NEMRUT MUSTAFA PAŞA DİVAN-I HARBİ’NDE YARGILANARAK İDAM EDİLEN BİR KUVA-YI MİLLİYECİ: DRAMALI RIZA BEY VE MİLLÎ MÜCADELE’DEKİHİZMETLERİ

Yıl 2003, Sayı: 10, 17 - 83, 01.08.2003

Osman Akandere Feridun Ata

Öz

DramalıRıza Bey, Sadrazam Damat Ferit Paşaya suikast te-şebbüsünde bulunmak suçuyla yargılanmışve 12 Haziran 1920’de ası-larak idam edilmiştir. Kendisi bir komitacıve “Teşkilât-ıMahsusa” elemanıdır. Milli Mücadelenin başlarında ise bir Kuva-yıMilliyeci olarak ülkesi ve milleti için mücadele eden değerli bir şahsiyettir. Millî direnişve teşkilâtlanmanın ilk öncülerinden olmuştur. Onu cephelerde bir müfreze kumandanıolarak görmekteyiz. Birinci Anzavur İsyanı’nda ise isyanın bastırılmasında önemli rol oynayan bir “Takip Müfrezesi” kumandanıdır. Millî kuvvetlerin ihtiyacıolan silah ve cephanenin temini için AkbaşCephaneliği’nin basılmasında başrol oynamıştır. Damat Ferit Paşayıöldürme planının tetikçiliğini de yine o üstlenmiştir. Oldukça kısa sayılabilecek ömrü hep fırtınalıve dağdağalıolarak geçmiş, ülkesi ve milleti için mücadele etmişve bu uğurda ölmüş-tür.

Anahtar Kelimeler

Dramalı Rıza Bey, Teşkilât-ı Mahsusa, Nemrut Mustafa Paşa Divan-ı Harbi, Kuva-yı Milliye, Suikast Teşebbüsü

A NATIANOL FORCES EXECUTED BY NEMRUT MUSTAFA PASHA MİLİTARY COURT DİVAN-I HARB-İ ÖRFİSİ : RIZA BEY FROM DRAMA AND HİS SERVICES IN NATIONAL STRUGGLE

Öz

Rıza Bey from Drama was charge with attempting to assassinate Sadrazam Ferid Pasha and he was hanged on June 12, 1920. He was a committee man and a member the Secret Organisation Teşkilâtı Mahsusa . He was also a distinguished statesman who struggled for his country and his people at the beginning of National Struggle. He was one of the pioneers of national resistance and organisation. We also see him as a commander of a detachment. He played an important role in suppressing the first Anzavur rebellion as the commanders of pursue detachment. He was also the most important person in attacking the Akbaş Ammunition in order to get the necessary gun and ammunition for National Forces. He also triggered the plan of assassinating Damat Ferit Pasha. His relatively short life is full of stormy and tumultuous events. .He struggled for his country and died for its sake

Anahtar Kelimeler

Rıza Bey from Drama, the Secret Organisation Teşkilât-ı Mahsusa , Nemrut Mustafa Pasha Military Court Divan-ı Harb-i , National Struggle, Attempting.

Kaynakça

• APAK, Rahmi, İstiklâl Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, TTK Basımevi, Ankara 1990
• Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuvayı Milliye Hatıraları 1919-1920, Yay. Haz. Şerafettin Turan, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yay., Ankara 1967.
• BAYAR, Celâl, Ben De Yazdım(Millî Mücadeleye Giriş), C.7ve 8, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• CEBESOY, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Temel yay., İstanbul 2000.
• Cemal Paşa(Bahriye Nazırı ve 4. Ordu Kumandanı), Hatıralar, Tamamlayan ve Düzenleyen Behçet Cemal, Çağdaş Yay., İstanbul 1977.
• CEMİL, Arif, I. Dünya Savaşı’nda Teşkilât-ı Mahsusa, Arba Yay. İstanbul 1997.
• ÇETİNKAYA, Ali, Ali Çetinkaya’nın Millî Mücadele Dönemi Hatıraları, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 1993.
• ERDEN, Ali Fuat, Birinci Dünya Harbi’nde Suriye Hatıraları, Yay. Haz. Alpay Kabacalı, İstanbul 2003.
• ERTÜRK, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, Yay. Haz. Samih Nafiz Tansu, Sebil Yay., İstanbul 1964.
• ______________, Millî Mücadele Senelerinde Teşkilât-ı Mahsusa, Daktilo Metin (Yay. Haz. Tevfik Apay), Genelkurmay ATASE Kütüphanesi, Ankara 1985.
• GÜNSAV, Bekir Sami, Miralay Bekir Sami Günsav’ın Kurtuluş Savaşı Anıları, Haz. Muhittin Ünal, 2.Basım, Cem Yay., İstanbul 2002.
• GÜVEN, Zühtü, Anzavur İsyanı-Kurtuluş Savaşı Hatıralarından Acı Bir Sayfa, Ankara 1965.
• ILGAR, İhsan, Millî Mücadele’de Bursa(Mümtaz Şükrü Eğilmez’in Hatıraları), İstanbul 1981.
• İĞDEMİR,Uluğ, Biga Ayaklanması ve Anzavur Olayları(Günlük Anılar), TTK Basımevi, Ankara 1989.
• İngiliz Kemal(Ahmet Esat Tomruk), Milli Mücadele Dönemi Hatıraları, Yay. Haz. Zekeriya Türkmen, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 2000.
• KARABEKİR,General, Cemal, Maçka Silâhhanesi Hatıraları (İstiklâl Harbi Kahramanları), Yay. Haz. Aykut Kazancıgil, Nehir Yay., İstanbul 1991.
• KAYGUSUZ, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir 1955.
• KUŞCUBAŞI, Eşref, Hayber’de Türk Cengi(Teşkilât-ı Mahsusa Arabistan, Sina ve Kuzey Afrika Müdürü Eşref Beyin Hayber Anıları), Yay. Haz. Philip Stoddard, H. Basri Danışman, Arba Yay. İstanbul 1997.
• MARTI, Metin, İlk Türk Komitacısı Fuat Balkan’ın Hatıraları, Arma Yay. İstanbul 1998.
• Osmanlı Meclis-i Mebusan Reisi Halil Menteşe’nin Anıları, Yay. Haz. İsmail Arar, Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul 1986
• ÖZALP, Kazım, Millî Mücadele I (1919-1922), 2.Basım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1985.
• ÖZGEN, Abdurrahman, Milli Mücadele’de Türk Akıncıları, 3.Basım, Tekin Yay., Ankara 1973.
• SORGUN, Taylan, Halil Paşa-İttihat ve Terakkî’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş(Halil Kut Paşa’nın Hatıraları), 2.Baskı, Kamer Yay. İstanbul 1998