İş Tatmininin Örgütsel Stres Algısına Etkisi: Cinsiyet ve Medeni Durumun Düzenleyici Rolü

Yıl 2021, Sayı: 45, 223 - 235, 29.04.2021

Pınar Erdoğan

https://doi.org/10.52642/susbed.899289

Öz

Bu araştırmanın amacı iş tatminin algılanan örgütsel stres etkisinde akademisyenlerin cinsiyetinin ve medeni durumunun düzenleyici rolünü belirlemektir. Örgütsel stres, çalışanın örgüt politikalarından kaynaklı yaşadığı stres, iş tatmini ise bireyin işinden duyduğu hoşnutluk hali olarak tanımlanabilmektedir. Nicel araştırma yöntemi kullanılan çalışmada veriler anket tekniği ile toplanmıştır. Çalışmanın evren (N:668) ve örneklemini (n: 261) Karamanoğlu Mehmetbey Üniversite’nde görev yapan akademisyenler oluşturmaktadır. Elde edilen verilerin yapısal geçerliliğini tespit etmek için normallik analizi, keşfedici faktör analizi ve güvenirlik analizi yapılmıştır. Araştırmanın hipotezleri Hayes tarafından geliştirilen Process Macro (SPSS için) programı kullanılarak analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Yapılan analizler sonucunda iş tatmininin örgütsel stres algısı üzerindeki negatif etkisi kadın ve erkek akademisyenlere göre farklılık göstermekte ve hem kadın hem de erkek akademisyenlerde iş tatmini örgütsel stres algısını etkilemektedir. Ancak kadın akademisyenlerin erkek akademisyenlere göre iş tatminlerinin örgütsel stres algıları üzerindeki negatif etkisi daha güçlü olarak bulgulanmıştır. İkinci olarak iş tatmininin örgütsel stres algısı üzerindeki negatif etkisi evli ve bekar akademisyenlere göre farklılık gösterdiği bulgulanmıştır. Evli akademisyenlerin iş tatminleri örgütsel stres algısını anlamlı şekilde etkilerken bekar akademisyenlerde bu etki anlamlı değildir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre akademisyenlerin iş tatminlerinin örgütsel stres algıları üzerinde etkisinde cinsiyet ve medeni durumun düzenleyicilik etkisi bulunmaktadır. Ancak kadınların iş tatmin düzeyleri örgütsel stres algılarını erkeklere nazaran daha yüksek düzeyde etkilemektedir. Evli akademisyenlerin iş tatminleri örgütsel stres algılarını etkilerken bekar akademisyenlerin iş tatminleri örgütsel stres algılarını etkilememektedir.

