MİSLİ OVASI (NİĞDE) YERALTISULARININ KALİTESİ VE KULLANIM OLANAKLARI

Yıl 2008, Cilt: 23 Sayı: 4, 29 - 42, 01.12.2008

Ali Rıza Söğüt Ahmet Güzel

Öz

İnceleme alanı içerisinde temeli, Kretase yaşlı gabrolar oluşturmaktadır. Bunun üzerine gelen birimler Senozoyik boyunca Kuvaterner’e kadar devam etmektedir. Volkanik kayaçlardan oluşan bölgede, volkanizma Miyosen’de başlayarak Kuvaterner sonlarına kadar etkinliğini sürdürmüştür. Bu süreçte bölgede önce Melendizdağı ve sonra Hasandağı malzemeleri oluşmuştur. Kuvaterner yaşlı alüvyon ve yamaç dolguları, volkanik ve magmatik kökenli çakıl ve kumlardan oluşan en genç birimlerdir. Yüksek geçirgenliğe sahip Kuvaterner çökelleri ve bazalt lavları akifer birimleri oluşturmaktadır. İnceleme alanında Gölcük (Misli) ve çevresi tüf, çakıl, kum ve siltten oluşan serbest akifer özelliğinde iken, kuzeybatıya gidildikçe (Kiledere ve çevresi) alüvyon, farklı düzeylerinde kiltaşı içermesinden ötürü basınçlı akifer özelliği göstermektedir. Gölcük, Kiledere ve Suvermez hattı boyunca oluşan faylanma nedeni ile sediment kalınlığı orta ve kuzey kesimlerde artmaktadır. Akiferin yeraltısu tablası haritasına göre yeraltı suyu akımı doğu-güneydoğudan batı-kuzeybatıya doğrudur. Bölgedeki suların anyon ve katyonları birleştiren doğruların yaklaşık paralel olması suların kökenlerinin aynı olduğunu göstermektedir. Sular, karbonat sertliği %50’den fazla olan ve CaCO3 ve MgCO3’lı sular sınıfındadır. Suların sertlikleri 18-36 0Fs, arasındadır. pH değerleri 7 ile 8 arasında, değişmektedir. EC değerleri ise 456-1.530 µS/cm arasında olup, Türk Standartları Enstitüsü (TSE 266, 1997) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO,1999) içme suyu standartlarına göre incelenen sular içilebilecek sular sınıfındadır. İnceleme alanındaki sular, Schoeller’in içilebilirlik diyagramına göre 1. kalite ve 2. kalite sular sınıfındadır. Sulama suyu özelliklerine göre “çok iyi-iyi ve iyi kullanılabilir” özelliktedir. Sular ABD Tuzluluk Laboratuvarı diyagramında C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Doygunluk indislerine göre bölgedeki sular karbonat çökeltebilir, sülfatı ise çözündürebilir özelliktedir. İzotop verilerine göre suların birbirleri ile ilişkili ve meteorik kökenli olduğu belirlenmiştir. Trityum analizlerine göre ise bölgedeki sular yüksek kotlardan beslenen derin dolaşımlı sulardır.

Anahtar Kelimeler

Yeraltı suyu, porozite, transmisivite, permeabilite, hidrokimya, izotop, Misli Ovası, Derinkuyu

Quality and Usage Possibilities of Groundwater at Misli (Nigde) Plain

Öz

The basement of the study area formed by Crateceous aged gabbros. Over the basement, the rock units span to Cenozoic to Quaternary. The volcanic activity in the region started at Miocene and ended at the end of Quaternary. In this process, the Melendizdağı at first and the Hasandağı volcanites at later were formed. The alluviums and rock talus are the youngest units in the region and were derived from pebbles and sand of volcanic and magmatic origin. The quaternary deposits with high permeability make the aquifer formations of the study area. In tthe investigated area, the aquifers with free pressure made up of tuffs, pebbles, sands and silts around Gölcük (Misli) and through the northwest (Kiledere and its surrounds) the aquifers become pressured as the alluvium interrupted by clay strata. Because of faulting in the Gölcük, Kiledere and Suvermez line, the thickness of the sediments increased at the middle and north of the basin. The underground water map indicates that the water flow from E-SE to W-NW. Since the anions and cation lines of the water are almost parallel to each other in the diagrams the waters are of similar origin. The waters classified as CaCO3 and MgCO3 waters exceeding 50 % carbonate contents. The hardness (stiffing) of the waters are between 18-36 0Fs, while the pH is between7 to 8. Since the EC values are between 456 and 1530 mS/cm, and according to the Standards Institute of Turkey (TSE 266, 1997) and World Health Organization (WHO, 1999) the water is drinkable. For drinkable standards the water in the region is classified as 1st and 2nd quality water while the water according to the Schoeller diagrams can be classified as ‘very good-good and good usage’ for irrigation purposes. The water named as ‘C2S1 and C3S1’ according to the USA Salinity Laboratory. The water is described as carbonate precipitates and the sulphate dissolving water in accordance with saturation indices. The isotopic investigations reveal that the waters are of similar with each other and similar with meteoric origin. The tritium analyses show that the water in the region is feed from higher topography and the underground water percolating at depth.

