THE OFFENCE OF REBELLING IN ISLAMIC LAW WITH THE MAIN LINES

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 2, 505 - 534, 28.06.2024

Burak Taş

https://doi.org/10.15337/suhfd.1393516

Öz

The offence of rebelling has occupied an important place in the history of Islamic law. This political offence, committed in opposition to public authority, is also interpreted as opposing Allah. In this respect, the legal value protected by this offence gains importance. The offence of rebelling includes highly controversial issues among the sects. The most basic debate focuses on whether the nature of this offence is a hadd or a tazir crime. Depending on this debate, another important one is whether this offence is suitable for reconciliation. In the study, the elements of the offence were examined on the basis of the material and moral elements of typicality and the element of illegality. Special appearance forms of offence was evaluated in terms of attempt, participation and joinder of offences. Finally, after examining the sanction and procedure of the offence, it was reached the conclusion.

Anahtar Kelimeler

• Islamic Law, Hadd, Tazir, Typicality, Reconciliation

ANA HATLARIYLA İSLAM HUKUKUNDA BAĞY SUÇU

Öz

Bağy suçu, İslam hukuk tarihinde önemli bir yer işgal etmiştir. Kamu otoritesine karşı çıkılarak işlenen siyasi nitelikteki bu suç, aynı zamanda Allah’a da karşı çıkma olarak yorumlanmaktadır. Bu yönüyle korudu-ğu hukuki değer önem kazanmaktadır. Bağy suçu mezhepler arasında oldukça tartışmalı hususlar içermektedir. En temel tartışma bu suçun had ve tazir suçu niteliğinde olup olmadığı noktasında yoğunlaşmak-tadır. Bu tartışmaya bağlı olarak diğer önemli tartışma ise bu suçun uzlaşmaya elverişli olup olmadığıdır. Çalışmada suçun unsurları tipik-liğin maddi ve manevi unsurları ile hukuka aykırılık unsuru temelinde incelenmiştir. Suçun özel görünüş biçimleri; teşebbüs, iştirak ve içtima bakımından değerlendirilmiştir. Nihayetinde suçun yaptırımı ve muha-kemesi de irdelendikten sonra sonuca ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Had, Tazir, Tipiklik, Uzlaşma

