MURABAHADA HUKUKİ İLİŞKİLER

Yıl 2023, Cilt: 31 Sayı: 4, 1805 - 1840, 31.12.2023

Tuğba Çiftçi

https://doi.org/10.15337/suhfd.1336061

Öz

Katılım bankalarının müşterilerine sağladığı ürünlerinden biri murabahadır. Murabaha, müşterinin talep ettiği bir malın alış fiyatı veya maliyetinin üzerine kâr eklenerek vadeli olarak müşteriye satılmasıdır. Böylelikle, faiz söz konusu olmaksızın, satış sözleşmelerine kredi fonksiyonu kazandırılarak müşteri finanse edilebilmekte ve talep ettiği malı satın alabilmektedir. Murabaha işlemi üç taraflıdır. Bunlardan ilki murabaha işlemi ile müşterisine finansmanı sağlayacak kredi kuruluşu olan katılım bankası, ikincisi katılım bankasının müşterisi, üçüncüsü ise müşterinin talep ettiği malın satın alınacağı satıcıdır. Murabaha işlemi, içerisinde birçok hukuki ilişkiyi barındırmaktadır. Temelinde, katılım bankası ile müşterisi arasında akdedilen murabaha sözleşmesi yer almaktadır. Murabaha işlemi dahilinde ayrıca kredi sözleşmesi, satış vaadi sözleşmesi, satış sözleşmeleri; duruma göre vekâlet sözleşmesi, ikale sözleşmesi ve sigorta sözleşmesi yer almaktadır. Süreç müşterinin katılım bankasından finansman talebinde bulunması ile başlamaktadır. Çalışmada bu hukuki süreç içerisindeki hukuki ilişkiler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Murabaha, Katılım bankası, Kredi, İslam Hukuku, Finansman

