BibTex RIS Kaynak Göster

MEMLUK SULTANI ZAHİR SEYFUDDİN ÇAKMAK DÖNEMİNİN SALGIN HASTALIK VE İKTİSADÎ BUHRANLARI H.842–857/M.1438–1453

Yıl 2006, Sayı: 15, 341 - 366, 01.02.2006

İlyas Gökhan

Öz

u çalışmada; Memluk sultanlarından Zahir Çakmak 1442–1453 devrinin salgın hastalıkları, iktisadî sıkıntılarıve pahalılık araştırılmıştır. Bu dönemde Memluk devleti topraklarında Nil’in suyunun azlığından dolayıkuraklık ve kıtlıklar meydana gelmiştir. Bununla birlikte yönetici ve muhtekirlerin de iktisadi durumun bozulmasında etkileri olmuştur. Mısır’da zirai hayat Nil nehrine bağlıydı. Bu ülkede Nil’den başka akarsu yoktu. Bu nedenle nehrin suyunun yükselmemesi pahalılık ve kıtlığa neden olmaktaydı. Ayrıca Memluk parasının değeri de devamlıinip çıkmaktaydı. Mısır halkıhem pahalılık hem de paranın değer kaybetmesinden zarar görmekteydi. Bu dönemde Memluk ülkesinde birçok salgın hastalıklar da ortaya çıktı. Özellikle 1438, 1444 ve 1449 yıllarında Mısır’da görülen üç veba salgınıoldu. Barsbay döneminde yaşanan salgınlardan dolayıülkede önemli ölçüde işgücü ve insan kaybıoldu.