Anahtar Kelimeler

İş Tatmini, Örgütsel Stres, Cinsiyet, Medeni Durum

Kaynakça

• Agheli, R., Roshangar, F., Parvan, K., Sarbakhsh, P., &Shafeh, S. (2017). Work stres and organizational citizenship behaviors among nurses. Annals of Tropical Medicine and Public Health, 10(6), 1453.-1458
• Ajayi, M. P.,&Abimbola, O. H. (2013). Job satisfaction, organizational stres and employee performance: A study of NAPIMS. IfePsychologIA: An International Journal, 21(2), 75-82.
• Alegre, I., Mas-Machuca, M., &Berbegal-Mirabent, J. (2016). Antecedents of employee job satisfaction: Do they matter?. Journal of Business Research, 69(4), 1390-1395.
• Asghar, S., & Oino, D. (2017). Leadership styles and job satisfaction. Asghar, S., & Oino, I.(2018). Leadership Styles and Job Satisfaction, Market Forces, 13(1), 1-13.
• Aşan, Ö., & Erenler, E. (2008). İş tatmini ve yaşam tatmini ilişkisi. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 13(2).
• Arıcan, K. (2011). Örgütsel stres kaynakları: kavramsal bir çözümleme: teori ve uygulama. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 2, 55-76
• Arslan, M. (2010). Çalışma yaşamında stresin iş tatmini üzerindeki etkisi ve bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, Ş. (2004). Örgütsel stres yönetimi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (3) 49-74.
• Azim, M. T.,Haque, M. M., &Chowdhury, R. A. (2013). Gender, marital status and jobsatisfaction an empirical study. International Review of Management and Business Research, 2(2), 488-498.
• Basım, N. & Şeşen, H. (2009). Örgütsel adalet algısı örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde iş tatmininin aracılık rolu. Osman Gazi Üniversitesi 17. Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Eskişehir,21-23 Mayıs, 808-814
• Bender, K. A.,Donohue, M., &Heywood, J. (2005). Jobs atisfaction and genders egregation. Oxford economicpapers, 57(3), 479-496.
• Bozkurt, Ö., & Bozkurt, İ. (2008). İş tatminini etkileyen işletme içi faktörlerin eğitim sektörü açısından değerlendirilmesine yönelik bir alan araştırması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (1) 1-18.
• Can, Y., & Soyer, F. (2008). Beden eğitimi öğretmenlerinin sosyo-ekonomik beklentileri ile iş tatmini arasındaki ilişki. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 28(1).
• Cranwell-Ward, J.,&Abbey, A. (2005). Organizational Stres, New York: PalgraveMacmıllan.
• Çevik Tekin, İ. & Akgemci, T. (2017). Tükenmişliğin İş Tatmini Üzerinde Etkisinin Araştırılması: Konya İli Tekstil Sektöründe Bir Araştırma1. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 400-418.
• Çimen, M.,& Deniz, (2017). Sağlık Kurumları Yönetiminde Örgütsel Davranış Konuları. Ankara:Sonçağ Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd. Şti.
• Dar, W. A., & Najar, I. A. (2017). Job Satisfaction of Plus Two Male Lecturers of District Budgam with Respect to Their Marital Status. International Journal of Multidisciplinary Education and Research, 2-5.
• Doyle, C.,&Hind, P. (1998). Occupational stress, burnout and jobstatus in female academics. Gender, work&organization, 5(2), 67-82.
• Emiroğlu, B. D., Akova, O., & Tanrıverdi, H. (2015). The relationship between turn over intention and demographic factors in hotel businesses: A study at fivestarhotels in Istanbul. Procedia-Social and BehavioralSciences, 207, 385-397.
• Emmanuel, A. O.,&Collins, A. (2016). Relationship between occupational stres and demographic variables: a study of employees in a commercial bank in Ghana. CurrentJournal of AppliedScienceandTechnology, 1-9.
• Erkılıç, E. (2012). Örgütsel stresin örgütsel yabancılaşma üzerine etkisi: beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon
• Gök, S. (2009). Çalışma yaşamının önemli bir sorunu: Örgütsel stres. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2), 429-448.
• Güllüoğlu, Ö. (2012). Yerel televizyon çalışanlarının örgütsel stres faktörleri: Kayseri ilinde bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of CommunicationJournal, (43), 77-104.
