ADİL YARGILANMA VE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI BAĞLAMINDA TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERİN AVUKATLARI İLE İLETİŞİMLERİNİN GİZLİLİĞİNE YÖNELİK SINIRLAMALAR

Yıl 2025, Cilt: 33 Sayı: 1, 111 - 149, 26.03.2025

Ozan Can Özbalçık

https://doi.org/10.15337/suhfd.1524182

Öz

Kişilerin avukatlarıyla gizlilik içinde görüşmeleri etkili hukuki yardımın önemli bir parçasıdır. Avukat-müvekkil gizliliği Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında güvence altına alınan adil yargılanma ve özel hayata saygı hakkı çerçevesinde ele alınmaktadır. Önemine rağmen, avukatla gizli iletişim hakkı bakımından çeşitli sınırlamalar gündeme gelebilmektedir. Bu çalışma, adil yargılanma ve özel hayata saygı hakları çerçevesinde avukat-müvekkil iletişimine yapılan müdahalelerin hukuki boyutlarını ele almakta ve etkili hukuki yardımın sağlanabilmesi için bu iletişimin gizliliğinin öne-mini vurgulamaktadır. Ayrıca, Türk hukuk sisteminde tutuklu ve hükümlü-lerin avukatlarıyla gizli iletişimlerine getirilen sınırlamaların değerlendiril-mesine odaklanmaktadır. Anayasa Mahkemesi'nin bu sınırlamalara yönelik yaklaşımı ve kanuni düzenlemelerin yerindeliği makalenin ana tartışma konularını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avukat müvekkil gizliliği, Savunma hakları, Adil yargılanma hakkı, Özel hayata saygı hakkı, Tutuklu ve hükümlülerin avukatlarıyla gizli iletişimi