Anahtar Kelimeler

Memlûk Devleti Sultan Barsbay para kuraklık fiyatlar pahalılık veba salgınları

Kaynakça

  • ARIK, Feda Şamil “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”, DTCF T.A.D., C.XV, S.26, (1990-1991)
  • ARTUK, İbrahim “Fels” DİA, C.12, İstanbul 1995, ss.309–311.
  • AŞUR, Said Abdulfettah, el- Asrı Memalikî Mısr ve’ş- Şam, Kahire 1976.
  • ____________________, el- Eyyubiyûn ve’l- Memalîk Mısr ve’ş- Şam, Darü’n- Nahdat’ül- Arabiyye, Kahire 1996.
  • ____________________, Müctemiyü’l- Mısrî Fî Asrı Selatini’l- Memalik, el- Matbaatü’l
  • İslâmiyetü’l- Hâdise, Kahire 1992.
  • AYALON, David Neustadt, “ The Plague and its Effect upon the Memlûk Army”, Journal of the Royal Asiatic Society (URAS), 1946, ss.66–73
  • EL-AYNÎ, Bedreddin Mahmud b. Ahmed, Ikdu’l- Cuman Fi Tarih ehli’z- Zeman, Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmet Kütüphanesi, No: 2911/19, İstanbul.
  • EL BİLÎ, Muhammed Berekat, el- Ezmattü’l- İktisadîye ve’l- Evbiye fi Mısıri’l- İslâmiyye, Matbaa Camiatü’l- Kahire, Kahire 1986.
  • CLOT, André, Kölelerin İmparatorluğu Memluklerin Mısır’ı, (Çev: Turhan Ilgaz), Epsilon Yayını, İstanbul 2005.
  • DOLS, Michael W., The Black Death In The Middle East, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1977.
  • _______________, The Second Plague Pandemic And Its Recurrences In The Middle East: 1347-1894), Journal of Economic and Social History of the Orient, Vol. XXII, Part. II, ss.162-189.
  • EMİN, Muhammed Muhammed, Evkaf ve Hayatü’l- İçtimaiye Fî Mısır, H.648–923/M.1250–1517, Darü’n-Nehzatü’l- Arabiye, Kahire 1980.
  • Makrîzî, s.İgâse, s.42.
  • Kasım Abduh Kasım, s.54.
  • FLİNN, M.W., “ Avrupa ve Akdeniz Ülkelerinde Veba”, (Çev:Nemciye Alpay), Tarih ve Toplum, S.39, Mart 1987, ss.25-30
  • GANEM, Hamid Zeyyan, El- Ezmatü’l- İktisadîye ve Evbiye fî Mısır Asrı Selatinü’l- Memalik, Mektebetü’l- Alemiyye, Kahire 1976.
  • HINZ, Walter, İslâmda Ölçü Sistemleri, (Çev: Acar Sevim), Marmara Üniversitesi Yayını, İstanbul 1990.
  • HOLT, P. M, Haçlılar Çağı, 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu , (Çev: Özden Arıkan), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
  • İBN CÜBEYR, Endülüsten Kutsal Topraklara, ( Çev: İsmail Güler), Selenge Yayınları, İstanbul 2003.
  • İBN HACERÜ’L- ASKALANÎ, İnbâü’l- Gumr bi- Ebnâi’l- Umr,(Neşr:Abdülvahab el- Buharî), C.VIII, IX , Darü’l- Kütübi’l- İlmiye, Beyrut 1986.
  • ___________, Bezlü’l – Mâun Fî Fadli’t- Tâûn, (Tahkik: Ahmet A’sam Abdülkadir el- Katib), Darü’l- Asımeye el- Memleketü’l- Arabiye es- Suudiyye, Riyad H.1411.
  • İBN HALDUN, Mukaddime, C. I,( Çev:Zakir Kadirî Ugan) MEB Yayını, İstanbul 1986.
  • İBN İYÂS, Beda’iz- Zuhur, Matba Şa’b, (Muhtasar), Kahire1960.
  • İBN TAGRİBİRDÎ, en- Nücûmü’z- Zahire Fi Mülükü’l- Kahire, (Neşr: Muhammed Hüseyin Şemseddin), C.XIII; XIV, Beyrut 1992.
  • __________________,Hawâdith ad-Duhûr fî Ma’dal-‘ Ayam Wassh- Shuhûr (845–854 A.D.1441–1450), / Translated from the Arabic by William Popper) American Oriental Society, Maryland 1967
  • İBNÜ'L-VERDÎ, “Risalet an-Nebâi’l-Vebâ”, (Neşr. Faris es-Sadık), Mecmuatü’l-Cevâib, İstanbul 1300 H., s.184-188.
  • KASIM, Abduh Kasım, En- Nil ve’l- Mtema’ül- Mısri Fi Asrı Selatinil- Memalik, Darü’l- Maarif, Kahire 1978.
