GIFTING IN THE COURT OF THE QADI: AN OVERVIEW ON JUDICIAL ETHICS IN ISLAMIC- OTTOMAN LAW

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 1, 437 - 452, 12.03.2024

Melikşah Aydın

https://doi.org/10.15337/suhfd.1435138

Öz

Regulations were made in Islamic law and Ottoman Empire so that judges could decide independently, impartially and fairly. In this article, the limits of the jud-ge’s giving and receiving gifts from the parties or potential parties of the case will be examined. The boundaries of gift-giving and receiving, which are among the most significant manifestations of the integrity qualities of judges, constitute one of the main topics of the article in this regard. The differences between the con-cepts of gift and bribe will be tried to be stated. It will be seen that Ottoman prac-tice was not different from Islamic law. In the codes enacted in the Tanzimat period, it was tried to prevent judicial bribery by counting which gifts the judges could receive one by one. From this perspective, the aim of the article is to convey the boundaries of gift-giving and receiving by judges, which even today do not have definite limits, as found in Islamic and Ottoman law, in order to shed light on possible regulations that could be made in this regard.

Anahtar Kelimeler

Islamic-Ottoman Law, Judicial Ethic, Gift, Judge, Court

KADI MAHKEMESİNDE HEDİYELEŞME: İSLAM-OSMANLI HUKUKUNDA YARGI ETİĞİNE BİR BAKIŞ

Öz

İslam hukukunda ve Osmanlı uygulamasında hâkimlerin bağımsız, tarafsız ve adil bir şekilde karar verebilmeleri için düzenlemeler yapılmıştır. Bu makalede hâkimlerin davanın taraflardan veya taraf olması muhtemel olan kişilerden hediye alıp vermelerinin sınırları incelenecektir. Hakimlerin dürüstlük vasıfları-nın en önemli tezahürlerinden olan hediye alıp-vermedeki sınırlar bu anlamda makalenin esas konularından birini oluşturmaktadır. Hediye ile rüşvet kavram-larının farkları belirtilmeye çalışılacaktır. Osmanlı uygulamasının da İslam hu-kukundan farklı olmadığı görülecektir. Tanzimat döneminde çıkarılan kanun-larda hâkimlerin hangi hediyeleri alabilecekleri tek tek sayılarak yargısal rüşve-tin önüne geçilmeye çalışılmıştır. Makalenin bu açıdan amacı, günümüzde bile kesin sınırları olmayan hakimlerin hediyeleşmesi sınırlarının İslam ve Osmanlı hukukunda bulunan sınırlarını aktarmak, bu açıdan yapılabilecek olası düzen-lemelere ışık tutabilmektir.

