İkinci Dünya Savaşı’nda Kuzey Afrika’da Mihver ve Müttefik Devletler Mücadelesi (1940-1943)

Yıl 2025, Sayı: 63, 343 - 360, 30.06.2025

Tekin Önal , Abdullah Özdağ

https://doi.org/10.35237/suitder.1614968

Öz

II. Dünya Savaşı, şüphesiz tüm dünyada daha önce görülmemiş kapsamda, farklı coğrafyalardaki cepheleriyle akademisyenler tarafından hala çalışılmakta olan büyük bir olaydır. Müttefik ve Mihverlerin, Akdeniz stratejisini yakından ilgilendiren Kuzey Afrika da savaş alanlarından birisi haline gelmiştir. Son iki yüzyılda, Mısır’ı üstün jeopolitik konumu nedeniyle kontrol eden ülkeler, Akdeniz ve Ortadoğu politikalarının yönünü belirlemiştir. İkinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Mihver Devletler, İngiltere ve Fransa’nın Akdeniz’deki egemen gücünü sona erdirmek için yeni savaş planları yapmışlar ve hayata geçirmişlerdir. Bu kapsamda Trablusgarp savaşı (1911-1912) sonrası İtalyan kolonisi olan Libya, Mihver güçler tarafından silahlandırılmıştır. Savaşın başlarında Kuzey Afrika cephelerindeki İtalyan üstünlüğü, sonraki süreçte İngilizlerin daha etkin olduğu bir duruma evrildi. Akdeniz üstünlüğünü ele geçirmek isteyen Almanya, Kuzey Afrika’daki askeri varlığını artırmaya karar verdi. Böylece Alman-İtalyan gücü Libya coğrafyası üzerinden Mısır’a ve ardından Tunus’a doğru geniş bir cephe hattı oluşturmaya başladı. Fransa’nın savaştan çekilmesi İngiltere’nin Kuzey Afrika cephelerinde Alman-İtalyan güçlere karşı büyük kayıplar vermesine neden oldu. Bu süreçte Alman General Rommel, etkin savaş stratejileri nedeniyle tüm dünyanın tanıdığı önemli bir figür haline geldi. Ancak Almanya’nın diğer Avrupa cephelerinde büyük kayıplar vermesi Kuzey Afrika Cephesinde güç kaybetmesine neden oldu. Üstelik yeni silah sistemleriyle ABD’nin Kuzey Afrika’da İngiltere’ye destek vermesi Alman-İtalyan ittifakının başarı şansını sona erdirdi. Küresel düzeyde Kuzey Afrika Cephesi önemli sonuçlarıyla II. Dünya savaşında etkin bir cephedir. Kuzey Afrika Cephesine yönelik birçok batılı kaynak olmasına rağmen Türkiye’deki bilimsel literatür bu konuda oldukça sınırlıdır. Bu nedenle çalışma, Türkiye’deki siyasi tarih literatürüne katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Afrika , Erwin Rommel , Çöl Tilkisi , Montgomery , El Alameyn

The Struggle Between the Axis and Allied Powers in North Africa During the Second World War (1940-1943)

Öz

The Second World War is undoubtedly a major historical event that is still being studied by academics. It was a conflict of unprecedented scope and scale, involving multiple fronts in different geographical regions around the world. The North African region, which was closely intertwined with the strategic plans of the Allied and Axis powers in the Mediterranean, also became a major theatre of conflict. Over the past two centuries, the countries that exercised control over Egypt, due to its advantageous geopolitical position, have been the primary actors in determining the trajectory of Mediterranean and Middle Eastern policies. At the outbreak of the Second World War, the Axis Powers devised and enacted new military strategies with the objective of undermining the dominant position of Britain and France in the Mediterranean. In this context, Libya, which was an Italian colony following the conclusion of the Tripoli War (1911-1912), was provided with military resources by the Axis powers. The initial Italian superiority on the North African fronts at the outbreak of the war subsequently gave way to a period during which the British demonstrated greater effectiveness. In pursuit of a dominant position in the Mediterranean, Germany opted to reinforce its military presence in North Africa. Consequently, the German-Italian alliance initiated the formation of a comprehensive front line extending from Libya towards Egypt and subsequently Tunisia. The withdrawal of French forces from the war resulted in significant challenges for Britain, particularly in the North African theatre, where the British army suffered considerable losses against German and Italian forces. During this period, German General Rommel became a prominent figure on the global stage, renowned for his effective war strategies. However, the substantial casualties incurred by Germany on other fronts across Europe led to its diminished capacity on the North African Front. Furthermore, the United States' provision of military assistance to the United Kingdom in North Africa, including the deployment of advanced weaponry, effectively undermined the viability of the German-Italian alliance. At the global level, the North African Front was a prominent theatre of operations in World War II, with significant ramifications for the course of the war. While there is a substantial corpus of Western academic sources on the North African Front, scientific literature on this subject in Turkey is relatively scarce. The study is the intention of this study to make a contribution to the existing literature on the political history of Turkey.

