AİLE UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ BAĞLAMINDA ARABULUCULUK TÜRLERİ VE MODELLERİ

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 3, 1533 - 1569, 18.09.2024

Mubin Burak Çelik

https://doi.org/10.15337/suhfd.1487935

Öz

İnsan doğası ve hayatın olağan akışı, etkileşimin olduğu her ortamda uyuşmazlıkları ve çatışmaları kaçınılmaz kılmaktadır. Uzak veya yakın fark etmeksizin kişiler arasında vuku bulan ihtilâflar ise, toplumsal yaşamın ve hukukun konusu olmaktadır. Hukuk bilimi, kapsam alanına giren uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulması amacıyla çeşitli yöntemler kullanmaktadır. Arabuluculuk, geçmişte olduğu üzere günümüzde de hukuk alanını ilgilendiren uyuşmazlıklar bağlamında en çok kullanılan yöntemlerden birisini teşkil etmektedir. Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından olan bu yöntem; somut olayın kendine özgülüğü, toplumsal ve kamusal otoritenin süreçteki rolü, tarafların niteliği ve niceliği gibi çeşitli belirleyiciler doğrultusunda farklı türler ve modeller çerçevesinde işlerlik kazanmaktadır. Bu çalışmada, geleneksel ve modern hukuk sistemlerindeki arabuluculuk türleri ve modelleri ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile Hukuku, Aile Uyuşmazlıkları, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri, Arabuluculuk, Aile Arabuluculuğu