Kaynakça

• ABOU EL FADL, Kkhaled: Rebellion and Violence in Islamic Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2001.
• AKALIN, Adnan: İslam Hukukunda Devlete İsyan Suçu, Fecr Yayın-ları, Ankara, 2016.
• AKŞİT, Cevat: İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları, Kültür Basın Yayın Birliği, İstanbul, 1976.
• ARTUK, M.Emin/GÖKCEN, Ahmet/ALŞAHİN, M.Emin/ÇAKIR, Kerim: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, 14. Baskı, Ankara, 2020.
• AVCI, Mustafa: “İslam ve Osmanlı Ceza Hukukunda İçtima”, Kırık-kale Hukuk Mecmuası, Cilt 1, Sayı 1, 2021, ss. 1-30.
• AVCI, Mustafa: Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• AVCI, Mustafa: Osmanlı Ceza Hukuku Özel Hükümler, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• AVCI, Mustafa: “Osmanlı Ceza Muhakemesinde Sulh (Uzlaştırma), Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2017, ss. 11-71.
• AYDIN, Mehmet Akif: Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınevi, 18. Baskı, İstanbul 2021.
• AYDIN, Melikşah: “İslam Hukukuna Göre İsyan (Bağy) Suçu ve Ce-zası”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, Yıl 2015, ss. 49-77.
• AYDIN, Melikşah: “Tanzimat Dönemi Osmanlı Devleti’nde Siyasi İktidar Düzenine İsyan (Bağy) Suçunun Görünümü” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, 2023, ss. 35-70.
• BARDAKOĞLU, Ali: “Eşkıya”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 11, İstanbul 1995.
• ÇOLAK, Abdullah: İslam Ceza Hukuku, Hikmetevi Yayınları, 4. Bas-kı, İstanbul, 2021.
• EBÛ ZEHRA, Muhammed (Çev. İbrahim TÜFEKÇİ): İslam Hukukun-da Suç ve Ceza Cilt I (el-Cerime ve'I-Ukûbe fî Fıkhı'l-İslâm), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1994.
• EBÛ ZEHRA, Muhammed (Çev. İbrahim TÜFEKÇİ): İslam Hukukun-da Suç ve Ceza Cilt II (el-Cerime ve'I-Ukûbe fî Fıkhı'l-İslâm), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1994.
• ERTURHAN, Sabri: İslam Ceza Hukuku, Hikmetevi Yayınları, İstan-bul, 2020.
• el-MAVSILİ, Abdullah b. Mahmûd (Çev. CelâI Yeniçeri): el-İhtiyâr, Metni el-Muhtar li'l-Fetva, Şamil Yayınevi, İstanbul, 2013.
• GÖKPINAR, Mahmut: “Ceza Sorumluluğunun Temeli: Kast”, Türki-ye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 79, 2008, ss. 198-234.
• GÜNDOĞDU, Birol: “Problems in the Interpretations of Ottoman Rebellions in the Early Modern Period: An Analysis and Eva-luation of Existing Literature on the Ottoman Rebellions between 1550 and 1821”, The Journal of Ottoman Studies, LI (2018).
• HALEBİ, İbrahim (Çev. Ahmed Davudoğlu): Mülteka-l-Ebhûr (Mevkûfât)- Mevkufat Mülteka Tercümesi, Sağlam Yayınevi, İstanbul, 2013.
• HAMİDULLAH, Muhammed (Çev. Kemal KUŞÇU): İslâm’da Devlet İdaresi, Nur Yayınları, Ankara, 1979.
• HELLER, Kevin Jon/DUBBER, Markus (Ed. TELLENBACH, Silvia): “Iran”, The Handbook of Comparative Criminal Law, Stan-ford Law Books, Stanford University Press, California, 2011.
• ISFAHÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râğıb (thk. Safvan DÂVÛDİ): Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân, Beyrut: Dârü’ş-Şâmiye, 1418/1997.
• KAHVECİ, Nuri: Ana Hatlarıyla İslâm Ceza Hukuku, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2019.
• KAPLAN, Abdurrahim: “Kur’anda Bağy Kavramının Anlam Ala-nı”,Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, 2020, ss. 1790-1810.
• KARAMAN, Hayreddin: Mukayeseli İslam Hukuku Cilt I, Nesil Ya-yınları, İstanbul, 1991.
• KARAMAN, Hayreddin/ÇAĞRICI, Mustafa/DÖNMEZ, İbrahim Kâfi/GÜMÜŞ, Sadrettin: Kur’an Yolu Tefsiri Cilt:5, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2020.
• KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hü-kümler, Seçkin Yayınevi, 14. Baskı, Ankara, 2021. KUSHA, Hamid: The Sacred Law of Islam, Routledge, New York, 2017.
• MAHMUTOĞLU, Fatih Selami/DENİZ, Serra: Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler Şerhi, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• MALEKIAN, Farhad: Principles of Islamic Criminal Law, Brill, Leiden – Boston, 2011.
• MAŞALI, Münteha: Mukayeseli Hukukta Ölüm Cezası ve İslâm Hu-kuku Açısından Değerlendirilmesi, Emin Yayınları, Bursa 2011.
• MOLLA HUSREV (Çev. Arif ERKAN): Kaynaklarıyla Büyük İslam Fıkıhı Cilt II, Eser Neşriyat, İstanbul, 1979.
• OKKA, Sevinç: İslam Hukuku ve Osmanlı Uygulamasında Devlete İsyan (Bağy) Suçu, Selçuk Üniversitesi Kamu Hukuku Anabi-lim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya, 1997.
• ÖZEL, Ahmet: “Dârülbağy”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 8, İs-tanbul 1993.
• ÖZGENÇ, İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayın-ları, 2022.
• TABASSUM, Sadia: “Combatants, not bandits: the status of rebels in Islamic law”, International Review of the Red Cross, Cilt 93, Sayı 881, 2011, ss. 1-19.
• TORAMAN, Cüneyt: “Ceza Hukukunda “Kanunsuz Suç Olmaz, Ka-nunsuz Ceza Olmaz” Prensibinin, Müslüman Toplumlarda İzdüşümü” (ss. 118-153), Uluslararası Hukukçular Birliği İs-lam Ceza Hukuku Tebliğler Kitabı Cilt 2 içinde, Lale Yayıncı-lık, Antalya, 2017.
• ÜNAL, Mustafa: “İslâm Hukuku ve Mer‘Î Hukukta Mukayeseli Ola-rak Görünüşte İçtima-Fikri İçtima Ayrımı”, Necmettin Erba-kan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, 2023, ss.613-636.
• WASTI, Tahir: The Aplication of Islamic Criminal Law in Pakistan Volume 2, Brill Publishing, Leiden/Boston, 2009.
• YAPRAK, Emin: İslam Hukukunda İsyan, Ravza Yayınları, İstanbul, 2010.
• YAVUZ, Yusuf Şevki: “Te’vil”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 41, İstanbul 2012.
• YURTSEVEN, Yılmaz: “Devlete İsyan Suçu Bağlamında “Kabakçı Mustafa” İsyanı ya da “Statüko ve Yeni”nin Çatışması” Ak-deniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, 2022, ss.479-497.
• YURTSEVEN, Yılmaz: “Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesi Çerçeve-sinde İslam Ceza Hukuku’nda Örfî Hukukun Yeri ve Osmanlı Uygulaması” (ss. 332-351), Uluslararası Hukukçular Birliği İs-lam Ceza Hukuku Tebliğler Kitabı Cilt 2 içinde, Lale Yayıncı-lık, Antalya, 2017.
• ZAFER, Hamide: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Beta Yayın-ları, İstanbul, 2019.
• ZAKARIYAH, Luqman: Legal Maxims in Islamic Criminal Law: The-ory and Applications, Brill’s Arab and Islamic laws series ; 9, Leiden/Boston, 2015.
• ZORLU, S. Emre/ZORLU, Süheyla: “Rebellion Crime in the Islamic and Ottoman Law”, 16 September 2015, 19th International Academic Conference, Florence, ISES, 2015.