yayınevi, 4. Baskı, Ankara 2022.
• İLGEZDİ, Ali Rıza/ SÖNMEZ, Eren/ GÜÇLÜ, Cem: İmar Planları ve Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
• KALABALIK, Halil: İmar Hukuku Dersleri, 10. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• KAPAKLIKAYA, İbrahim: İmar Hukukunda Mülkiyet Hakkı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• KELEŞ, Ruşen: Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, İkinci Basım, Ankara 1993.
• KELEŞ, Ruşen: Kentbilim Terimleri Sözlüğü, İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara 2021.
• KELEŞ, Ruşen/ MENGİ, Ayşegül: İmar Hukuku, 3. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2019.
• KÖKTÜRK, Erdal/ KÖKTÜRK, Erol: Arsa Düzenlemeleri, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 19. Basım, Ankara 2019.
• PERDECİOĞLU, İsmail Emrah: Mülkiyet Hakkı Yönünden Devletin Pozitif Yükümlülükleri, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• SAĞLAM, Fazıl: Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, AÜSBF Yayınları, Ankara 1982.
• SEZER, Yasin/ KALKAN, Recep Emre/ ŞAHİN, Mustafa Emre: İmar Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2018.
• SOYSAL, Mümtaz: 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, 11. Baskı, İstanbul 1997.
• ŞAHİN, Ali Hamza: “Dünden Bugüne Hukuka Uygun El Atma ve Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Giderimi”, TAAD, C. 9, S. 34, 2018, s. 405-428.
• ŞAHİN, Erdal: Yasallık İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Turhan Kitabevi, Ankara 2021.
• ŞEN, Murat/ BARIN, Taylan (Edts.): Mülkiyet Hakkı Karar Özetleri, Anayasa Mahkemesi Yayınları, İkinci Baskı, Ankara 2021.
• ŞİMŞEK, Suat: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Mülkiyet Hakkıyla İlgili Davaları İnceleme Yöntemi: Üç Kural Analizi”, Sayıştay Dergisi, S. 88, 2013, s. 27-47.
• ŞİMŞEK, Suat: “Mülkiyet Hakkının Kapsamı, Sınırlandırma Nedenleri ve Şartları Açısından 1982 Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Karşılaştırmalı Bir Analiz – I”, TBB Dergisi, S. 91, 2010, s. 181-228.
• ŞİMŞEK, Suat: İmar Kanunu 18. Madde Uygulamaları (Arazi ve Arsa Düzenlemeleri) İtiraz ve Dava Yolları, Seçkin Yayınevi, 3. Baskı, Ankara 2021.
• YILDIRIM, M. Kubilay/ BARIŞCAN, Nilüfer: “İmar Planı Uygulamaları ve Yapılaşma Politikaları”. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2013, İzmir, s. 361-371.
• YILDIRIM, Ramazan/ ÇINARLI, Serkan/ AZAK, Kerim, Türk İdare Hukuku Dersleri, Cilt 1, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2023.
• YILDIZ, Ahmet Çağrı: “İmar Planlarında Kamusal Kullanıma Ayrılan Yerlerin Uzun Süre Kamulaştırılmaması Karşısında Alman Hukukundan Bir Çözüm Önerisi: Yükümlülük Davası”, TAÜHFD, C. 2, S. 2, 2020, s. 283-306.
• YILMAZ, Serdar: İmar Planlarının Hukuki Rejimi, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• YİĞİT, Birgül: “İmar Hukukundan Kaynaklanan Mülkiyet Hakkı Sınırlandırmaları Özelinde, Türk Hukuk Sistemi İçinde Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılmasına İlişkin Esaslar”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7, 2016, s. 1207-1258.