• Gümüştekin, G. E.,& Gültekin, F. (2009). Stres kaynaklarının kariyer yönetimine etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 147-158.
• Gürbüz, S.,& Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. (5. Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, (2019). Sosyal Bilimlerde Aracı, Düzenleyici Ve Durumsal Etki Analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• İşcan, Ö. F.,& Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasindaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 195-216.
• Hackman, J. R.,&Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied psychology, 60(2), 159-170.
• Haşit, G.,& Yaşar, O. (2015). Çalışan kadınlarda örgütsel stres kaynakları: Bir kamu kurumu örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 4(4), 1-30.
• Hoşgörür, V.(2018) Motivasyon Kuramları,Ereş, F. (Ed.), Sosyal Bilimlerde Kuramlar, Ankara: Pegem Akademi, 91-101.
• https://www.surveysystem.com/sscalc.htm, Erişim Tarihi: 01.11.2020
• https://www.mentalhealth.org.uk/a-to-z/s/stress#:~:text=Stress%20can% 20be%20defined%20as,of% 20pressures%20that%20are%20unmanageable. Erişim Tarihi: 18.02.2021 Jackson, M.,Ramsden, E., &Cantor, D. (2014). EvaluatingThe Role Of HansSelyeİn The Modern History Of Stresın, Rochester: University of Rochester Press.
• Jenkins, P (2010), Stres And The Law Weinberg, A., Bond, F., Cooper, C., &Sutherland, V. J(Ed.) Organizational Stress Management: A Strategic Approach, New York: Palgra and Macmillan, 37-52.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (Vol. 5). Ankara:Asil Yayın Dağıtım.
• Karataş, S., & Güleş, H. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş tatmini ile örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 74-89.
• Kejriwal, A. (2019). A Comparative Analysis of Organizational Role Stress among the Private and PublicSector Bank Officials in Jorhat, Assam. Journal of Management (JOM), 6(3).
• Kerse, G., Koçak, D., & Özdemir, Ş. (2020) Mütevazı Liderlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması ve Mütevazı Liderliğin Seslilik Davranışına Etkisi: Kuşak Farklılığının Düzenleyici Rolü.İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1769-1787.
• Kim, H. J.,Tavitiyaman, P., & Kim, W. G. (2009). The effect of management commitment to service on employee service behaviors: The mediating role of job satisfaction. Journal of Hospitality&TourismResearch, 33(3), 369-390.
• Lim, V. K. G., & Teo, T. S. H. (1996). Gender differences in occupational stress and coping strategies among IT personnel. Women in Management Review, 11(1), 20-28
• Locke, E. A. (1969). What is jobsatisfaction?. Organizationalbehaviorandhumanperformance, 4(4), 309-336.
• Mantı, M.(2020). Akademisyenlerde örgütsel stres ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Martocchio, J.L. and O’Leary, A.M., “Sex differences in occupational stress: a meta‐analytic review”, Journal of Applied Psychology, No. 74, 1989, pp. 495‐501
• McDonald, L.M. and Korabik, K., “Sources of stress and ways of coping among male and female managers”, in Perrewe, P.L. (Ed.), Handbook on Job Stress, Select Press, New York, NY, 1991, pp. 185‐99.
• Michie, S. (2002). Causes and management of stress at work. Occupational and Environmental Medicine, 59(1), 67–72.
• Miller, K., Greyling, M., Cooper, C., Lu, L., Sparks, K., & Spector, P. E. (2000). Occupational stress and gender: A crosscultural study. Stress Medicine, 16, 271-278.
• Omolayo, B. (2012). Effect of gender and status on job stress among police officers in Ekti State of Nigeria. Bangladesh e-Journal of Sociology, 9(1), 38-42.
• Oxford Learners Dictionaries, What is Stress? Erişim Adresihttps://www.oxfordlearners dictionaries.com /definition/ english/stress_1?q=stress, Erişim Tarihi: 04.11.2020.
• Özaydın, M. M., & Özdemir, Ö. (2014). Çalışanların bireysel özelliklerinin iş tatmini üzerindeki etkileri: Bir kamu bankası örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 251-281.
• Özdemir, Ş., & Kerse, G. (2020). The Effects of COVID 19 on Health Care Workers: Analysing of the Interaction between Optimism, Job Stress and Emotional Exhaustion. International and Multidisciplinary Journal of Social Sciences, 9(2), 178-201.