Anahtar Kelimeler

Ground water, porosity, transmisivity, permeability, hydrochemistry, isotope, Misli Plain, Derinkuyu.

Kaynakça

• Baykal, F. ve Tatar, Y., 1970, Erciyes volkanizmasının yaşı hakkında yeni gözlemler. TJK Bülteni, 13, 2, 19–25.
• Batum, İ., 1978-a, Nevşehir güneybatısındaki Göllüdağ ve Acıgöl volkanitlerinin jeokimyasal ve petrolojisi, Yerbilimleri. Hacettepe Üniv.Yerbilimleri Derg., 4, 1-2, 70-88.
• Batum, İ., 1978-b, Nevşehir güneybatısındaki Göllüdağ ve Acıgöl volkanitlerinin jeoloji ve petrografisi, yerbilimleri, Hacettepe Üniv. Yerbilimleri Derg., 4, 1-2, 50-69.
• Craig, H., 1961. Isotopic variations in meteoric waters. Science. 133: 1702-1703
• Ercan, T., Köse, C., Akbaşlı, A., ve Yıldırım, T., 1987, Orta Anadolu’da Nevşehir-Niğde-Konya dolayındaki volkanik kökenli gaz çıkışları. Ç.Ü. Müh. Mim.Fak.Derg., 4, 1, 57-61.
• Ercan, T., 1988, Maar volkanizmasının özellikleri ve Anadolu’dan örnekler. Akdeniz Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Derg., 4, 36-52.
• Erguvanlı, K. ve Yüzer, E., 1984, Yeraltı suları jeolojisi. İTÜ Maden Fak. Yayını. 697 s. İstanbul.
• Gat, J. R., and Garmi, L., 1970, Evolution of the isotopic composition of atmospheric waters in the Mediterranian Sea area, Jornal of Geophysical Research, 75, 3039-3048
• Göçmez, G., 1994, Aksaray Sıcak ve Mineralli Su Kaynaklarının Hidrojeoloji incelemesi. S.Ü.Fen Bilm. Enst. Doktora Tezi. 281 s., Konya
• Göncüoğlu, M.C., 1981, Niğde masifinin jeolojisi. İç Anadolu’nun jeolojisi sempozyumu, T.J.K., 35. Bilim Tek. Kurul. 16-19 s. Ankara.
• Keller, J., 1974, Quaternary maar volcanism near Karapınar in central. Anatolia. Bull. Volcan, 38/2, 378- 396p.
• Okay, A.C., 1954, Kayseri-Niğde Tuz Gölü arasında jeolojik etüt MTA Rap., No: 2252, Ankara.
• Parkhurst, D.L., Appelo, C.A.J., 1999, Userʹs Guide to PHREEQC (Version 2-A) Computer Program for Speciation, Batch-Reaction, One-Dimensional Transport, and Inverse Geochemical Calculations
• Schoeller, H., 1955, Geochimic des eaux souterraines es.Ins. France. Petrole. Paris.
• Seymen, İ., 1981, Kaman (Kırşehir) dolayında Kırşehir masifinin stratigrafisi ve metamorfizması. TJK. Bült., 24, 2, 7-14.
• Söğüt, A. R., 2003, Derinkuyu (Nevşehir) ve Çevresinin Hidrojeolojik incelemesi; S.Ü.Fen Bilm. Enst. Doktora Tezi. 127 s., Konya (Yayınlanmamış)
• Şahinci, A., 1986, Yeraltı suları jeokimyası. D.E.Ü. Müh. Mim. Fak. MM/JEO.86 EY 99, İzmir.
• TSE (Türk Standartları Enstitüsü) 1997, İnsan tüketimi için amaçlanan su standartları, No: 266, Ankara.
• Yurdagül, M., 1998. Niğde-Misli Havzası Hidrojeolojik Revize Etüt Raporu (DSİ), Ankara
• Yüce, Y., 2007, A Geochemical study of the groundwater in the Misli basin and environmental implications. Environ Geol. v.51, 857-868 p.