Çift Katlı Otobüsler Üzerine Bir İnceleme: Türkiye Örneği

Yıl 2025, Sayı: 10, 51 - 61, 30.09.2025

Serkan Aycil

Öz

Bu çalışma, Türkiye’deki çift katlı otobüslerin kullanım durumunu, sağladığı avantajları, karşılaşılan dezavantajları, kullanımının azalmasına neden olan faktörleri ve günümüz uygulamalarını incelemeyi amaçlamaktadır. Nitel araştırmaya dayanan bu çalışmanın verileri doküman analiziyle toplanmıştır. Tanımlayıcı ve betimleyici yaklaşım üzerinden ilerletilen araştırmada hem birincil (resmî kurum raporları, otobüs firmaları tarafından yayımlanan güncel veriler) hem de ikincil (akademik yayınlar, sektör raporları ve uluslararası ulaşım istatistikleri) kaynaklar kullanılmıştır. Elde edilen bulgular ise tablolarla görselleştirilerek somutlaştırılmış ve karşılaştırmalı analizlerle desteklenerek sunulmuştur. Bulgular Türkiye’de çift katlı otobüslerin kent içi kullanım durumunu, ulaşım alanında kullanılan belli başlı marka/modelleri, kullanım kolaylığını, sağlanan avantajları, karşılaşılan dezavantajları ve kullanımının azalmasına neden olan faktörleri ortaya koymaktadır. Yapılan çalışmalar işletme maliyeti başta olmak üzere operasyonel güçlükler, konfor düzeyi, güvenlik endişesi, yasal düzenlemeler ve alternatif ulaşım sistemlerinin çift katlı otobüslerin kullanımını doğrudan etkilediğini göstermektedir. Bu nedenle çift katlı otobüs kullanımında sürdürülebilir bir ivmenin yakalanabilmesi için daha esnek güzergâh ve uygun rotaların oluşturulması gerektiği sonucu ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulaşım Politikası , Toplu Taşıma , Çift Katlı Otobüs

Çift Katlı Otobüsler Üzerine Bir İnceleme: Türkiye Örneği

Öz

This study aims to examine the current use of double-decker buses in Turkey, their advantages, disadvantages, factors contributing to their decline, and current practices. The study is based on qualitative research. Data were collected through document analysis. The research, which employed a descriptive and descriptive approach, utilized both primary (official institution reports, current data published by bus companies) and secondary (academic publications, industry reports, and international transportation statistics) sources. The findings are visualized in tables and supported by comparative analyses. The findings reveal the current use of double-decker buses in urban areas in Turkey, the major brands/models used in transportation, ease of use, advantages, disadvantages, and factors contributing to their decline. Studies have shown that operating costs, operational challenges, comfort levels, safety concerns, legal regulations, and alternative transportation systems directly impact the use of double-decker buses. Accordingly, it has been concluded that more flexible and appropriate routes are necessary to achieve sustainable momentum in double-decker bus use.

