SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA GÜMÜŞ ÇALIŞANLAR VE ESNEK EMEKLİLİK: Federal Almanya Cumhuriyeti Örneği Üzerine Bir İnceleme ve Türkiye İçin Gözlemler

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 4, 2381 - 2430, 28.12.2024

Nazlı Sağlam

https://doi.org/10.15337/suhfd.1567780

Öz

Dünya genelinde yaşanan nüfus yaşlanmasının yol açtığı demografik dönüşüm emeklilik sistemlerinin sürdürülebilirliği için sosyal güvenlik hukukunda reform çalışmalarını zorunlu kılmaktadır. Nüfus yaşlanmasının emeklilik sistemi üzerindeki etkisi gümüş çalışan ve esnek emeklilik kavramlarını ön plana çıkarmaktadır. Sürdürülebilir emeklilik sisteminde, kişilerin çalışma yaşamını uzatmayı teşvik ederek “esnek emeklilik” reformları ile “kısmi emeklilik”, “yarı zamanlı çalışma ve emekli aylığı alma” imkânı getirilmektedir. Gümüş çalışanlar ve esnek emekliliği sosyal güvenlik hukuku sistemlerine entegre etmek için uzun yıllardır önemli adımlar atan ülkelerin başında Federal Almanya Cumhuriyeti gelmektedir. Almanya, ileri yaş grubundaki kişilerin çalışma hayatına katılımı konusunda ciddi ilerleme kaydeden ülkelerden biri olarak gösterilmektedir. Konu, önemi nedeni ile ülkemiz adına da irdelenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Emeklilik Sistemi, Yaşlı Çalışan, Gümüş Çalışan, Esnek Emeklilik, Emeklilik Aylığı