Kaynakça

• ADKINS, Mary: "Moving Out of the 1990s: An Argument for Upda-ting Protocol on Divorce Mediation in Domestic Abuse Cases", Yale Journal of Law and Feminism, C. 22, 2010, s. 97-131.
• AKKAYA, Tolga: “Boşanma Davasında Alınabilecek Geçici Hukuki Korumalar veya Hâkimin Müdahalesi Yoluyla Çocuğun Ko-runması Kapsamında Zorunlu Arabuluculuk ve Boşanma Sü-reci (Aile) Danışmanlığı”, Ankara Barosu Dergisi, C. 4, 2014, s. 23-62.
• AKYOL-ASLAN, Leyla: “6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Ara-buluculuk Kanunu'nun 15'inci Maddesi ile Arabulucunun Çözüm Önerisi Getirebilmesine Olanak Sağlayan Yeni Düzen-lemenin Değerlendirilmesi”, THD, C. 145, 2018, s. 29-44.
• ALFINI, James J.: “Evaluative Versus Facilitative Mediation: A Dis-cussion”, Florida State University Law Review, C. 24, 1997, s. 919.
• ALKAN, Derya: Türk İş Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
• APPLEGATE, Amy/HALE, Darrell/BECK, Connie J. A.: “Shuttle and Online Mediation: A Review of Available Research and Impli-cations for Separating Couples Reporting Intimate Partner Vi-olence or Abuse: IPV and Mediation”, ResearchGate/Family Court Review, 2017, s. 390- 403.
• ARAS, Bahattin: “Aile Mahkemelerinde Tarafların Sulh Yoluyla Çö-züme Teşviki”, Yargıtay Dergisi, C. 31, 2005, s. 303-309.
• AŞÇI, Mehmet Saim: “Zorunlu Arabuluculuk Uygulamasının Olumlu ve Olumsuz Yönleri”, Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi, C. 1, 2019, s. 80-91.
• BALCI, Muharrem: İhtilafların Çözüm Yolları ve Tahkim, 1. Baskı, İstanbul 1999.
• BARRETT, Jerome T./BARRETT, Joseph P.: A History of Alternative Dispute Resolution: The Story of a Political, Cultural, and So-cial Movement, 9. Baskı, San Francisco 2004.
• BARUCH, Robert A./FOLGER, Joseph P. (Çeviren: Şart, Gamze): Arabuluculuk ve Getirileri-Dönüşümsel Çatışma Yaklaşımı, 1. Baskı, Ankara 2013.
• BEARDSLEY, K./QUINN, D./BISWAS, B./WILKENFELD, J.: “Medi-ation Style and Crisis Outcomes”, The Journal of Conflict Re-solution, C. 50, 2006, s. 58-86.
• BERKEL, Hans Georg: Father to Son the Mediation of Family Firm Succession Conflict, 1. Baskı, Köln 2007.
• BİLEN, Mürüvvet: Sağlıklı İnsan İlişkileri, 1. Baskı, Ankara 2004.
• COOMBS, Russell M.: “Noncourt-Connected Mediation and Counse-ling in Child-Custody Disputes”, Family Law Quarterly, C. 17, 1984, s. 469-495.
• COŞAR, Vedat Ahsen: “Dünyada Arabuluculuk Uygulamaları Konfe-ransı”, Türkiye Barolar Birliği, Ankara 2011, s. 5-14.
• ÇEKER, Orhan, Osmanlı Hukuk-u Aile Kararnamesi, 1. Baskı, Konya 2017.
• DAĞLIOĞLU, Duygu: “Aile Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk”, ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, 2020, s. 551-587.
• DENDORFER, Renate: “Mediation in Germany: Structure, Status Quo and Special Issues”, CMC, Civil Mediation Council Fifth Natio-nal Conference, 2011, s. 1-10.
• DOLTO, Franchoise (Çeviren: Yiğitler, Nuriye): Çocuk ve Boşanma, 1. Baskı, İstanbul 1992.
• DÜR, Orhan: Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yü-kümlülükleri, 1. Baskı, Ankara 2018.
• EBNER, Noam: “E-Mediation”, Abdel Wahab, M. S./Katsh, E./Rainey, D. (Ed.), Online Dispute Resolution: Theory and Practice, 1. Baskı, New York 2012.
• EKMEKÇİ, Ömer/ÖZEKES, Muhammet/ATALI, Murat: Hukuk Uyuşmazlıklarında İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk, 1. Bas-kı, İstanbul 2018.
• EMERY, Robert: Renegotiating Family Relationships Divorce, Child Custody and Mediation, 2. Baskı, New York 2012.
• EPSTEIN, Joe/EPSTEIN, Susan: “Co-Mediation”, Alternative Dispute Resolution, C. 35, 2006, s. 21-23.
• ERICKA B. Gray: “Creating History: The Impact of Frank Sanderon ADR in the Courts”, Negotiation Journal, C. 22, 2006, s. 445-454.
• ERİCKSON, Stephen K.: Family Mediation Casebook Theory and Pro-cess, 1. Baskı, New York 1988.
• ERTÜRK, Mustafa: Arabuluculuk Sözleşmesi, 1. Baskı, Ankara 2019.
• FISKE, John A.: “Divorce Mediation: an Attractive Alternative to Ad-vocacy”, Suffolk University Law Review, C. 20, 1986, s. 55-66.
• FRANZ, Patricia L: “Habits of a Highly Effective Transformative Me-diation Program”, Ohio State Journal on Dispute Resolution, C. 13, 1998, s. 1039-1070.
• GOODMAN, Andrew (Çeviren: Bıçaksız, Adnan ve Alkın, Zeynep): Preparing for Mediation a Guide for Consu-mer/Arabuluculuğa Hazırlanmak-Arabuluculuktan Yararla-nacaklar İçin Rehber), 1. Baskı, Ankara 2017.
• GÖZLER, Kemal: Hukuka Giriş, 10. Baskı, Bursa 2013.
• HOBBS, Steven H.: “Facilitative Ethics in Divorce Mediation: A Law and Process Approach”, University of Richmond Law Re-view, C. 22, 1988, s. 325-376.