Anahtar Kelimeler

İslam-Osmanlı Hukuku, Yargı Etiği, Hediye, Hâkim, Mahkeme

Kaynakça

• AHMED B. HANBEL (Translator: Oral, Rıfat): Müsned, vol. V, Konya 2014.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet: İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, vol. I, İstan-bul 2011.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet: Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri İstanbul 1992.
• ALİ HAYDAR, Hocaeminefendizade: (Translator: Gündoğdu, Raşit/ Erdem, Osman): Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, vol. IV, İstanbul 2017.
• AMRAVİ, Omar Garame (Translator: Durgun, Rıfkı): İslam’da Yargı ve Yargıçlar, Ankara 2004.
• ARI, Abdüsselam: “Hz. Ömer’in Ebu Musa el-Eşari’ye Gönderdiği Mektubun Yargılama Hukuku Açısından Analizi”, Journal of Is-lamic Law Studies, vol. II, 2003, pp.85-99.
• ASLAN, Nasi: İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri, Adana 2014.
• ATAR, Fahreddin: “Kadı.”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, vol. XIV, 2001, pp.69-73.
• AYDIN, Ahmet: Klasik Dönemde Kadı (Hâkim) Maaşlarında İzlenen Politika ve Uygulamalar, Master’s dissertation, Marmara Uni-versity Instıtute of Social Sciences, İstanbul 2004.
• BARDAKOĞLU, Ali: ‘’Hediye’’ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansi-klopedisi (DİA), vol. XVII, 1998, pp151-5.
• BAYINDIR, Abdülaziz: İslam Muhakeme Hukuku Osmanlı Devri Uygu-laması, İstanbul 1986.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi: Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, vol. VIII, İstanbul 1970.
• ÇADIRCI, Musa: “Tanzimat’ın İlanı Sıralarında Osmanlı İmparator-luğunda Kadılık Kurumu ve 1838 tarihli (Tarik-i İlmiyye’ye Dair Ceza Kanunnamesi)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, vol. XIV, Is-sue 25, 1982, 139-161.
• ÇADIRCI, Musa: Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Durumu, Ankara 1991.
• DAVISON, Roderic H. (Translator: Akınhay, Osman): Osmanlı İmpara-torluğunda Reform (1856-1876), vol. I, İstanbul 1997.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eşar (Translator: Parlayan, Abdullah): Sünen-i Ebu Davud, Konya 2007.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra: Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası) İstanbul 2017.
• Fetâvâ-yı Hindiyye, Fetava-yı Alemgiriyye (Translator: Efe, Mustafa): vol. VI, İstanbul 2004,
• FEYZİOĞLU, Hamiyet Sezer/ KILIÇ, Selda: “Tanzimat Arifesinde Kadılık-Naiplik Kurumu,” Tarih Araştırmaları Dergisi, vol. 24, Issue 38, 2005, 31-53.
• GAUDEFROY-DEMOMBYNES, Maurice: Muslim Institutions, London, 1950.
• HALEBİ, İbrahim b. Muhammed b. İbrahim (Translator: Uysal, Musta-fa): Mülteka’l-ebhur, vol. III, İstanbul 1972.
• İBN ABİDİN, Muhammed Emin (Translator: Savaş, Mehmet): Reddü’l-Muhtar Ale’d-Dürri’l-Muhtar,vol. XII, İstanbul 1985.
• İNANIR, Ahmet: İbn Kemal’in Fetvaları Işığında Osmanlı’da İslam, PhD dissertation, İstanbul University Instıtute of Social Sciences, İs-tanbul 2008.
• KELEŞ, Erdoğan: “Tanzimat Döneminde Rüşvetin Önlenmesi İçin Yapılan Düzenlemeler (1839-1858)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, vol. 24, Issue 38, Ankara 2005, pp. 259-80.
• KILINÇ, Ahmet: “Ethical Principles of Judges in the Ottoman State: The Convenance of Judge”, International Symposium On Judicial Ethics, 2017, 463-534.
• MAVERDİ, Ebu’l Hasen Ali b. Muhammed (Translator: Şafak, Ali): el-Ahkamu’s-Sultaniyye, İstanbul 1976.
• MERĞİNANİ, Burhanüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebu Bekir (Translator: Meylani, Ahmed): el-Hidâye, vol. III, İstanbul 2004.
• MEVSİLİ, Abdullah b. Mahmud b. Mevdud (Translator: Keskin, Mehmet): el-İhtiyar li- Ta’lîlî’l Muhtar, vol. II, İstanbul 1998.
• Mühimme Registers Number 5. Verdict Number: 1173. Date: 7 March 1566.
• Mühimme Registers Number 5. Verdict Number: 1248. Date: 17 March 1566.
• Mühimme Registers Number 6. Verdict Number: 511. Date: 26 Decem-ber 1564.
• Mühimme Registers Number 7. Verdict Number: 480. Date: 15 Novem-ber 1567.
• MUMCU, Ahmet: Osmanlı Devletinde Rüşvet, İstanbul 2005.
• MÜSLİM, (Translator: Davudoğlu, Ahmed): Sahih-i Müslim, İstanbul 1977.
• MUSTAK, Aykut: “A Study On The Gift Log, Mad 1279: Making Sense Of Gift-Giving In The Eighteenth Century Ottoman Society”, Master’s dissertation, Boğaziçi University, İstanbul 2007.
• NEVEVİ, Ebû Zekeriyya Yakub b. Şeref (Translator: Acat, Mithat): Min-hac (Açıkla-malı Şafii İlmihali), İstanbul 2013.
• REINDL-KIEL, Hedda: “Luxury, Power Strategies and the Question of Corruption: Gifting in the Ottoman Elite (16th-18th Centu-ries)”,in: Şehrayin. ed. Yavuz Köse, Wiesbaden, 2012, 107-120.
• REINDL-KIEL, Hedda: “Osmanlı Yöneticileri, Lüks Tüketimi ve He-diyeleşme,” in: İSAM Konuşmaları (Osmanlı Düşüncesi-Ahlak-Hukuk-Felsefe-Kelam), ed. Seyfi Kenan, İstanbul 2013, 137-151.
• ROSENTHAL, Franz: “Gifts and Bribes: The Muslim View,” in Man versus Society in Medieval Islam, ed. Dimitri Gutas, Leiden 2015.
• SERAHSİ, Ebu Sehl Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed (Translator: Akşit, Cevat): Mebsut, vol. XVI, İstanbul 2008.
• ŞEYH BEDREDDİN (Translator: Apaydın, Hacı Yunus): Letaifu’l-İşarat fi Beyani’l-Mesaili’l-Hilafiyyat, Ankara 2012.
• ŞEYHİZADE, Abdurrahman b. Şeyh Muhammaed b. Süleyman (Trans-lator: Çelik, Mehmet): Mecmau’l-Enhur, vol. IV, İstanbul 2011.
• ŞİRBİNİ, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb (Translator: Du-man, Soner): Muğni’l-Muhtac, vol. XVIII, İstanbul 2017.
• ÜNYAY AÇIKGÖZ, Fatma: “XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde He-diye ve Hediyeleşme (Padişahlara Sunulan Ve Padişahların Verdiği Hediyeler Üzerine Bir Araştırma),” PhD dissertation, Gazi Universiıty Instıtute of Social Sciences, Ankara 2012.
• ZUHAYLİ, Vehbe (Saraç, Mehmet Emin): İslam Fıkhı Ansiklopedisi, vol. VIII, İstanbul 1994.