• Özpehlivan, M. (2018). İş tatmini: kavramsal gelişimi, bireysel ve örgütsel etkileri, yararları ve sonuçları. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 43-70.
• Öztürk Y.E. & Kıraç R. (2019). Hemşirelerde iş stresi ile iş doyumunun ilişkisi. Erdem R, Bostan S, Şahinöz T.(ed). Uluslararası Sağlık Bilimleri ve Yönetimi Kongresi, İstanbul, 556-561.
• Pehlivan, İ. (1991). Örgütsel stres kaynakları ve verimlilik. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 791-802.
• Rad, A. M. M.,&Yarmohammadian, M. H. (2006). A study of relationship between managers' leadership style and employees' job satisfaction. Leadership in Health Services, 19 (2), 11-28
• Saner, T.,& Eyüpoğlu, Ş. Z. (2013). The gender-marital status job satisfaction relationship of academic Procedia-Social and Behavioral Sciences, 106, 2817-2821.
• Selvi, M. S., Erdem, Y., & Kayar, Y. (2014). Örgütsel stres kaynakları ve baş etme yolları: Tekirdağ adliyesi örneği.BJSS Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 56-75.
• Sloane, . J.,& Williams, H. (2000). Jobsatisfaction, comparisonearnings, andgender. Labour, 14(3), 473-502.
• Sevimli, F.,İşcan Ö.F, (2005), Bireysel ve iş ortamına ait etkenler açısından iş doyumu, Ege Akademik Bakış Dergisi. 5( 1-2), 49-68.
• Şimşek, M. Şerif, Çelik, A. &Akgemci, T.(2019) Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış. (10. Baskı) Konya: Eğitim Yayınevi
• Şimşek, M.Ş., Çelik, A., Akgemci, T. & Diken, A. (2020). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Konya: Eğitim Yayınevi.
• Theorell, T.,Perski, A., Åkerstedt, T., Sigala, F., Ahlberg-Hultén, G., Svensson, J., & Eneroth, P. (1988). Changes in jobstrain in relation to changes in physiological state: a longitudinal study. Scandinavianjournal of work, environment&health, 189-196.
• Tinuke, M. F. (2015). Gender disparities in antecedents, manifestations and corollaries of workplace stress. Journal of Human Resource Management, 3(6), 60-67.
• Tyson, P. D.,Pongruengphant, R., &Aggarwal, B. (2002). Coping with organizational stres among hospital nurses in Southern Ontario. International journal of nursingstudies, 39(4), 453-459.
• TDK, Stres Nedir? Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 04.11.2020
• Urgan, S.,& Sevim, Ş. (2019). Uluslararası Sağlık Kuruluşlarında, Sosyal Sermaye ve Pozitif Psikolojik Sermaye Etkileşiminde Kültürel Zeka, Konya: Eğitim Yayınevi.
• Uzun, Ö., & Yiğit, E. (2011). Örgütsel stres ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine orta kademe otel yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 181-213
• Yalçın Akgül, G. (2020).Ameliyathane çalışanlarının örgütsel stres düzeyleri ile hasta güvenlik tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Yaman, U. ( 2020). Örgütsel stres ve kurum içi iletişim algılarının çalışan performansına etkisi (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yazıcıoğlu, İ. (2010). Örgütlerde iş tatmini ve işgören performansı ilişkisi: Türkiye ve Kazakistan karşılaştırması. bilig, 55(1), 243-264.
• Yıldırım, Y.,Taşmektepligil, M. Y., Üzüm, H. ve Bulut, D. (2011). Kısa versiyon Örgütsel Stres Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması (geçerlilik ve güvenirlik çalışması). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 103-108.
• Yılmaz, A.,& Ekici, (2006). Örgütsel yaşamda kamu çalışanlarının örgütsel stres kaynakları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 31-58.
• Yılmazer, A. (2019).Stres ve Stres Yönetimi, Yılmazer, A. (Ed.), Davranış Bilimlerine Giriş Ve Örgütsel Davranış,Ankara: Detay Yayıncılık, 197-209.
• Wright, T. A. (2006). The emergence of job satisfaction in organizational behavior. Journal of Management History. 12 (3), 262-27
• Weinberg, A., Bond, F., Cooper, C., &Sutherland, V. J. (2010). Organizational Stress Management: A Strategic Approach. New York: Palgra ve Macmillan.
• Zencirkıran, M.,& Keser, A. (2018). Örgütsel Davranış, Değerlemesi ve Yönetimi. Bursa: Dora Basım Yayın.