• ILDIR, Gülgün, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (Medeni Yargıya Al-ternatif Yöntemler), 1. Baskı, Ankara 2003.
• KARAGÖZOĞLU, Nursen: “Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğa Elverişlilik”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2017.
• KAYMAZ, Emine/KAYMAZ, Mehmet Devran: “İş Hukukunda Barış-çıl Çözüm Yolu Olarak Arabuluculuk”, Kadim Akademi Sos-yal Bilimler Dergisi, C. 4, 2020, s. 1-29.
• KEKEÇ-KISMET, Elif: Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümün-de Temel Aşamalar ve Taktikler, 3. Baskı, Ankara 2016.
• KIYAK, Emre: Dönüştürücü Arabuluculuk-Problem Çözücü Arabulu-culuk ile Uyumlaştırılması, 1. Baskı, Ankara 2018.
• LEVIN, Murray S.: “The Propriety of Evaluative Mediation: Concerns About the Nature and Quality of an Evaluative Opinion", Ohio State Journal On Dispute Resolution, C. 16, 2001, s. 267-268.
• LOWRY, L. Randolph: Evaluative Mediation, Ann, Milne/Folberg, Jay/Salem, Peter (Editörler), Divorce and Family Mediation Models, Techniques, and Applications, New York 2004.
• MACTURK, Christopher: “Confidentiality in Mediation: The Best Pro-tection Has Exceptions”, American Journal of Trial Advocacy, C. 19, 1995, s. 411-434.
• MAYER, Bernard: “Facilitative Mediation”, Milne, Ann L./Folberg, Jay/Salem, Peter (Ed.), Divorce and Family Mediation Models, Techniques, and Applications, 1. Baskı, New York 2004.
• MCINTOSH, Jennifer: “Child-Focused and Child-Inclusive Divorce Mediation: Comparative Outcomes from a Prospective Study of Postseparation Adjustment”, Family Court Review, C. 46, 2008, s. 105-124.
• MCINTOSH, Jennifer: “Child-Inclusive Divorce Mediation: Report on a Qualitative Research Study", Mediation Quarterly, C. 18, 2000, s. 55-70.
• MCKINNEY, Bruce C.: “A Critical Analysis of Transformative Media-tion”, Peace Research, C. 29, 1997, s. 41-52.
• MCMANUS, Michael/SILVERSTEIN, Brianna: “Brief History of Al-ternative Dispute Resolution in the United States”, Cadmus (Promoting Leadership in Thought That Leads to Action), C. 1, 2011, s. 100-105.
• MOORE, Christopher W. (Çeviren: Kaçmaz, Tarkan/Tercan, Musta-fa): Arabuluculuk Süreci Anlaşmazlık Çözümünde Pratik Stratejiler, 4. Baskı, Ankara 2016
• MOWATT, Joan G.: “Alternative Dispute Resolution: Some Points to Ponder”, Comparative and International Law Journal of So-uthern Africa, C. 25, 1992, s. 44-58.
• NOLAN, Jacqueline M./VOLPE, Maria R.: “Teaching Mediation As a Lawyering Role”, Journal of Legal Education, C. 39, 1989, s. 571-586.
• ÖZBAY, İbrahim: “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri”, Erzin-can Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, 2006, s. 459-475.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: “Anayasal Hak ve Hürriyetler İle Yargıla-maya Hâkim Olan İlkeler Işığında Arabuluculuk”, Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukukçuları Toplantısı Raporu, Ankara 2010, s. 107-154.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: “Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin “Ai-le Arabuluculuğu” Konulu Tavsiye Kararı”, DEÜHFD, C. 7, 2005, s. 71-102.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, 4. Baskı, An-kara 2016. ÖZBEK, Mustafa Serdar: “Sosyal Devletin Gereği: Adalete Erişim”, Legal Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, C. 4, 2006, s. 907-927. ÖZCAN, Cem: “Fransız Hukukunda Aile Arabuluculuğu”, Uyuşmaz-lık Mahkemesi Dergisi, C. 5, 2017, s. 383-396.
• ÖZMUMCU, Seda: “Aile Uyuşmazlıklarının Çözümünde Terapötik Arabuluculuk Modelinin Değerlendirilmesi”, BAÜHFD, C. 13, 2018, s. 9-51.
• ÖZMUMCU, Seda: “Amerika Birleşik Devletleri’nde Uyuşmazlık Çö-zümünde Dönüştürücü Arabuluculuk Modeli”, İÜHFM, C. 73, 2015, s. 325-356.
• ÖZMUMCU, Seda: “Arabuluculuğun Doğuşu ve Gelişmelerine Genel Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi, Hu-kuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Sempozyumu I, 2014, s. 33-42.
• ÖZMUMCU, Seda: “Arabulucunun Rolü Kolaylaştırıcı ve Değerlendi-rici Arabuluculuk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 71, 2013, s. 1369-1390.
• ÖZTÜRK, Necla/YARAR, Güven: “AB 2008/52/EC Arabuluculuk Direktif Hükümlerinin Bazı Üye Devlet ve Türk Hukukunda Yansımaları”, Prof. Dr. Ramazan Arslan’a Armağan II, 2015, s. 1351-1386.
• PARKINSON, Lisa: “Expanding the Model Without Breaking the Mould: Developing Practice and Theory in Family Media-tion”, Fam Law, C. 46, 2016, s. 110-116.
