MEKÂNA YÖNELİK ALGISAL FARKLARIN ÖLÇÜLMESİNDE LENS MODEL YAKLAŞIMI: MODEL AÇILIMI VE KULLANIM ÖRNEKLERİ

Yıl 2009, Cilt: 24 Sayı: 4, 35 - 48, 01.12.2009

H. Derya Arslan Kerim Çınar Pınar Dinç

Öz

İnsanların fizyolojik, toplumsal ve psikolojik açılardan rahatsızlık duymadan yaşamlarını sürdürmeleri ve yaptığı işlerde verimli olmalarına yardımcı olan tüm çevresel ve toplumsal koşulların sağlanmasına, mimarlar mekânlar tasarlayarak yardımcı olurlar. Amaca yönelik hizmet vermek için tasarlanan mekânlar, hem fiziksel hem de psikolojik olarak bir takım insan gereksinimlerini karşılarlar. Mekânların kullanıcılar üzerinde bıraktıkları etkilerle mekânda yapılan işin verimi arasında bir ilişki söz konusudur. Bundan dolayı mekânlar tasarlanırken içinde yaşayacak bireyleri nasıl etkileyeceği düşünülmeli ve mekânın kullanım amacına yönelik olumlu katkı sağlayacak fiziksel düzenlemeler dikkate alınarak tasarımlar yapılmalıdır. Bu noktada devreye kullanıcı ihtiyaçları harici isteklerinin öğrenilmesi girmektedir. Günümüzde insan-mekân etkileşimi konusu önemsenmekte ve kullanıcı istekleri doğrultusunda nitelikli mekân düzenlemeleri üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan çalışmalar tek kullanıcı grubuna ilişkin değerlendirmeler üzerine yoğunlaşmaktadır. Lens-Model yöntemi farklı kullanıcı gruplarının aynı mekâna ilişkin değerlendirmelerinin karşılaştırılmasına imkân tanımakta ve mimarlara tasarım sürecine girdi olabilecek bilgiler sağlamaktadır. Ayrıca kullanıcı-mekân, tasarımcı-mekân etkileşimi, tercih birliktelikleri ve farklılıkları ortaya konulabilmektedir. Bu çalışmada mimaride farklı kullanıcı gruplarına hizmet veren mekân ve çevrelerin düzenlemelerinde kullanıcı görüşlerinin alınmasına ve karşılaştırılmasına imkân veren Lens-Model yöntemi kullanılarak yapılan çalışmalar incelenmiş ve Lens-Model yöntemine ilişkin çıkarımlar yapılmıştır. İncelenen çalışmalardan sade ve basit istatistik analiz teknikleri kullanılarak kurgulanan Lens-Modelin yalın, anlaşılır ve kullanışlı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mekânsal algı, Tercih karşılaştırması, Kullanıcı memnuniyeti, Lens‐Model.

Lens Model Approach on Evaluating Perceptual Differences Towards Place:Model Expansion and Examples of Use

Öz

Architects aids using design places on all environmental and social conditions that lets the people productive on working job and continuing their lives without any disturbance on view physiological, social and psychological. Designed to serve the purpose spaces response as both some physical and psychological needs of people. There is a relationship between the space lefting effects on users and the efficiency of the work. Therefore, in designing the living spaces will be expected to affect individuals and the intended use of the space that will contribute positively to the phsical arrangements for the designs must be taken into consideration. At this point learning the external needs of users are becoming a part of an activity. Today, people-space inretaction is being cared about and high quality work space arrangements is being made towards user demands. The studies have focused on reviewing on single - user group. However a space can be used for different user groups. Comparison of assessments of different user groups, recently developed and adapted to the architecture can be made with the lens-model method. Lens–Model method allows comparison of assesments for different user groups on the same place and also can provide some input data into design process fort he acthitects.Additionally, the user-space, the designer space interactions, coexistence and differences in preferences can be revealaed. In this study the lens model based studies which make different user groups, serving place and environmental regulations of user being taken and comparison possible in architecure, have been reviewed and some some inferences related to lens model approcah have been made. From the reviewed studies, the Lens-Model that using plain and simple statistical analysis techniques, were concluded as quite simple, understandable and useful.