  • KASIMOĞLU, Ömer, İnfeksiyon Hastalıkları”, (Düzenleyen: E.T. Çetin), III. Baskı, İstanbul 1979.
  • KÂŞİF, Seyide İsmail, Mısır Fi Asrı Ihşidin, Kahire 1950.
  • KAVAKÇI Yusuf Ziya, Hisbe Teşkilatı, Bir İslam Hukuk ve Tarih Müessesesi Olarak Kuruluş ve Gelişmesi, İstanbul 1973.
  • KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “al- Malik al- Mu’ayyad Şayh al- Mahmudî Devrinde(1412–1421) Mısır’ın Malî ve İktisadî Durumuna Umumî Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 10–11, Sene 1979–80, İstanbul 1981. ss.153–176
  • _______________________, “Mısır Memlükleri (1250–1517)”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Çağ Yayınları, C.VI, VII, İstanbul 1987.
  • LOPEZ, Robert Harry Mıskımın, Abraham Udovitch, “England to Egypt, 1350–1500: Long – Term Trends and Long - Distance Trade, Studies in The Economic History Of The Middle East, School of oriental and African Studies University of London, 1978, s.97–106.
  • EL- MAKRİZİ, Takiyeddin Ahmet, Kitabü’s- Sülûk li- Ma’rifet Düveli’l- Mülûk, C. IV (Neşr: Said Abdülfettah Aşûr), Kahire 1973.
  • _____________________, Kitab İgasetü’l- Ümme bi Keşfü’l- Gumme (Neşr: M.M. Ziyade-Cemaleddin Muhammed Eş- Şeyyal), Kahire, 1940
  • _____________________, el- Nukud el- Kadime ve’l- İslâmiye ( Çev: İbrahim Artuk), Belleten, C.XVII, S.67, Ankara 1953, ss.367–391.
  • ______________, Kitabü’l- Mevaiz ve’l- İtibar fî Zikri’l- Hıtat ve’l- Asar, C.I,Beyrut trhz
  • MENEMENLİ, N. “Veba”, Türk Ansiklopedisi, C.XXXIII, MEB Yayını, Ankara 1984, s.272.
  • NECİDÎ; Muhammed b.Muhammed b. Ali, En- Nizamü’n- Nakdi’l- Memlukî, 1250–1517, Mektebetü’l- Abîkan, Riyad 1993.
  • NEİLL, William H.Mc., Plagues and Peoples, Basıl Blackwell, Oxford 1977.
  • ONUL, Behiç, İnfeksiyon Hastalıkları, Ankara 1953.
  • ONUL, Melahat, Sistematik İnfeksiyon Hastalıkları, II. Baskı, Ankara 1983.
  • ÖZDEMİR, Hikmet Salgın Hastalıklardan Ölümler, 1914–1918, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
  • PANZAC, Daniel, Osmanlı İmparatorluğunda Veba (1700–1850), (Çev. Serap Yılmaz), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997.
  • SAHİLLİOĞLU, Halil, “ Dinar”, DİA, C.IX, İstanbul 1994, s.352–355.
  • SAKALLI, Talat, Bedruddin Aynî, Türkiye Diyaned Vakfı Yayını, Ankara 1995.
  • ES- SEHÂVÎ, Muhammed b. Abdurrahman b.Muhammed . Ebi Bekir, et- Tibr el- Mesbûk fî Zeyl es-Sulûk, Mektebetü’l- Külliyatü’l- Ezheriye, Kahire Trhz.
  • SUYUTÎ, Celaleddin, Hüsnü’l- Muhadara Fi Ahbaru Mısır ve’l- Kahire, Matbaatü’l-Mevsu’at, Mısır Trhz
  • TEKİNDAĞ, Şehabeddin,” Memlûk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S.25, Mart 1971 İstanbul, ss.1–38
  • TUNCER, A., Toplum Sağlığında İnfeksiyon Hastalıkları ve Korunma, II.Baskı, Ankara 1983.
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “XV. Yüzyılın İlk Yarısı İle XVI. Yüzyılın Başlarında Memlûk Sultanlarının Yanına İltica Etmiş Olan Osmanlı Hanedanına Mensup Şehzadeler”, Belleten, C.XVII, Ankara Ekim 1953, Sayı, 68, s.519– 535.
  • ÜLGEN, Hilmi Ziya, Darlık buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti, Mayaş Yayınları, Ankara 1984.
  • “Veba Maddesi”, Meydan Larousse, C.XII, s.551.
  • “Veba”, Ana Britannica, C.XXI, s.553.
  • “Veba”, Büyük Larousse, C.XXIII, s.121.
  • ZEKERİYA EL -ENSARÎ, Tuhfetü’r-Raggabin fi Beyani Emrü’t- Tavain, Mahdut, Darü’l- Kütbi’l- Mısriyye, 20732 B.