Kaynakça

• AKBULUT, Berrin/DEMİRKOL, Neslihan /TURAN, Taha Yasin: İnfaz Hukuku, AKBULUT, Berrin (Editör), Ankara, 2021.
• ARAS, Bahattin: AİHM Kararları Işığında Hükümlü ve Tutuklu Hakları, Ankara, 2022.
• BAŞIBÜYÜK, İsa: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (M.6/3-C) Kapsa-mında Müdafi Yardımından Yararlanma Hakkı”, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, İstanbul, Marmara Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi, 2013, 1339 – 1371.
• DEMİRBAŞ, Timur: İnfaz Hukuku, 9. Baskı, Ankara, 2023.
• ELEKÇİ, Mert: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Birliği Adalet Divanı ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Avukat-Mü-vekkil Gizliliğinin Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2022.
• GEDİK, Ömer: “Norm Denetimi Bakımından Otorite Özgürlük Sarma-lındaki Türk Anayasa Mahkemesinin Yorum Yöntemlerine İliş-kin Bazı Değerlendirmeler”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 39, S. 1, 2022, s. 289–324.
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Mahkemesinin “… Yönünden İptal Kararla-rı” Hakkında Bir Eleştiri, (Çevrimiçi: https://www.ana-yasa.gen.tr/yonunden-iptal.htm) Erişim Tarihi 15.07.2024.
• GRABENWARTER, Christoph: European Convention on Human Rights Commentary, München, 2014. HARRIS, David/O’BOYLE, Micheal/BATES, Ed vd.: Law of The Euro-pean Convention on Human Rights, 4. Ed., Oxford, 2018.
• HİRVELÄ, Päivi/HEİKKİLÄ, Satu: Right to a Fair Trial. A Practical Gu-ide to the Article 6 Case-Law of the European Court of Human Rights, Cambridge, 2021.
• HİRVELÄ, Päivi/HEİKKİLÄ, Satu: Right to Respect for Private and Fa-mily Life, Home and Correspondence, Cambridge, 2022.
• KANADOĞLU, Korkut/ŞAHİN, Battal Niyazi: “Anayasa Mahkemesi-nin Güncel Norm Denetimi ve Bireysel Başvuru Kararları Hak-kında Gözlemler”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 39, S. 1, 2022, s. 1-33.
• NIEMEYER, Claus-Dieter: Das Verhaltnis des Strafverteidigers zu sei-nem Mandanten: Vertrauen und Unabhangigkeit, Frankfurt am Main, 1997.
• KOCAOĞLU, Sinan: Müdafi, 3 Baskı, Ankara, 2017.
• LÓPEZ, María Luisa Villamarín : “Confidentiality of Correspondence with Counsel as a Requirement of a Fair Trial in Spain”, WIN-TER, Lorena Bachmaier/THAMAN, Stephen C./LYNN, Veroni-ca (Editörler), The Right to Counsel and the Protection of At-tor-ney-Client Privilege in Criminal Proceedings A Comparative View, Cham, 2020, 273 – 291.
• LÖWE, Ewald /ROSENBERG, Werner: Die Strafprozeßordnung und das Gerichtverfassungsgesetz, Großkommentar, Vierter Band, 27. Auflage, 2022.
• OMKAR, Sidhu : The Concept of Equality of Arms in Criminal Procee-dings under Article 6 of the European Convention on Human Rights, Cambridge, 2018.
• ÖZBEK, Veli Özer: İnfaz Hukuku, 18. Baskı, Ankara, 2024.
• ÖZGENÇ, İzzet: Tutuklu veya Hükümlünün Avukatla Görüşmesinin Gizliliğinin İhlâli ve Sınırlandırılması Sorunu Üzerine (Çevrimi-çi: https://izzetozgenc.com/data/contents/tutuklu-veya-hukum-lunun-avukatla-gorusmesinin-gizliliginin-ihl%C3%A2li-ve-si-nirlandirilmasi-sorunu-uzerine.pdf) Erişim Tarihi 10.07.2024.
• RAINEY, Bernadette/WICKS, Elizabeth/OVEY, Clare : Jacobs, White and Ovey: The European Convention on Human Rights, 7. Edi-tion, Oxford, 2017.
• TANER, Fahri Gökçen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, 2. Baskı, Anka-ra, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• WINTER, Lorena Bachmaier/THAMAN, Stephen C.: “A Comparative View of the Right to Counsel and the Protection of Attorney-Cli-ent Communications”, WINTER, Lorena Bachma-ier/THAMAN, Stephen C./LYNN, Veronica (Editörler), The Right to Counsel and the Protection of Attorney-Client Privile-ge in Criminal Pro-ceedings A Comparative View, Cham, 2020, 7 – 73.
• YÜZER ELTİMUR, Dilara: AİHS Kapsamında Özel Hayatın ve Aile Ha-yatının Korunmasında Devletin Pozitif Yükümlülükleri, İs-tan-bul, 2019.
• Yararlanılan AYM kararları:
• Çetin Arkaş ve Nasrullah Kuran başvurusu, 2016/371, 13.1.2021.
• İrfan Kaplan başvurusu, 2017/34518, 23.06.2020.
• Onurhan Solmaz başvurusu, 2012/1049, 26.3.2013.
• Ümit Karaduman başvurusu, 2020/20874, 2.2.2022.
• Yararlanılan AİHM kararları:
• A. ve diğerleri v. Birleşik Krallık, no. 3455/05, 19.02.2009.
• Altay v. Türkiye (no.2), no. 11236/09, 09.04.2019.
• Apostu v. Romanya, no. 22765/12, 03.02.2015.
• Artico v. İtalya, no. 6694/74, 13.05.1980.
• Boris Popov v. Rusya, no. 23284/04, 28.10.2010.
• Campbell v. Birleşik Krallık, no. 13590/88, 25.03.1992.
• Canavcı ve diğerleri v. Türkiye, no: 24074/19, 14.11.2023.
• Castravet v. Moldova, no. 23393/05, 13.03.2007.
• Croissant v. Almanya, no. 13611/88, 25.09.1992.
• Demirtaş ve Yüksekdağ Şenoğlu v. Türkiye, nos. 10207/21 10209/21, 06.06.2023
• Dvorski v. Hırvatistan [BD], no 25703/11, 20.10.2015.
• Ensslin, Baader ve Raspe v. Almanya, nos. 7572/76, 7586/76 ve 7587/76.
• Erdem v. Almanya, no. 38321/97, 05/07/2001.
• Golubev v. Rusya, no. 26260/02, 09.11.2006.
• Helander v. Finlandiya, no. 10410/10, 10.9.2013.
• Hirst v. Birleşik Krallık (No. 2), no. 74025/01, 6.10.2005.
• Imbrioscia v. İsviçre, no. 36822/06, 24.11.1993.
• Istratii v. Moldova, nos., 8721/05 8705/05 8742/05, 27.03.2007.
• Jankauskas v. Litvanya, no. 59304/00, 24.02.2005.
• John Murray v. Birleşik Krallık, no. 18731/91, 8/2/1996.
• Kempers v. Avusturya, no. 21842/93, 27.02.1997.
• Khodorkovskiy ve Lebedev v. Rusya, nos. 11082/06, 13772/05, 25.07.2013.
• Klass ve diğerleri v. Almanya, no. 5029/71, 06.09.1978.
• Kröcher ve Möller v. İsviçre, no. 8463/78, 09.07.1981.
• Lagerblom v. İsveç, no. 26891/95, 14.01.2003.
• Laurent v. Fransa, no. 28798/13, 24.5.2018.
• M v. Hollanda, no. 2156/10, 25.07.2017.
• Marcello Viola v. İtalya, no. 45106/04, 05.10.2006.
• Mehmet Ali Ayhan ve diğerleri v. Türkiye, 4536/06 53282/07, 04/06/2019.
• Michaud v. Fransa, no. 12323/11, 06/12/2012.
• Niemietz v. Almanya, no. 11082/06, 16.12.1992.
• Orlov v. Rusya, no. 29652/04, 21.6.2011.
• Öcalan. v. Türkiye [BD], no. 46221/99, 12.05.2005.
• Pakelli v. Almanya, no. 8398/78, 25.04.1983.
• Petrov v. Bulgaristan, no. 15197/02, 22.5.2008.
• Piechowicz v. Polonya, no. 20071/07, 17.4.2012.
• Quaranta v. İsviçre, no.12744/87, 24.05.1991.
• R.E. v. Birleşik Krallık, no. 62498/11, 27.10.2015.
• Reinprecht v. Avusturya, no. 67175/01, 15.11.2005.
• S. v. İsviçre, nos. 12629/87, 13965/88, 28.11.1991.
• Sakhnovskiy v. Rusya [BD], no. 21272/03, 02.11.2010.
• Salduz v. Türkiye [BD], no. 36391/02, 27.11.2008.
• Simeonovi v. Bulgaristan [BD], no. 21980/04, 12.05.2017.
• Zagaria v. İtalya, no. 58295/00, 27.11.2007.
• Zakharkin v. Rusya, no. 1555/04, 10.06.2010.