Anahtar Kelimeler

Transportation Policy , Public Transport , Double Decker Buses

Kaynakça

• Akar, A. (2010). İstanbul Şehir İçi Belediye Otobüslerinin Yolcu Odaklı İç Mekân Analizi ve Değerlendirmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anthony, H. (2019). Heavy Hearts, Angry Questions as Mumbai Prepares to Phase Out Double-Decker Buses. https://citizenmat- ters.in/best-double-decker-buses-to-be-phased-out-in-mumba- i-reactions/ Erişim tarihi: 15.04.2025.
• Boonpuek, P., Rooppakhun, S., Siwadamrongpong, S. & Bua- Ngam, S. (2013). Strength Analysis of Chassis Structure for Double Deck Bus. Advanced Materials Research. 658. 408-413. 10.4028/www. scientific.net/AMR.658.408.
• Bowen, G. A. (2009). Document Analysis as a Qualitative Research Method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi. org/10.3316/QRJ0902027
• Ceder, A. (2019). Public Transit Planning and Operation Theory, Modelling and Practice. London: CRC Press.
• CrownHack. (2022). Çift Katlı Otobüsler Bir Dönem Türkiye'de Kullanılıyorken Şimdilerde Neden Yok? https://www.frmtr.com/ arazi-agir-vasitalar-motorsiklet-ve-atv/8575008-cift-katli-otobus- ler-bir-donem-turkiyede-kullaniliyorken-simdilerde-neden-yok. html Erişim Tarihi: 10.06.2025.
• D'Souza, V. (2017). Double-Decker Buses Not Safe for Long Distances, Say Experts. https://www.newindianexpress.com/karnataka/2017/ Dec/13/double-decker-buses-not-safe-for-long-distances-say-ex- perts-1725854.html Erişim tarihi: 15.04.2025.
• EGO Genel Müdürlüğü. (2025). Hizmetlerimiz. https://www.ego. gov.tr/tr/sayfa/1074/otobus Erişim Tarihi: 10.06.2025.
• EGO. (2025). Tarihçesi. https://www.ego.gov.tr/tr/sayfa/1074/oto- bus Erişim tarihi: 16.04.2025.
• ESHOT. (2013). Dünden Bugüne ESHOT Genel Müdürlüğü 70. Yıl Anısına. İzmir Büyükşehir Belediyesi.
• Erkol, B. (2004). Şehiriçi Yolcu Otobüsleri ve Şoför Mahali Tasarımı Konusunda Bir Araştırma: Mercedes-Benz Örneği (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gazete Port. (2024). Tek Başına İETT Damat Turizm. https://ga- zeteport.com/2017/tek-basina-iett-damat-turizm-108367/ Erişim Tarihi: 24.05.2025.
• Getyourguide. (2025). Antalya; Çift Katlı Otobüs ile Şehir Turu. Alınan Yer. https://www.getyourguide.com/tr-tr/antalya-l172/an- talya-cift-katli-otobus-ile-sehir-turu-t819691/?ranking_uuid=d- 8b6897a-826d-406f-a3fa-0667bf139c10 Erişim Tarihi: 22.05.2025.
• Güleryüz. (2021). Tarihçemiz. https://www.guleryuz.com/guler- yuz-tarihce.html Erişim tarihi: 17.05.2025.
• Halk Ulaşım. (2018). Metrobüsten Sonra Çift Katlı AKIA. https:// www.halkulasim.com/haber/metrobusten-sonra-cift-katli-a- kia-8402 Erişim Tarihi: 21.05.2025.
• İETT. (t.y.). Kronojik Tarihçe. https://iett.istanbul/icerik/krono- lojik-tarihce Erişim Tarihi: 27.05.2025.
• İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü. (2022). Stratejik Plan 2018- 2022. İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• İzmir Belediyesi Otobüsleri. (1993). Optare Fabrika İncelemesi ve Spectra Alımı | İzmir Ulaşım Arşivleri (Belgesel). YouTube. htt- ps://www.youtube.com/watch?v=W5YBWR9Nse8 Erişim Tarihi: 12.01.2025.
• Kalelioğlu, E. (2022). Çift Katlı Otobüsler Bir Dönem Türkiye'de Kullanılıyorken Şimdilerde Neden Yok? https://www.webtekno. com/cift-katli-otobusler-turkiye-neden-tutmadi-h129331.html Erişim Tarihi: 21.05.2025.