Yıl 2006, Sayı: 15, 341 - 366, 01.02.2006

İlyas Gökhan

Öz

This work is about plagues, economic crisis and enflation took place during the reign of Zahir Çakmak one sultans of Memluk State 1442–1453 . The reasons for economic weakness was the wrong policies the rulers followed and droughts that occurred in this period. The rulers internevened in economic affairs, and established monopolies in many economic activitic. The River Nile’s law currents in different years had bad effects on the economy. In addition, Egypyie’s money was not stable. The people were suffering from high pricies and enflation. Furthermore, in this period.Egypts suffered from many plagues. The plagues of 1438, 1444 and 1449 were quite deadly, which reduced the number of people in the state

Anahtar Kelimeler

Memluk State Sultan Cakmak coin drought pricies enflation and plagues

Kaynakça

  • ARIK, Feda Şamil “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”, DTCF T.A.D., C.XV, S.26, (1990-1991)
  • ARTUK, İbrahim “Fels” DİA, C.12, İstanbul 1995, ss.309–311.
  • AŞUR, Said Abdulfettah, el- Asrı Memalikî Mısr ve’ş- Şam, Kahire 1976.
  • ____________________, el- Eyyubiyûn ve’l- Memalîk Mısr ve’ş- Şam, Darü’n- Nahdat’ül- Arabiyye, Kahire 1996.
  • ____________________, Müctemiyü’l- Mısrî Fî Asrı Selatini’l- Memalik, el- Matbaatü’l
  • İslâmiyetü’l- Hâdise, Kahire 1992.
  • AYALON, David Neustadt, “ The Plague and its Effect upon the Memlûk Army”, Journal of the Royal Asiatic Society (URAS), 1946, ss.66–73
  • EL-AYNÎ, Bedreddin Mahmud b. Ahmed, Ikdu’l- Cuman Fi Tarih ehli’z- Zeman, Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmet Kütüphanesi, No: 2911/19, İstanbul.
  • EL BİLÎ, Muhammed Berekat, el- Ezmattü’l- İktisadîye ve’l- Evbiye fi Mısıri’l- İslâmiyye, Matbaa Camiatü’l- Kahire, Kahire 1986.
  • CLOT, André, Kölelerin İmparatorluğu Memluklerin Mısır’ı, (Çev: Turhan Ilgaz), Epsilon Yayını, İstanbul 2005.
  • DOLS, Michael W., The Black Death In The Middle East, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1977.
  • _______________, The Second Plague Pandemic And Its Recurrences In The Middle East: 1347-1894), Journal of Economic and Social History of the Orient, Vol. XXII, Part. II, ss.162-189.
  • EMİN, Muhammed Muhammed, Evkaf ve Hayatü’l- İçtimaiye Fî Mısır, H.648–923/M.1250–1517, Darü’n-Nehzatü’l- Arabiye, Kahire 1980.
  • Makrîzî, s.İgâse, s.42.
  • Kasım Abduh Kasım, s.54.
  • FLİNN, M.W., “ Avrupa ve Akdeniz Ülkelerinde Veba”, (Çev:Nemciye Alpay), Tarih ve Toplum, S.39, Mart 1987, ss.25-30
  • GANEM, Hamid Zeyyan, El- Ezmatü’l- İktisadîye ve Evbiye fî Mısır Asrı Selatinü’l- Memalik, Mektebetü’l- Alemiyye, Kahire 1976.
  • HINZ, Walter, İslâmda Ölçü Sistemleri, (Çev: Acar Sevim), Marmara Üniversitesi Yayını, İstanbul 1990.
  • HOLT, P. M, Haçlılar Çağı, 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu , (Çev: Özden Arıkan), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
  • İBN CÜBEYR, Endülüsten Kutsal Topraklara, ( Çev: İsmail Güler), Selenge Yayınları, İstanbul 2003.
  • İBN HACERÜ’L- ASKALANÎ, İnbâü’l- Gumr bi- Ebnâi’l- Umr,(Neşr:Abdülvahab el- Buharî), C.VIII, IX , Darü’l- Kütübi’l- İlmiye, Beyrut 1986.
  • ___________, Bezlü’l – Mâun Fî Fadli’t- Tâûn, (Tahkik: Ahmet A’sam Abdülkadir el- Katib), Darü’l- Asımeye el- Memleketü’l- Arabiye es- Suudiyye, Riyad H.1411.
  • İBN HALDUN, Mukaddime, C. I,( Çev:Zakir Kadirî Ugan) MEB Yayını, İstanbul 1986.
  • İBN İYÂS, Beda’iz- Zuhur, Matba Şa’b, (Muhtasar), Kahire1960.
  • İBN TAGRİBİRDÎ, en- Nücûmü’z- Zahire Fi Mülükü’l- Kahire, (Neşr: Muhammed Hüseyin Şemseddin), C.XIII; XIV, Beyrut 1992.
  • __________________,Hawâdith ad-Duhûr fî Ma’dal-‘ Ayam Wassh- Shuhûr (845–854 A.D.1441–1450), / Translated from the Arabic by William Popper) American Oriental Society, Maryland 1967
  • İBNÜ'L-VERDÎ, “Risalet an-Nebâi’l-Vebâ”, (Neşr. Faris es-Sadık), Mecmuatü’l-Cevâib, İstanbul 1300 H., s.184-188.