Kaynakça

• ALPER, Yusuf: “Sosyal Güvenlik ve Emeklilik Yaşının Tespiti”, Çimen-to İşverenleri Dergisi, C. 11, S. 1, 1997, s. 3-15.
• ARICI, Kadir: “Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Yeni Bir Sorun: Yaşlı İşçiler”, Prof. Dr. A. Can Tuncay’a Armağan, İstanbul 2005, s. 931-952.
• ARICI, Kadir: Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2022 (Sosyal Güvenlik Hukuku).
• BAŞTERZİ, Fatma:Yaşlılık Sigortası (Normların Uyumlaştırılması ve Yeniden Yapılandırılması Açısından), Ankara 2006.
• BERG, Peter B./HAMMAN, Mary K./PISZCZEK, Matthew/RUHM, Christopher J.:“Can Policy Facilitate Partial Retirement? Evi-dence from Germany”, IZA Discussion Papers, No. 9266, 2015.
• BÖRSCH-SUPAN, Axel/BUCHER-KOENEN, Tabea/KUTLU-KOÇ, Vesile/GOLL, Nicolas: “Dangerous Flexibility- Retirement Re-forms Reconsidered”, Mea Discussion Papers, 2017, s. 1-57.
• BÖRSCH-SUPAN, Axel/SCHNABEL, Reinhold: “Social Security and Retirement in Germany” NBER Working Paper No. 6153, 1997.
• BRUSSIG, Martin/KNUTH, Matthias/WOJTKOWSKI, Sascha: Al-tersteilzeit: Zunehmend Beschäftigungsbrücke zum späteren Renteneintritt: Wegfall der Förderung verengt auch den Zu-gang in nichtgeförderte Altersteilzeit- Nachfolgetarifverträge fehlen, Altersübergangs- Report, No.2009-02, Universität Duisburg-Essen, Institut Arbeit und Qualifikation (IAQ), Duisburg 2009.
• BUNDESAGENTUR FÜR ARBEIT: Vorruhestand und Altersrente, 2009, https://www.arbeitsagentur.de/vor-ort/datei/vorruhestand_und_altersrente_ba134292.pdf (Erişim Tarihi: 08.009.2024). CENTEL, Tankut: Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul 2021.
• ÇOPUROĞLU, Çağlar: 7438 Sayılı Kanun’un Anayasaya Aykırılığı, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 50, 2023/II, s. 116-126.
• DELLER, Jürgen/LIEDTKE, Patrick M./MAXIN, Leena M.: “Old-Age Security and Silver Workers: An Empirical Survey Identifies Challenges for Companies, Insurers and Society”, The Geneva Papers, S. 34, 2009, s. 137–157.
• DEUTSCHE RENTENVERSICHERUNG, Flexirente: Das ist neu für Sie, 3. Auflage, 2017, https://www.uni-regens-burg.de/assets/universitaet/schwerbehindertenvertretung/flexirente_das_ist_neu_fuer_sie.pdf, (Erişim Tarihi: 05.09.2024) (Flexirente).
• DEUTSCHE RENTENVERSICHERUNG: Altersrente: Unbegrenzt hinzuverdienen, 36. Auflage, S. 7, 2024, https://www.deutsche-rentenversiche-rung.de/SharedDocs/Downloads/DE/Broschueren/national/altersrent-ner_hinzuverdienst.pdf?__blob=publicationFile&v=14#:~:text=Seit%20dem%201.,vorgezogenen%20Altersrenten%20vollst%C3%A4ndig%20weg%20gefallen. (Erişim Tarihi: 28.09.2024) (Altersrente).
• DEUTSCHE RENTENVERSICHERUNG: Die Geschichte der De-utschen Rentenversicherung, https://www.deutsche-rentenversicherung.de/DRV/DE/Ueber-uns-und-Presse/Historie/historie_detailseite.html (Erişim Tarihi: 06.09.2024) (Geschichte). DEUTSCHE RENTENVERSICHERUNG: Unsere Sozilaversiche-rung, 50. Auflage, Berlin 2022 (Sozialversicherung).
• DİLİK, Sait:Türkiye’de Sosyal Sigortalar,Ankara 1972.
• DİSKAR: Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu, İstanbul 2024, https://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2024/03/Avrupada-ve-Turkiyede-Emekliler-Rapor-Mart-2024-Son-Rev.pdf (Erişim Tarihi: 14.10.2024).
• DOMNAUER, Ariane/STOSBERG, Rainer: “Das Flexirentengesetz”, RVaktuell, S. 1, 2017, s. 7-17. EUROFOUND: Extending working lives through flexibleretirement schemes: Partial retirement Member, Luxembourg 2016.
• FÖRSTER, Wolfgang/JURKAT, Detlef: “Einführung der Teilrente in der gesetzlichen Rentenversicherung und ihre Auswirkungen auf die betriebliche Altersversorgung”, NZS, Neue Zeitschrift für Sozialrecht, S. 3, 1992, s. 87-91.
• GHOSHEH JR., N.S./LEE, Sangheon/MCCAN, Deidre: Conditions of work and employment for older workers in industrialized co-untries: Understanding the issues, International Labour Orga-nization, Geneva 2006. GORDANA, Đukić P./BİLJANA, Ilić S./LEPOSAVA, Jovanović M.: “Sustainable and silver economy- focus on pension system”, 10th International Symposium On Natural Resources Mana-gement,2020,s. 105-112.
• GOVERMENT OF ALBERTA: HUMAN RESOURCES AND EMP-LOYMENT SAFE AND HEALTHY: A Guide to Managing an Aging Workforce, Alberta 2006, https://open.alberta.ca/dataset/08869008-73bf-47ac-8021-923d98f5953f/resource/1d3936f5-49b8-49c4-aeff-6ab757319fe5/download/3531406-2006-safe-and-healthy-guide-to-managing-aging-workforce.pdf (Erişim Tarihi: 26.06.2024).
• GÜZEL, Ali/OKUR, Ali Rıza/CANİKLİOĞLU, Nurşen: Sosyal Gü-venlik Hukuku, 19. Bası, İstanbul 2021.
