ÜST JURA DENİZEL FASİYESLERİNDE İZ ELEMENT BİRİKİMLERİNDE ORGANİK MADDE İÇERİĞİNİN ROLÜ (ORTA TOROSLAR, TÜRKİYE)

Yıl 2008, Cilt: 23 Sayı: 4, 43 - 56, 01.12.2008

Ali Sarı Derya Koca Şükrü Koç Berna Yavuz D. Banu Koralay

Öz

Geç Jura zamanı Dünya ölçeğinde global deniz yükselmelerinin olduğu bir devir olup, bu zaman dilimi içerisinde gelişen anoksik olaylar neticesinde önemli kaynak kaya birikimleri gerçekleşmiştir. Orta Toroslar bölgesinde Akkuyu Formasyonu da bu dönem içerisinde çökelmiş olup, organik maddece zengin denizel karbonatlardan oluşur. Denizel kireçtaşlarının kaynak kaya potansiyeline sahip olabilmesi için organik madde miktarı 0.3 iken, Üst Jura Akkuyu Formasyonundaki bu değer ortalama 1.92 olup, 6.4 kez daha fazla organik maddeye sahiptir. Bu çalışmada kayaçlardaki organik madde zenginleşmesiyle elementler arasında çok açık bir ilişkinin var olduğu belirlenmiş olup, element zenginleşmeleriyle kayaçların litolojisi arasında doğrudan bir ilişki bulunmamaktadır. U, Ba, Cu, Ni, Cr, As, V, Zn, Sb, Co, Mo ve Cd elementleri organik maddece zengin Üst Jura Akkuyu Formasyonuna ait karbonat kayaç örneklerinde, organik maddece zengin şeyl örneklerine kıyasla daha fazla biriktirilmişlerdir. Örneğin Cd elementi Karadeniz sapropellerine kıyasla 14 kez, Co Peru kıyısal şelfi örneklerine göre 3 kez, Zn Namibya şelfi siyah şeyllerine göre 7.22 kez, Karadeniz sapropellerine göre 3.89 kez, V Namibya şelfi siyah şeyllerine göre 2.11 kez, Cr Karadeniz sapropellerine göre 3.47 kez, Ni Namibya şelfi siyah şeyllerine göre 2.81 kez, U elementi ise Senomaniyen-Turoniyen Gubbio siyah şeyllerine göre 2.06 kez daha fazla biriktirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akkuyu Formasyonu, Orta Toroslar, İz element, Organik madde, Element kaynağı

The Role of Organic Matter In Trace Elements Accumulation of Upper Jurassic Marine Facies (Middle Taurus, Turkiye)

Öz

In Late Jurassic which is a period that the global sea rising occurred in the world, important source rocks for oil beds had been occurred as a result of anoxic events. In Middle Taurus region Akkuyu formation which also is deposited during this period, consists of marine carbonates enriched in organic matter. While enough organic matter is % 0.3 for source rock potential of marine limestones, value average of Akkuyu formation is 1.92 that is more than 6.4 times. In this study an obvious relation was determined between organic matter enrichment and element, whereas there is no direct relation between elements enrichments and lithology of the rock. U, Ba, Cu, Ni, Cr, As, V, Zn, Sb, Co, Mo and Cd are accumulated in carbonates rocks enriched in organic matter of Upper Jurassic Akkuyu Formation more than in shale samples enriched in organic matter. For example, Cd is accumulated 14 times in comparison with the Black Sea sapropels; 3 times for Co to Peru Margin samples; 7.22 times for Zn to Namibian shelf black shale, 3.89 to Black Sea sapropels; 2.11 times for V to Namibian shelf black shale; 3.47 times for Cr to Black Sea sapropels; 2.81 times for Ni to Namibian shelf black shale; 2.06 times for U to Cenomanian-Turonian black shale.

Anahtar Kelimeler

Akkuyu Formation, Middle Taurus, Trace element, Organic matter, Element source.