Anahtar Kelimeler

North Africa , Erwin Rommel , Deset Fox , Montgomery , El Alamein

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (2005). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. Alkım.
• Atun, A. F. (1998). İkinci Dünya Harbinde Kuzey Afrika Harekâtı ve Alınan Dersler. Gnkur. Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı.
• Aydemir, Ş. S. (2005). İkinci Adam II. Cilt (1938-1950). Remzi.
• Battistelli, P. P. (2022). Osprey Büyük Komutanlar Erwin Rommel. Kronik.
• Beales, A. C. F. (1939). British Foreign Policy since the War (II). Blackfriars, 20 (231), 435-447.
• Bedessem, E. N. (1993). World War II Chronology. Army History, (26), 26-28.
• Booth O. ve Walton, J. (2023). İkinci Dünya Savaşı Tarihi, Fotoğraflar, Haritalar, Çizimler. Kronik.
• Carell, P. (1983). Çöl Tilkisi Rommel. Kastaş.
• Carrier, R. (2015). Some Reflections on the Fighting Power of the Italian Army in North Africa, 1940–1943. War in History, 22 (4), 503-528. [https://doi.org/10.1177/0968344514524395](https://doi.org/10.1177/0968344514524395)
• Cliadakis, H. (1974). Neutrality and War in Italian Policy 1939-40. Journal of Contemporary History, 9 (3), 171-190. [https://doi.org/10.1177/002200947400900307](https://doi.org/10.1177/002200947400900307)
• Çora, A. N. (1984). İkinci Dünya Harbinin Unutulmayan İsimleri Patton ve Rommel. Harp Akademileri.
• Dennis, W. G. (2017). U.S. and German Field Artillery in World War II. On Point, 22 (3), 6-13.
• Gürsel, B. (2020). “Afrika’da Savaş”: Türk Basınının İtalya’nın 1940 Mısır İşgaline Bakışı. TAD, 39 (67), 677-695. [https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.656851](https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.656851)
• Hayta, N. (1996). İkinci Dünya Savaşı yıllarında Ege Adaları sorunu. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12 (36), 817-847.
• Hayta, N. (2015). 1911’den Günümüze Ege Adaları Sorunu. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Hess, R. L. (1963). Italy and Africa: Colonial ambitions in the First World War. The Journal of African History, 4 (1), 105-126. [https://doi.org/10.1017/S0021853700003741](https://doi.org/10.1017/S0021853700003741)
• Kissinger, H. (2010). Diplomasi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mangrum, R. C. (1951). The Strategic Employment of Allied Forces in the Mediterranean during World War II. Naval War College Information Service for Officers, 3 (10), 25-50. [https://digital-commons.usnwc.edu/nwc-review/vol4/iss6/3](https://digital-commons.usnwc.edu/nwc-review/vol4/iss6/3)
• Melasuo, T. (2019). Africa and World War II: The Emergence of an Imposed Regionalization. İçinde É. Féron, J. Käkönen ve G. Rached (Eds.), Revisiting Regionalism and the Contemporary World Order (ss. 35-60). Verlag Barbara Budrich.
• Nash, D. E. (2012). Rommel’s Lost Battalions. Army History, (84), 6-24.
• Oğlakçı, E. (2021). Haç Gamalı Haça Karşı: Tobruk Harekâtı’ndan Çıkarılan Dersler. İçinde Ö. Körpe (Ed.), Yirminci Yüzyılda Askerî Planlama ve Operatif Sanat-1, İkinci Dünya Harbi Muharebelerinin Analizi (ss. 81-124) Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Overy, R. (1998). Strategic Intelligence and the Outbreak of the Second World War. War in History, 5 (4), 451-480. [https://doi.org/10.1177/096834459800500404](https://doi.org/10.1177/096834459800500404)
• Ruge, F. (1953). German Naval Strategy during World War II. Naval War College Review, 5 (9), 1-30. [https://digital-commons.usnwc.edu/nwc-review/vol6/iss5/2](https://digital-commons.usnwc.edu/nwc-review/vol6/iss5/2)
• Sadkovich, J. J. (1989). Understanding Defeat: Reappraising Italy's Role in World War II. Journal of Contemporary History, 24 (1), 27-61. [https://doi.org/10.1177/002200948902400102](https://doi.org/10.1177/002200948902400102)
• Samuels, M. (2017). Erwin Rommel and German Military Doctrine 1912–1940. War in History, 24 (3), 308-334. [https://doi.org/10.1177/0968344515623982](https://doi.org/10.1177/0968344515623982)
• Sander, O. (2009). Siyasi Tarih (1918-1994). İmge.
• Sarıçoban, G. (2020). İkinci Dünya Savaşı Döneminde (1939-1945) Türk Dış Politikası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (4), 1755-1777.
• Schmidt, F. O. (1949). The Development of the Strategy of World War II. Naval War College Information Service for Officers, 1 (4), 21-45.
• Segre, C. G. (1972). Italo Balbo and the Colonization of Libya. Journal of Contemporary History. 7 (3-4), 141-155. [https://doi.org/10.1177/002200947200700309](https://doi.org/10.1177/002200947200700309)
• Smith, P. C. ve E. R. Walker (2008). War in the Aegean: The Campaign for the Eastern Mediterranean in World War II. Stackpole Books.
• Stambrook, F. G. (1962). The Origins of the Second World War. The Australian Quarterly, 34 (2), 43-53. [https://doi.org/10.2307/20633785](https://doi.org/10.2307/20633785)
• Uygur, S. (2024). Rommel Bir Yaşam Öyküsü. Kronik.