• HARASTY, Claire/OSTERMEIER, Martin:Population Ageing: Alter-native measures of dependency and implications for the futu-re of work, ILO Working Paper 5, Geneva 2020, https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@ed_emp/documents/publication/wcms_747257.pdf (Erişim Tarihi: 27.06.2024).
• HEDGE, Jerry W./BORMAN, Walter C.: Employee Age and Perfor-mance in Organizations, Shultz, Kenneth S./Adams, Gary A. (Editörler), Aging and Work in the 21st Century, 2nd Ed., Ro-utledge, New York 2019. HERTEL, Guido/ZACHER, Hannes: Managing The Aging Workforce, Anderson, Neil/ Ones, Deniz S./ Viswesvaran, Chockalin-gam/Kepir Sinangil, Handan (Editörler), Handbook of Indust-rial, Work, & Organizational Psychology, 2nd Ed., Volume 3, London 2018.
• HESS, Moritz: “Retirement Expectations in Germany—Towards Rising Social Inequality?”, Societies, C. 8, S. 50, 2018, s. 1-11.
• HUBER, Martin/LECHNER, Michael/WUNSCH, Conny: “The Effect Of Firm’s Phased Retirement Policies On The Labor Market Outcomes Of Their Employees”, ILR Review, C. 69, S. 5, 2016, s. 1216-1248.
• INTERNATIONAL TRADE UNION CONFEDERA-TION:Adequacy and sustainability of pension systems in the context of demographic ageing, 2019, https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/adequacy_and_sustainability_of_pension_systems_in_the_context_of_demographic_ageing_en.pdf (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
• JASSAT, Raimund: SGB VI, Rolfs, Christian/Giesen, Richard/Meßling, Miriam/Udsching, Peter (Hrsg.), BeckOK Sozialrecht, 73. Auf-lage, München 2024.
• KANTARCI, Tunga: Essays on partial retirement, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Tilburg Üniversitesi, Ekonomi Araştırmaları Merkezi, Tilburg 2012.
• KIRKWOOD, T. B. L. “The Origins of Human Ageing”, Philosophical Transactions: Biological Sciences C. 352, S. 1363, 1997, s. 1765-1772.
• KORKUSUZ, Refik/UĞUR, Suat: Sosyal Güvenlik Hukuku, 7. Baskı, Bursa 2020.
• KREIKEBOHM, Ralf: Einleitung, Kreikebohm, Ralf/Roßbach, Gundu-la (Hrsg.), Sozialgesetzbuch Gesetzliche Rentenversicherung –SGB VI–,6. Auflage, München 2021.
• LATULIPPE, Denis/TURNER, John: “Partial retirement and pension policy in industrialized countries”, International Labour Re-view,C. 139, S. 2, 2000, s. 179-195.
• LEIBETSEDER, Bettina: “Country profile – Germany Policies for lon-ger working lives and two good practices”, CBSS Publicati-ons,2022, https://cbss.org/wp-content/uploads/2022/08/sustainable-working-life_country-report_germany.pdf (Erişim Tarihi: 04.10.2024).
• MANPOWERGROUP TALENT SOLUTIONS: Silver Workforce Studie 2023, https://campaign.talentsolutions.de/silver-workforce#form (Erişim Tarihi: 16.07.2024).
• MARSHALL, Victor W./ MUELLER, Margaret M.:Rethinking Social Policy for an Aging Workforce and Society: Insights from the Life Course Perspective, Canadian Policy Research Networks Inc., CPRN Discussion Paper Iss. W118, 2002, s. 1-57.
• MAXIN, Leena/DELLER, Jürgen: “Activities in retirement: Individual experience of Silver Work”, Comparative Population Studies, C. 35, S. 4, 2011, s. 801-832.
• MCCARTHY, Jean/HERATY, Noreen/CHRISTINE, Cross/CLEVELAND, Jeanette: “Who is considered an ‘older worker’? Extending our conceptualisation of ‘older’ from an organisational decision maker perspective”, Human Resource Management Journal, C. 24, S. 4, 2014, s. 374-393.
• MEYER, Iris/WALPRECHT, Sylvana/PETERSEN, Mal-te/KÜHNHENREICH, Daniel: “Wie Wirksam Ist Das Flexirentengesetz Bisher? Ein Kooperationsprojekt Zur Geset-zeevaluierung”, Statistisches Bundesamt (Destatis), WISTA, S. 5, 2022, s. 88-102.
• MULEY, Reday/DELSEN, Lei: “Gradual Retirement in the OECD Co-untries, a Summary of the Main Results”, The Geneva Papers on Risk and Insurance, C. 21, S. 81, 1996, s. 502-523.
• NAEGELE, Gerhard: “Gradual Retirement in Germany”, Journal of Aging & Social Policy, C. 10, S. 3, 1999, s. 83-102.
• OECD: “Flexible retirement in OECD countries”, Pensions at a Glance 2017: OECD and G20 Indicators, Paris 2017 (Flexible Retire-ment).
• ÖKTEM ÖZGÜR, Ayşenur: Yaşlı İstihdamının Sosyo-Psikolojik Ana-lizi, Ankara 2021.
• PIMPERTZ, Jochen/STETTES, Oliver: “Silver Worker: Beschäftigung jenseits der Regelaltersgrenze aus Arbeitnehmer und Arbeit-geberperspektive”, IW-Trends-Vierteljahresschrift zur empi-rischen Wirtschaftsforschung, C. 47, S. 2, 2020, s. 43-63.
• PITT-CATSOUPHES, Marcie/SMYER, Michael A.: “How old are to-day’s older workers?”, The Center on Aging and Work/Workplace Flexibility, Issue Brief 04, 2006, s. 1-6.