Kaynakça

• ALICI, Yaşar: Bankacılık Kanunu Şerhi C. 1, 2. Baskı, İstanbul 2017.
• BAFRA, Erdem: Katılım Bankacılığı Uygulamasında İslami Bankacılık Sözleşmelerinin Temelleri, 1. Baskı, Ankara 2015.
• BATTAL, Ahmet: Bankacılık Kanunu Şerhi (5411 sayılı Kanunun Metni ve Açıklaması, 2. Baskı, Ankara 2007.
• BATTAL, Ahmet: Bankalarla Karşılaştırılmalı Olarak Hukukî Yönden Özel Finans Kurumları, Ankara 1999.
• CEBECİ, İsmail: 40 Soruda Murâbaha, 1. Baskı, İstanbul 2021 (Anılış: 40 Soruda Murâbaha).
• CEBECİ, İsmail: İslam İktisadında Murâbaha Modern Literatürdeki Tartışmalar, 1. Baskı, Ankara 2020 (Anılış: İslam İktisadında Murâbaha).
• CÜRE, Emrullah: İslami Bankacılıkta Uygulanan Bireysel Murabaha İşlemleri: Türkiye Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2017.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Ankara 2020.
• GÜRSES, Davut: Banka Genel Kredi Sözleşmesi, 1. Baskı, İstanbul 2016.
• https://katilimsozluk.tkbb.org.tr/ara?k=murabaha
• https://sozluk.gov.tr/
• https://tkbbdanismakurulu.org.tr/uploads/belgeler/FAIZSIZ_FINANS_SOZLUGU-GUNCEL.pdf (Erişim Tarihi: 20.12.2023)
• https://tkbbdanismakurulu.org.tr/uploads/standartlar/2b0e6805833171639d4c96a92460cd64.pdf (Erişim Tarihi: 16.08.2023) (Anılış: Sözleşme).
• https://www.tkbb.org.tr/Documents/Yonetmelikler/Faizsiz-Finans-Sozlugu-revised.pdf (Erişim Tarihi: 25.06.2023).
• https://www.ziraatkatilim.com.tr/bizi-taniyin/katilim-bankaciligini-taniyin/katilim-bankaciligi-urunleri (Erişim Tarihi: 25.06.2023)
• KARAKAHYA, Bestami/ÇELİK, Süleyman: Katılım Bankacılığı, Kaya, Ferudun (Editör), 2. Baskı, İstanbul 2021.
• KAZANCI, Fatih: “Katılım Bankacılığı İhracat Finansmanında Murabaha Yöntemi Uygulamaları”, Journal of Islamic Ekonomics and Finance (İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi), C. 7, S. 1, Y. 2021, 175-199.
• KILINÇ, Yavuz: “Murabaha İşlemlerinin Faizsiz Finans Muhasebe Standartlarına Göre Muhasebeleştirilmesinin TMS/TFRS’ler Açısından Karşılaştırmalı İncelemesi”, Alanya Akademik Bakış Dergisi, C. 5, S. 3, Y. 2021, s. 1213-1230.
• LİLA, Nazan: Katılım Bankalarının Murâbaha İşlemlerinde Malın Teslimi İslam Hukuku Açısından Bir Değerlendirme, İstanbul 2020.
• MAĞDEN, Zehra İlgün: Katılım Bankalarınca Sağlanan Finansman Desteği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2018.
• Murabaha Standardı 2.10. Maddesinde Yer Alan Komisyon ve Masraflara İlişkin Tereddüt Edilen Hususlar Hakkındaki 14.02.2022 Tarihli 36 No.lu Danışma Kurulu Kararının Eki (Anılış: Karar Eki), TKBB Danışma Kurulu 36 No’lu, 14.02.2022 Tarihli, “Murabaha Standardı 2.10. Maddesinde Yer Alan Komisyon ve Masraflara İlişkin Tereddüt Edilen Hususlar” Konulu Kararı, https://tkbbdanismakurulu.org.tr/karar/33 (Erişim Tarihi: 01.08.2023).
• ODABAŞI, Mehmet: “Katılım Bankaları Tarafından Uygulanan Murabaha Finansmanına Yönelik Bazı Eleştirilere Cevaplar”, https://tkbb.org.tr/Documents/OnemliBasliklar/KATILIM%20BANKALARI%20-%20MURABAHA%20İŞLEMLERİ.pdf, Erişim Tarihi: 25.06.2023.
• SAMİREH, Mohamed Ahmed: Murabaha’nın Katılım Bankalarının Finansal Gelişimi Üzerine Etkisi (Karşılaştırmalı Bir Analiz), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2020.
• SAY, Servet/KINALI, Fırat: “Türkiye’de Katılım Bankaları Tarafından Uygulanan Murabaha İşlemlerinin TMS/TFRS ve FFMS Kapsamında Muhasebeleştirilmesi”, Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, C. 11, Y. 2021, s. 1-15.
• SULTAN, Hussam/EBRAHIM Muhammed-Shahid, “Murabaha”, SSRN Electronic Journal, Eylül 2011, s. 1-10.
• TAKAN, Mehmet/ACAR, Melek: Bankacılık Teori, Uygulama ve Yöntem, 8. Basım, Ankara 2018.
• TKBB Danışma Kurulu 24 No’lu, 06.07.2020 tarihli, “Türk Eximbank Katılım Finansı Yatırım Kredisi” Konulu Kararı, https://tkbbdanismakurulu.org.tr/karar/4, Erişim Tarihi: 01.12.2023.
• TKBB Danışma Kurulu, 32 No’lu, 18.11.2021 Tarihli, “Murabaha Standardı İstisnalar” Konulu Kararı, https://tkbbdanismakurulu.org.tr/karar/31 (Erişim Tarihi: 01.08.2023).
• TKBB Katılım Finansı Standartları, Standart No: 3, Yayın Tarihi: 06.05.2021 (https://tkbbdanismakurulu.org.tr/uploads/standartlar/ac2e3876713408175ef81c949f8bacdf.pdf, Erişim Tarihi: 16.08.2023 (Anılış: Standart).
• USMANI, Mufti Muhammed Taqı, An Introduction to Islamic Finance, https://www.alhilalsa.com/advisory/intro_islamic_finance.pdf (Erişim Tarihi: 25.06.2023).
• UYSAL, Gürkan: Katılım Bankacılığı, Ankara 2020.
• VURUCU, Mehmet/ARI, Mustafa Ufuk: Güncel Gelişmeler Işığında Bankacılıkta Kredi Bilgisi Bireysel, Kobi, Ticari, Kurumsal, Yatırım Bankacılığı, Katılım Bankacılığı, Leasing ve Faktoring, 1. Baskı, Ankara 2017.
• YİĞİT, Ümmühan: İslam Hukukunda Akidlerde Ayıp ve Vasıf Muhayyerlikleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2019.