EDİRNE KALEİÇİ GELENEKSEL KONUTLARININ PLAN VE CEPHE ÖZELLİKLERİ

Yıl 2004, Cilt: 19 Sayı: 1, 101 - 112, 01.03.2004

Şennur Akansel

Öz

Edirne kenti tarihsel gelişimi boyunca jeopolitik konumu nedeniyle önemli bir yerleşim merkeziolarak gelişimini sürdürmüştür. Özellikle Türkler tarafından alınmasıyla önemi artmış, uzun yıllarOsmanlı İmparatorluğuʹna başkentlik yapmış, çok sayıdaki anıt ve sivil mimarlık örneği yapıları ilekendine has tarihi dokusunu ve kimliğini oluşturmuş bir kenttir. Edirneʹnin ilk yerleşim çekirdeğinioluşturan Kaleiçiʹnde günümüzde ayakta kalmayı başarmış 18.yy. sonu ve 19.yy. başlarına ilişkin kentinsosyal ve kültürel yaşamının göstergesi olan çok sayıda tarihi konut yer almaktadır. Kaleiçi bu yönüylekentin geçmişteki fiziksel ve sosyo-kültürel yapısına, gelişmesine ışık tutacak bir yerleşim birimidir.Kaleiçi yerleşim biriminde yapılan detaylı bir saptama ve belgeleme çalışmasında 214 tarihi konut tespitedilmiştir. Geleneksel Türk konutu iç sofalı plan tipi ile benzerlikler gösteren tarihi Kaleiçi konutları,kültürel süreklilik açısından gelecek kuşaklara aktarılmaları gereğindeki önemi dikkate alınarak,günümüz yaşam koşullarında, kullanıcı gereksinimlerini karşılayacak biçimde yenilenme olanaklarınınsağlanması ve uygun fonksiyonlarla günlük hayata katılmaları gerekmektedir. 1970’li yıllara değinçoğunluğu tarihi konutlardan oluşan yerleşim, bu yıllardan sonra alınan yanlış kararlar, uygulamalar,tarihi konutlara karşı ilgisizlik, bilinçsizlik ve tamamen spekülatif amaçlara hizmet eden katlıyapılaşmanın getirdiği çirkin görüntü sonucu giderek özgün dokusunu yitirmeye başlamıştır.Çoğunlukla kentte yaşayan azınlıklar için tasarlanan bu konutlarda yapılan saptama ve belgelemeçalışmalarıyla; hem konutların tanıtımına yönelik, hem de bu alanda yapılacak yeni yapılara verioluşturacak özelliklerinin irdelenmesi ve bir tasarım rehberi niteliğine dönüştürülmesi amaçlanmıştır.Bu amaçla ele alınan çalışmada, yerleşme alanı içinde yer alan tarihi konutların tasarım ve cepheayrıntıları saptanılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel konut, tarihi kentsel alan, kültürel miras, Edirne-Kaleiçi

Plan and Facade Characteristics of the Traditional Edirne Kaleici Houses

Öz

Over a long history, the city of Edirne has been developing as an important settlementcentre due to its geopolitical location. The importance of Edirne increased especially after it wasconquered by the Ottoman Turks and served as the capital city of the Ottoman Empire for a long periodof time. It is a city of a peculiar character and identity with its many monuments and samples of civilarchitecture. Kaleiçi, as the first settlement nucleus of Edirne, has still many historic houses which couldmanage to survive, reflecting the social and cultural life of the city around the end of 18th and beginningof the 19th centuries. This makes Kaleiçi even more important as a historic settlement unit shedding lightonthe physical and socio-cultural structure and hence contributing to the further development of Edirne.During a detailed study of determination and documentation, there have been 214 historic houseidentified. There are a lot of similarities between the historic Kaleiçi houses and the traditional Turkishhouses as they both have internal halls.It is key to include these houses in our daily life by renovatingthem to satisfy the needs of the contemporary life. This would also ensure that the cultural continuity issustained and transferred to the next generations. Kaleiçi was consist of many historic houses untilaround mid 1970s but has started to lose its peculiar character and identity owing to construction ofmany multi-storey apartments as a result of wrong council decisions, applications serving to speculative purposes. Unconscious and indifferent approach against the historic houses and structures were theother causes of this tragic result. The purpose of the study that was made on Kaleiçi houses which weregenerally designed to serve the minorities in the community, was to research on the detailedcharacteristics and to provide data and a sort of design guide for the new structures to be built in thisarea. A particular endeavour was also made, during this study, to determine the details of design andfrontal structure of these historic houses.

Anahtar Kelimeler

Traditional house, historic urban areas, cultural inheritance, Edirne-Kaleiçi.