• PLATTS, Loretta G./IGNATOWICZ, Agnieszka/WESTERLUND, Hugo/RASOAL, Dara: “The nature of paid work in the reti-rement years”, Ageing & Society, S. 43, 2023, s. 1310–1332.
• REDAY-MULVEY, Geneviève: Working Beyond 60 Key Policies and Practices in Europe, New York 2005. RITTWEGER, Stephan: ATG, Rolfs, Christian/Giesen, Ric-hard/Meßling, Miriam/Udsching, Peter (Hrsg.), BeckOK Arbe-itsrecht, 72. Edition, München 2024.
• ROCCO, Tonette S./STEIN, David/LEE, Chan.: “An Exploratory Examination of the Literature on Age and HRD Policy Deve-lopment”, Human Resource Development Review, C. 2, S. 2, 2003, s. 155-180.
• ROLFS, Christian: “Die neue Flexirente”, NZS, Neue Zeitschrift für Sozialrecht, S. 5, 2017, s. 164-169.
• ROßBACH, Gundula: SGB VI, Knickrehm, Sabine/Roßbach, Gundu-la/Waltermann, Raimund (Hrsg.), Kommentar zum Sozial-recht, 8. Auflage, München 2023.
• SAKOWSKI, Klaus: Arbeitsrecht,3. Auflage, Berlin 2022.
• SAMORODOV, Alexander: Ageing and labour markets for older workers, Geneva 1999, https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@ed_emp/documents/publication/wcms_120333.pdf. (Erişim Tarihi: 27.06.2024).
• SARICA, Sevilay: “Türkiye’de Emeklilik Yaşının Artırılması Sonrası Yaşlı İşgücünün İşsizliğe Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz”, Fis-caoeconomia, C. 7, S. 3, 2023, s. 2437-2466.
• SCHALK, René/VAN VELDHOVEN, Marc/DE LANGE, Annet/DE WITTE, Hans: “Moving European research on work and age-ing forward: overview and agenda”, European Journal of Work and Organizational Psychology, C. 19, S. 1, 2010, s. 76-101.
• SCHERGER, Simone/HAGEMANN, Steffen/HOKEMA, Anna/LUX, Thomas: Between privilege and burden: Work past retirement age in Germany and the UK, ZeS-Arbeitspapier, S. 04/2012, Universität Bremen, Zentrum für Sozialpolitik (ZeS), Bremen 2012.
• SCHULTZ, Kenneth S./ADAMS, Gary A.: Introduction and Over-view, Schuktz, Kenneth S./Adams,Gary A. (Editörler), Aging and Work in the 21st Century, 2nd Ed., New York 2019.
• SEYYAR, Ali: Sosyal Güvenlik Terimleri, İstanbul 2005.
• STATISTISCHES BUNDESAMT (DESTATIS): Blick auf die Flexirente, Berlin 2021.
• T.C. KALKINMA BAKANLIĞI: On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği, Özel İhti-sas Komisyonu Raporu, Ankara 2018.
• TOLAN, Songül: Partial Retirement, Financial Student Aid and Labor Market Responses, Empricial Evidence From Germany, Ya-yımlanmamış Doktora Tezi, Freie Universität, Fachbereich Wirtschaftswissenschaft, Berlin 2017.
• TRAMPUSCH, Christine/EICHENBERGER, Pierre/de ROO, Mic-ha/BARTLETT RISSI, Robin/BIERI, Isabelle/SCHMID, Lau-ra/STEINLEIN, Simon (eds.) Early Retirement in Germany, REBECA (Research on Social Benefits in Collective Agree-ments). Database, Part 2 ‘Social Benefits in Collective Agree-ments’. SNFProject No. 100012-119898. Institute of Political Science, University of Berne, 2010.
• TUNÇOMAĞ, Kenan: Sosyal Güvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar, 4. Bası, İstanbul 1988. TÜRKİYE EMEKLİLER DERNEĞİ: TÜED Aylık Bülten, S. 259, Hazi-ran 2024, https://tued.com.tr/tued-bulten/sayi259.pdf (Erişim Tarihi: 13.10.2024).
• TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU: İstatistiklerle Yaşlılar (Elderly Statistic) 2021, Ankara 2022, https://www.tuik.gov.tr/media/announcements/istatistiklerle_yaslilar_2021.pdf s. XIII (Erişim Tarihi: 14.10.2024).
• UGAN ÇATALKAYA, Deniz: “Nüfusun Yaşlanması Yönündeki Demografik Değişimin Sosyal Güvenlik Sistemlerine Etkisi: Endişeler ve Önlemler”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakül-tesi Dergisi, 2024, C. 19, S. 221, s. 755-798.
• UNITED NATIONS, World Population Prospects 2022 Summary of Results, 2022, https://www.un.org/development/desa/pd/sites/www.un.org.development.desa.pd/files/wpp2022_summary_of_results.pdf (Erişim Tarihi: 06.06.2024) (World Population Prospects 2022).
• UNITED NATIONS, Leaving No One Behind In An Ageing World, World Social Report 2023, https://desapublications.un.org/publications/world-social-report-2023-leaving-no-one-behind-ageing-world (Erişim Ta-rihi: 27.11.2024) (World Social Report).
• WALTERMANN, Raimund: Arbeitsrecht, 19. Auflage, München 2018.
• WORLD HEALTH ORGANIZATION: Men, ageing and health : achieving health across the life span, Geneva 2001, https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/66941/WHO_NMH_NPH_01.2.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (Erişim Tarihi: 26.06.2024) (Men, ageing and health).
• YAZGAN, Turan: Sosyal Sigorta, İstanbul 1977.