Anahtar Kelimeler

Spatial perception, Preference comparative, User pleasure, Lens-Model.

Kaynakça

• Arslan, H. D. 2010. İlköğretim sınıf tasarımında algıya bağlı parametrelerin belirlenmesi ve tasarıma yönelik öneriler, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• Aydınlı, S. 1986. Mekânsal Değerlendirmede Algısal Yargılara Dayalı Bir Model, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Başkaya, A., Dinç, P., Aybar, U., Karakaşlı, M. 2003. Mekansal İmaj Üzerine Bir Deneme: Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Eğitim Bloğu Giriş Holü, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt. 18, No. 2, s. 79-94.
• Bernieri, F., Gillis, J. S. 1995. Personality Correlates of Accuracy in a Social Perception Task, Perceptual and Motor Skills, Vol. 81, pp. 168-170.
• Boonthanom, R. 2004. Computer-Medıated Communıcatıon of Emotıons: A Lens Model Approach, The Florıda State Unıversıty College of Business, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Florıda.
• Brunswik, E. 1955. Representative design and probabilistic theory in a functional psychology. Psychological Review, 62(3), 193–217.
• Çakır, H. 1997. Çocukların Algılamasında Etkili Olan Parametrelerin Belirlenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Douglas, D., Gifford, R. 2001. Evaluation of the Physical Classroom by Students and Profssors: A Lens Model Approach, Educational Research, Vol. 43, No. 3, pp. 295-309.
• Gifford, R., Hine D. W., Müler‐Clemm, W., Reynolds,nD. J. and Shaw, K. T. 2000. Decoding Modern Architecture: A Lens Model Approach for Understanding the Aesthetic Differences of Architects and Laypersons, Environment and Behavior, Vol. 32, pp. 168-187.
• Gifford, R., Hine, D. W., Clemm, W. M., Shaw, K. T. 2002. Why Architects and Laypersons Judge Buildings Differently: Cognitive Properties and Physical Bases, Journal of Architectureal and Planning Research, Vol. 19, No. 2, pp. 131-148.
• Gür, Ş. Ö., Özbilen, A., Ertürk, S. 1989. Çevresel Psikolojide Çocuk –  İlkokul Öğrencilerinin Okul Çevresine Bilişsel Değerlendirmelerinin Tasarım Kararlarına Etkisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Genel Yayın No:148, Fakülte Yayın No: 43, Trabzon.
• Gürer, L., Gürer, G. 2004. Temel Tasarım, Birsen Yayınevi, İstanbul. Hammond, K. R. 1955. Probabilistic Functioning and the Clinical Method, Psychological Review, Vol. 62, pp.255-262.
• Juslin, P. N., Laukka, P. 2004. Expression, Perception, and Induction of Musical Emotions: A Review and a Questionnaire Study of Everyday Listening, Journal of New Music Research, Vol. 33, No. 3, pp. 217-238.
• Koç, F. 1999. Çocuk ve Mekân, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Lang, J. 1987. “Fundamental Processes of Human Behaviour”, Creating architectural Theory, The Role of the Behavioural Science Environmantal Design, Van Nostrand Reinhold. Rapoport, A. 1977. Human Aspects of Urban Form, Pregaman Pres, Oxford, New York.
• Read, M. A., Sugawara, A. I., Brandt, J. A. 1999. İmpact of Space and Color in the Physical Environment on Preschool Children’s Cooperative Behavior, Environment and Behavior, Vol. 31, No. 3, pp. 413-428.
• Turgut, H. 1990. Kültür-Davranış-Mekan etkileşiminin Saptanmasında Kullanılabilecek Bir Yöntem, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Yüksel, E. I. 2008. Türk ve Avrupalı mimarlık öğrencilerinin mimari yapı imajlarında etkilenmelerini sağlayan mimari bileşenler, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.