BEYRELİ (HADİM, ORTA TOROSLAR) DOLAYINDA ALLOKTON ALADAĞ BİRLİĞİNİN STRATİGRAFİSİ

Yıl 2010, Cilt: 25 Sayı: 4, 37 - 56, 01.12.2010

Ahmet Turan

Öz

Beyreli çevresinde, Toroslar’ın allokton dilimlerinden Aladağ Birliğine ait ve Orta Karbonifer’den Erken Kretase’ye kadar yaş veren istifler yüzeyler. Bu istifler Orta Torosların en üst alloktonu olup, Gevne napı olarak da tanınır. Beyreli dolayında Aladağ Birliğinin stratigrafik istiflenmesi, tabanda bol fuzulinli, mercanlı, krinoidli, brakiyopodlu kireçtaşları ile başlayıp, üste doğru fosilli kireçtaşı‐kuvarsit ardalanması şeklinde devam eden Yarıcak formasyonu ile başlar. Yarıcak birimi üzerine uyumlu olarak Erken Permiyen yaşlı Arpalık formasyonu gelir. Arpalık formasyonu altta Girvenella alg pizolitlerini içeren onkolitik karbonatlarlardan, üstte ise kumlu karbonat ara katkılı, bol fuzulinli ve krinoidli kireçtaşlarından oluşur ve Geç Permiyen yaşlı Kuşakdağı formasyonu ile aşınmalı olarak örtülür. Altta kuvarsitlerle başlayıp, şeyl‐kuvarsit ara katkılı, kıt foraminiferli, bol algli kireçtaşı istifi şeklinde devam eden Kuşakdağı formasyonu ise, stromatolitli‐oolitli karbonat yapılışlı ve Erken Triyas yaşlı Gökçepınar kireçtaşı ile uyumludur. Alt Triyas’ın bu sığ denizel karbonatları, üstte şeyller ile bol bivalvli marn‐ killi kireçtaşı kapsamlı ve Erken‐Orta Triyas yaşlı Göztaşı formasyonuna geçer. Göztaşı formasyonu uyumlu olarak kumlu‐siltli‐killi‐karbonatlı fliş istifleri şeklindeki, Orta Triyas yaşlı Beyreli formasyonu ile örtülmektedir. Fliş çökeliminden sonra Erken Kimmeriyen orojenik fazı ile kıvrımlanıp yükselen bölgede, Liyas‐Malm sürecinde oluşan karasal‐yarı karasal nitelikli molasik çökeller, alttaki birimleri açılı uyumsuzlukla örtmüşlerdir. İnceleme sahasında, Liyas‐Dogger sürecinde, kırmızı renkli, çapraz tabakalı çakıltaşı‐kumtaşı‐çamurtaşı yapılışlı ve yer yer linyit içerikli karasal Çamiçi formasyonu oluşmuştur. Çamiçi formasyonu üzerine ise çok ince linyit ve jips bantları içeren, çamurtaşı‐şeyl‐killi kireçtaşı yapılışlı olan Dogger‐Malm yaşlı yarı karasal Dedebeleni formasyonu gelmektedir. Beyreli çevresinde, Aladağ Birliğinin stratigrafik istiflenmesi, sığ karbonat şelfinde oluşmuş dolomit‐dolomitli kireçtaşı‐kireçtaşı içerikli ve Malm‐Erken Kretase yaşlı Cihandere kireçtaşı ile sonlanır.

Anahtar Kelimeler

Aladağ Birliği, Gevne napı, Devoniyen‐ Kretase istifleri.

The Stratigraphy of the Allochthonous Aladağ Unit at the Beyreli Area (Central Taurides: Hadim)