  • KASIM, Abduh Kasım, En- Nil ve’l- Mtema’ül- Mısri Fi Asrı Selatinil- Memalik, Darü’l- Maarif, Kahire 1978.
  • KASIMOĞLU, Ömer, İnfeksiyon Hastalıkları”, (Düzenleyen: E.T. Çetin), III. Baskı, İstanbul 1979.
  • KÂŞİF, Seyide İsmail, Mısır Fi Asrı Ihşidin, Kahire 1950.
  • KAVAKÇI Yusuf Ziya, Hisbe Teşkilatı, Bir İslam Hukuk ve Tarih Müessesesi Olarak Kuruluş ve Gelişmesi, İstanbul 1973.
  • KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “al- Malik al- Mu’ayyad Şayh al- Mahmudî Devrinde(1412–1421) Mısır’ın Malî ve İktisadî Durumuna Umumî Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 10–11, Sene 1979–80, İstanbul 1981. ss.153–176
  • _______________________, “Mısır Memlükleri (1250–1517)”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Çağ Yayınları, C.VI, VII, İstanbul 1987.
  • LOPEZ, Robert Harry Mıskımın, Abraham Udovitch, “England to Egypt, 1350–1500: Long – Term Trends and Long - Distance Trade, Studies in The Economic History Of The Middle East, School of oriental and African Studies University of London, 1978, s.97–106.
  • EL- MAKRİZİ, Takiyeddin Ahmet, Kitabü’s- Sülûk li- Ma’rifet Düveli’l- Mülûk, C. IV (Neşr: Said Abdülfettah Aşûr), Kahire 1973.
  • _____________________, Kitab İgasetü’l- Ümme bi Keşfü’l- Gumme (Neşr: M.M. Ziyade-Cemaleddin Muhammed Eş- Şeyyal), Kahire, 1940
  • _____________________, el- Nukud el- Kadime ve’l- İslâmiye ( Çev: İbrahim Artuk), Belleten, C.XVII, S.67, Ankara 1953, ss.367–391.
  • ______________, Kitabü’l- Mevaiz ve’l- İtibar fî Zikri’l- Hıtat ve’l- Asar, C.I,Beyrut trhz
  • MENEMENLİ, N. “Veba”, Türk Ansiklopedisi, C.XXXIII, MEB Yayını, Ankara 1984, s.272.
  • NECİDÎ; Muhammed b.Muhammed b. Ali, En- Nizamü’n- Nakdi’l- Memlukî, 1250–1517, Mektebetü’l- Abîkan, Riyad 1993.
  • NEİLL, William H.Mc., Plagues and Peoples, Basıl Blackwell, Oxford 1977.
  • ONUL, Behiç, İnfeksiyon Hastalıkları, Ankara 1953.
  • ONUL, Melahat, Sistematik İnfeksiyon Hastalıkları, II. Baskı, Ankara 1983.
  • ÖZDEMİR, Hikmet Salgın Hastalıklardan Ölümler, 1914–1918, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
  • PANZAC, Daniel, Osmanlı İmparatorluğunda Veba (1700–1850), (Çev. Serap Yılmaz), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997.
  • SAHİLLİOĞLU, Halil, “ Dinar”, DİA, C.IX, İstanbul 1994, s.352–355.
  • SAKALLI, Talat, Bedruddin Aynî, Türkiye Diyaned Vakfı Yayını, Ankara 1995.
  • ES- SEHÂVÎ, Muhammed b. Abdurrahman b.Muhammed . Ebi Bekir, et- Tibr el- Mesbûk fî Zeyl es-Sulûk, Mektebetü’l- Külliyatü’l- Ezheriye, Kahire Trhz.
  • SUYUTÎ, Celaleddin, Hüsnü’l- Muhadara Fi Ahbaru Mısır ve’l- Kahire, Matbaatü’l-Mevsu’at, Mısır Trhz
  • TEKİNDAĞ, Şehabeddin,” Memlûk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S.25, Mart 1971 İstanbul, ss.1–38
  • TUNCER, A., Toplum Sağlığında İnfeksiyon Hastalıkları ve Korunma, II.Baskı, Ankara 1983.
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “XV. Yüzyılın İlk Yarısı İle XVI. Yüzyılın Başlarında Memlûk Sultanlarının Yanına İltica Etmiş Olan Osmanlı Hanedanına Mensup Şehzadeler”, Belleten, C.XVII, Ankara Ekim 1953, Sayı, 68, s.519– 535.
  • ÜLGEN, Hilmi Ziya, Darlık buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti, Mayaş Yayınları, Ankara 1984.
  • “Veba Maddesi”, Meydan Larousse, C.XII, s.551.
  • “Veba”, Ana Britannica, C.XXI, s.553.
  • “Veba”, Büyük Larousse, C.XXIII, s.121.
  • ZEKERİYA EL -ENSARÎ, Tuhfetü’r-Raggabin fi Beyani Emrü’t- Tavain, Mahdut, Darü’l- Kütbi’l- Mısriyye, 20732 B.
Toplam 57 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Research Article
Yazarlar

İlyas Gökhan Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Şubat 2006
Yayımlandığı Sayı Yıl 2006 Sayı: 15

Kaynak Göster

APA Gökhan, İ. (2006). MEMLUK SULTANI ZAHİR SEYFUDDİN ÇAKMAK DÖNEMİNİN SALGIN HASTALIK VE İKTİSADÎ BUHRANLARI H.842–857/M.1438–1453. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(15), 341-366.


24108  28027

Bu eser Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International Lisansı ile lisanslanmıştır.