• PARKİNSON, Lisa: Aile Arabuluculuğu (Family Mediation)-Yeni Aile Adalet Sistemine Dair Uygun Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi, Bristol 2017.
• PHEAR, W. Patrick: “Family Mediation: A Choice of Options”, The Arbitration Journal, C. 39, 1984, s. 22-30.
• REGINA, Wayne F: Applying Family Systems Theory to Mediation A Practitioner’s Guide, 1. Baskı, Lanham MD 2011.
• RISKIN, Leonard L.: “Understanding Mediators' Orientations, Stra-tegies and Techniques: A Grid for the Perplexed”, Harvard Negotiation Law Review, C. 1, 1996, s. 28-29;
• ROBERTS, Marian: Developing the Craft of Mediation: Reflections on Theory and Pratice, 1. Baskı, Londra 2007.
• SEAMAN, Roger, Explorative Mediation at Work the Importance of Dialogue for Mediation Practice, 1. Baskı, Londra 2016.
• SIĞRI, Ünal/VAROĞLU, A. Kadir: Müzakere ve Arabuluculuk-İş, Yönetim, Diplomasi ve Hukukta Uyuşmazlıkların Çözümü, 1. Baskı, Ankara 2013.
• SPENCER, David/BROGAN, Michael, Mediation Law and Practice, 1. Baskı, Cambridge 2006.
• STITT, Allan J.: Mediation: A Practical Guide, 1. Baskı, Londra 2004, s. 3.
• STULBERG, Joseph B.: “The Theory and Practice of Mediation: A Reply to Professor Susskind”, Vermont Law Review, C. 6, 1981, s. 85-118.
• ŞAHİN, Hüseyin Güngör: Arabuluculuk, 1. Baskı, İstanbul 2008.
• ŞAHİN-CEYLAN, Şule: Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Al-ternatif Uyuşmazlık Çözümü, 1. Baskı, İstanbul 2009.
• ŞİMŞEK, Erdem: “Aile Hukuku’na İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü için Düzenlenmesi Gereken Ayrı Bir Arabuluculuk Kanunu ile İlgili Değerlendirme”, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, 2018, s. 57-76.
• TANRIVER, Süha: “Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk”, Tür-kiye Barolar Birliği Dergisi, C. 64, 2006, s. 151-177.
• TAŞ, Serdar: Hukuk ve Siyaset Türkiye’de Arabuluculuk Tartışmaları ve Düzenlemeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstan-bul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
• TAŞPOLAT-TUĞSAVUL, Melis: Türk Hukukunda Arabuluculuk (6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Çerçeve-sinde), 1. Baskı, Ankara 2012.
• TAZICI, Hande: Boşanmanın Hukuki Sonuçlarına İlişkin Uyuşmazlık-larda Arabuluculuk, Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversite-si Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2019.
• TEMEL, Ahmet: “İslâm Aile Hukukundaki Arabulucu-Hakemlik Uy-gulamasının Türkiye’de Aile Arabuluculuğuna Muhtemel Katkıları”, Darülfunun İlahiyat, C. 30, 2019, s. 311-336.
• VUKOVIC, Sinisa: International Multiparty Mediation and Conflict Management Challanges of Cooperation and Coordination, 1. Baskı, New York 2016.
• WINSLADE, John/MONK, Gerald: Practicing Narrative Mediation Loosening the Grip of Conflict, 1. Baskı, San Francisco 2008.
• WİLSON-EVERED, Elisabeth/THOMSON, Mark/MACFARLANE, Deborah/ZELENİKOW, John: “Towards an Online Family Dispute Resolution Service in Australia”, ResearchGate, 2011, s. 1-11.
• YARAR, Güven: Milletlerarası Özel Hukukta Arabuluculuk, Yayım-lanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Antalya 2019.
• YAZICI, Hilal: “Bazı Hakların Korunması Açısından Boşanma Süre-cinde Arabuluculuk: Beklenti, Endişe ve Öneriler”, Kadın ve Demokrasi Derneği Dergisi, C. 4, 2018, s. 101-118.
• YAZICI-TIKTIK, Çiğdem: Arabuluculukta Gizliliğin Korunması, 1. Baskı, İstanbul 2013.
• YEŞİLIRMAK, Ali: “Arabuluculuk Nedir?”, Yeşilırmak, Ali/Kekeç-Kısmet, Elif (Editörler), Temel Arabuluculuk Eğitimi Katılımcı Kitabı, 1. Baskı, Ankara 2019.
• YILDIZ, Pervin: “Türk Hukukunda Aile Arabuluculuğuna İlişkin Ge-lişmeler/Developments in Turkish Law Regarding Family Me-diation”, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Arabuluculu-ğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, 2018, s. 33-52.
• YILMAZ, Muzaffer Ercan: “Uyuşmazlık Çözümünde Arabuluculuk Süreci”, KHukA, C. 9, 2006, s. 96-104.
• ZYLSTRA, Alexandra: “Mediation and Domestic Violence: A Practical Screening Method for Mediators and Mediation Program Administrators”, University of Missouris School of Law Scho-lorschip Repository, C. 1, 2001, s. 253-300.
• ZYLSTRA, Alexandra: “The Road from Voluntary Mediation to Man-datory Good Faith Requirements: A Road Best Left Untrave-led", Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers, C. 27, s. 69-104.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nîsâ-suresi (Erişim Tarihi: 09.05.2024).
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6325.pdf (Erişim Ta-rihi: 05.05.2024).