Öz

There are Middle Carboniferous‐Early Cretaceous sequences of the Aladag tectonic unit, exposed as tectonic slices of the Central Taurides around the Beyreli area. The sequences correspond to the uppermost allochtonous unit, and known as Gevne nappe. In the area, the stratigraphic sequence of the Aladağ Unit begins by Carboniferous Yarıcak formation, which contains, at the bottom, limestone lenses including plentiful with fossils of fusulinid, coral , crinoid and brachiopod (Yarıcak formation) and continues with alternations of limestone and quartzite with plentiful micro‐macro fossil. The Arpalık formation is represented by oncholitic limestones formed by Girvenella algal at the bottom, and limestone containing abundant crinoid and fusulinid with psammitic carbonate intercalations at the top. The Arpalık formation underlied the Yarıcak formation conformably, overlied by Late Permian Kuşakdağı formation disconformably. At the bottom, the Kusakdağı formation starts with quartzite, and continues with limestones including abundant algal, rare foraminifera and macrofossil with shale‐quartzite intercalations. Early Triassic Gökçepinar formation is made up of oolitic‐stratmatolithic limestone, and conformably overlied the Late Permian sequences. At the top, Gökçepinar formation shows transition to Early‐Middle Triassic the Göztaşı formation with shales, marls and bivalve fossilliferous argillaceous limestone. Middle Triassic Beyreli formation, covered the Göztaşı formation as conformable, is represented by flysch sequences with sand‐clay‐silt‐carbonate. The flysch deposits were covered with an angular unconformity by molassic deposits with terrestrial, semi‐ terrestrial character during Liass‐Malm, which were possibly resulted from folding and uplifting processes by the Early Cimmerian tectonic phase. Lias‐Dogger terrestrial Çamiçi formation is made of red color, cross‐bedded conglomerate‐sandstone‐mudstone with lignite interbands, which is covered by Dogger‐Malm Dedebeleni formation including mudstone, shale, argillaceous limestone and thin lignite and gypsum intercalations, with semi‐terrestrial character. Stratigraphic sequence of Aladag unit in the region ends with Malm‐Early Cretaceous Cihandede limestone, which is made up by dolomite, limestone with dolomite and limestone formed in a shallow carbonate shelf environment.

Anahtar Kelimeler

Aladağ Unit, Hadim Nappe, from Carboniferous to Cretaceous sequences.