• Kapadokya’da Turlar. (2025). General. https://kapadokyadatur- lar.com/tours/hopon-hopoff-kapadokya-sehir-turu-bilet-fiyatla- ri/ Erişim Tarihi: 22.05.2025.
• Karlinski, J., Ptak, M., Dzialak, P. & Rusinski, E. (2014). Strength Analysis of Bus Superstructure According to Regulation No. 66 of UN/ECE. Archives of Civil and Mechanical Engineering. 14, 342-353.
• Konya Büyükşehir Belediyesi. (2020). Şehir Turuyla Konya'yı Yakından Tanıyorlar. https://www.konya.bel.tr/haber/sehir-turuy- la-konyayi-yakindan-taniyorlar Erişim Tarihi: 20.03.2025.
• Lojiport. (2008). Yeşil Otobüslere Yeni Hat. https://www.lojiport. com/yesil-otobuslere-yeni-hat-49082h.htm 10.06.2025.
• Lojiport. (2025). MAN, Türkiye’de İlk Çift Katlı Otobüs Teslimatını Gerçekleştirdi. https://www.lojiport.com/man-turkiyede-ilk-cift-kat- li-otobus-teslimatini-gerceklestirdi-118262h.htm Erişim Tarihi: 24.06.2025.
• Mahitthirook, A. (2014). Half of all Double-Deck Buses Unsafe. https://tdri.or.th/en/2014/03/half-of-all-double-deck-buses-unsa- fe/ Erişim tarihi: 24.05.2025.
• Mimdaporg. (2010). İETT’den Feribot Yolcusunu Uçağa Yetiştirecek Yeni Hizmet: Havabüs, https://mimdap.org/haberler/yettden-feri- bot-yolcusunu-ucadha-yetithtirecek-yeni-hizmet-havabus/ Erişim Tarihi: 24.05.2025.
• Neoplan. (2024). İki Kat Deneyim-Bir Otobüste İki Dünya. htt- ps://www.neoplan.com/global/tr/seyahat-otobusleri/modelleri- miz/skyliner/skyliner-genel-bakis.html Erişim tarihi: 11.06.2025.
• Orhon, O. (2022). İstanbul İETT otobüsleri. İstanbul: İkinci Adam Yayınları.
• Sakarya Büyükşehir Belediyesi. (2023). Büyükşehir'in Çift Katlısıyla Sakarya’nın Beklediği Tur Başlıyor. https://www.sakarya.bel.tr/ enket/Haber/buyuksehirin-cift-katlisiyla-sakaryanin-bekledi- gi-tur-basliyor/21512 Erişim Tarihi: 11.04.2025.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2022). Şahinbey Belediyesi'nin İki Katlı Otobüsüyle Güzel Bir Etkinlik Gerçekleştirdi. https://sahin- beysosyalbilimlerlisesi.meb.k12.tr/icerikler/sahinbey-belediyesi- nin-iki-katli-otobusuyle-guzel-bir-etkinlik-gerceklestirdi_12734290. html Erişim Tarihi: 22.05.2025.
• Transport for London. (2025). Bus Fleet Data & Audits. https://tfl. gov.uk/corporate/publications-and-reports/bus-fleet-data-and-a- udits Erişim tarihi: 12.05.2025.
• Transportation Alternatives. (2008). Double the Passengers, Double the Responsibility: Part 1-How Not to Design and Operate a Double Decker Bus. https://transalt.com/article/double-the-pas- sengers-double-the-responsibility-part-1-how-not-to-design-and- operate-a-double-decker-bus/ Erişim tarihi: 14.06.2025.
• Türkcan, Burcu. (2015). Türkiye'de İller Bazında Yabancı Turist Akımının Belirleyicileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi. 10(2), 107-122.
• Türkiye Turizm. (2008). Metro Turizm 30 Setra Aldı. https://www. turkiyeturizm.com/metro-turizm-30-setra-aldi-12812h.htm Erişim tarihi: 17.06.2025.
• Türkiye Turizm. (2009). Eskişehir'e İki Katlı Açık Otobüs. https:// www.turkiyeturizm.com/eskisehire-iki-katli-acik-otobus-21870h. htm Erişim Tarihi: 09.04.2025.
• Urban Bus Toolkit. (2006). Vehicle Size and Type. https://www.ppiaf.org/sites/ppiaf.org/files/documents/toolkits/UrbanBusToolkit/ assets/1/1d/1d8.html Erişim tarihi: 15.04.2025.
• Varan. (2025). İlklerimiz. https://www.varan.com.tr/hakkimiz- da Erişim tarihi: 25.06.2025.