Kaynakça

• Baydar, O., Erdoğan , B.,Kengil, R., Kaynar, A.ve Selim, M., 1970, Uçarı‐Teniste‐Kaşyayla‐ Sazak‐Bozyazı ve Anamur arasındaki bölgenin jeolojisi; MTA Rap., No: 82, Ankara (yayınlanmamış).
• Blumenthal, M.,1944, Bozkır güneyinde Toros sıradağlarının serisi ve yapısı; İ.Ü.F.F. Mec., seri : B, 9., 95‐125.
• Blumenthal, M., 1951, Batı Toroslarʹda Alanya ard ülkesinde jeolojik araştırmalar; M.T.A.derg., seri: D, 5, 194.
• Blumenthal, M., Göksu E., 1949, Batı Torosların ört lamboları; Türkiye Jeol. Kur. bült., Cilt: 2, Sayı:1, 30‐40.
• Demirkol, C., 1984, Geology and tectonic or the region sout of Çay (Afyon); Geology of the Taurus belt, Inter. Symp., 69‐75,  Ankara.
• Demirtaşlı, E.,1978, Ermenek batısında Göktepe‐Dumlugöze‐Tepebaşı arasında kalan sahanın jeolojisi;  Türkiye Jeol. Kur. 32. Bil. ve Tek. Kur. bildiri özetleri, 9.
• Gedik, A., Birgili, Ş., Yılmaz, H. ve Yoldaş, R.,1979, Mut‐Ermenek‐Silifke yöresinin jeolojisi ve petrol olanakları; Türkiye Jeol. Kur. bült., 22‐1, 7‐26.
• Gökten, E., 1976, Silifke yöresinin temel kaya birimleri ve Miyosen stratigrafisi; Türkiye Jeol. Kur. Bült, 19‐2, 103‐117.
• Göktepe, G. ve Güvenç, T., 1997, Hadim napı Üst Permiyen stratigrafisi ve paleontolojisi; Ç.Ü.ʹde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yılı Simp., bildiri özleri, 213‐214.
• Gürçay, B., 2000, Aydıncık (İçel) batısının jeolojisi; Cumhuriyetin 75. Yıldönümü yerbilimleri ve Madencilik Kongresi kitapçığı, 93‐105s., MTA‐ Ankara.
• Irwın,    M. L. 1965, General theory of epeiric clear water sedimentation; Amer. Assoc. Petroleum Geologists, bull. v. 49, 445‐459.
• Kurtman, F., Seymen,  İ., Turan,.A, 2006, Hadim bölgesinin paleotektonik dönem jeolojik evrimi; Selçuk Üniv.  Müh.‐Mim. Fak. Jeoloji Müh. Böl., Uluslar arası Katılımlı, 30. Yıl Fikret Kurtman Jeoloji Sempozyumu, bildiri özleri, 3‐4, Konya.
• Kuşçu, M. 1983, Göktepe (Ermenek) yöresinin jeolojisi ve Pb‐Zn yatakları; S.Ü. Müh.‐Mim. Fak. doktora tezi (yayınlanmamış), 181.
• Okuyucu, C. ve Güvenç, T. 1997, Hadim Napı’nda Karbonifer‐Permiyen geçişi, Girvanella kireçtaşı oluşum paleontolojisi; Geosound Yer bilimleri Derg., 30/1, 463‐473.
• Özer, E., Koç, H., Zorlu, K., ve Altuncu, A., 2003, Anamur (Mersin) kuzeydoğusunun tektonostratigrafik özellikleri; Geosound Yerbilimleri Derg., sayı: 43, 183‐194.
• Özgül, N., 1971, Orta Toroslarʹın kuzey kesiminin yapısal gelişiminde blok hareketlerinin önemi; Türkiye Jeol. Kur. Bült., 14‐1, 85‐101.
• Özgül, N., 1976, Toroslarʹın bazı temel jeoloji özellikleri; Türkiye Jeol. Kur. Bült. 19, 65‐78.
• Özgül, N., 1984a, Stratigraphy and tectonic evolution of the Central Taurides; Intern. Symp. of the Geology of Taurus Belt, 77‐90, Ankara.
• Özgül, N., 1984b, Alanya bölgesinin jeolojisi; Türkiye Jeol. Kur., Ketin Simp., 97‐120.
• Özgül, N., 1997, Bozkır‐Hadim‐Taşkent (Orta Toroslar’ın kuzey kesimi) dolayında yer alan tektono‐stratigrafik birliklerin stratigrafisi; MTA Derg.,119, 113‐174.
• Selley, R. C., 1976, An introduction to sedimentology; Acad. Pres, London.
• Turan, A., 1990, Toroslarʹda Hadim(Konya) ve güneybatısının jeolojisi, stratigrafisi ve tektonik gelişimi; S.Ü. Fen Bil. Ens., doktora tezi (yayınlanmamış), 229.
• Turan, A., 1991,    Toroslar’da Hadim (Konya) ve güneybatısının stratigrafisi ve tektoniği; 44.Türkiye Jeoloji Kurultayı, bildiri özleri, 58‐59, Ankara.
• Turan, A., 1997a, Silifke batısında Göksu Vadisi boyunca yüzeyleyen Miyosen öncesi oluşukların tektonostratigrafik özellikleri”; Ç.Üʹde Jeoloji Eğitiminin 20. Yılı Semp., bildiri özleri 143‐144, Adana.
• Turan, A, 1997b, Bağbaşı ve Korualan kasabaları (Hadim‐Konya) arasındaki otokton ve allokton birliklerin stratigrafisi; S.Ü. Müh.‐Mim. Fak. derg., 12‐1, 46‐62.
• Turan, A., 2000, Korualan‐Bağbaşı (Hadim‐Konya) arasındaki bölgenin yapısal özellikleri; D.E.Ü.  Müh. Fak. Fen ve Mühendislik Derg. Cilt: 2, sayı: 3, 51‐66.
• Turan, A., 2006, Bozyazı (Mersin) kuzeyinin tektono‐stratigrafik yapısı; Selçuk Üniv.   Müh.‐ Mim. Fak. Jeoloji Müh. Böl., Uluslar arası Katılımlı, 30. Yıl Fikret Kurtman Jeoloji Sempozyumu, bildiri özleri, 7‐8, Konya.
• Turan, A., Kurtman, F., Seymen,  İ., 2007, Hadim bölgesinin paleotektonik dönem jeolojik evrimi; Selçuk Üniv.  Müh.‐Mim. Fak. Derg., cilt: 23, sayı: 1‐2, 115‐130.
• Turan, A., 2007a, Bozyazı (Mersin) ve kuzey kesiminin tektono‐stratigrafisi; Selçuk Üniv.   Müh.‐Mim. Fak. Derg., cilt: 23, sayı: 1‐2, 97‐115.
• Turan, A., 2007b, Bozyazı ve kuzeyinin yapısal özellikleri (Mersin Batısı: Güney Türkiye); Ç.Ü. Jeoloji Müh. Böl., 30. Yıl Jeoloji Sempozyumu, bildiri özleri, 171‐172, Adana.
• Walker, R. G., 1975, Generalized facies models for resedimented conglomerates of turbidite association; Geol. Soci. Amer. Bull., 86‐ 105‐112.
• Wilson, J. L., 1975, Carbonate facies in geologic history; Springer Verlag, Berlin, Newyork, 447.