IHŞİDÎLER DEVLETİNİN YIKILIŞININA SEBEP OLAN İKTİSADİ BUHRANLAR VE SALGIN HASTALIKLAR

Yıl 2007, Sayı: 17, 255 - 269, 01.02.2007

İlyas Gökhan

Öz

Bu çalışma; Mısır’da kurulan bir Türk devleti olan Ihşidîler zamanında 935–969 meydana gelen iktisadî buhranlar ve salgın hastalıklar konu edinilmektedir. Söz konusu dönemde Nil nehrinin akışındaki düzensizlik ve kuraklıktan dolayıbirçok kıtlık yaşanmıştır. Kıtlıkların arkasından da veba salgınlarıgörüldü. Bir yandan tabi sorunlar diğer yandan da Ihşidîlerin komşularının Mısır’a saldırılarınedeniyle Mısır halkıbüyük sıkıntılar çekti. Askerler ve halk arasında ayaklanmalar meydana geldi. İdareciler bu sorunların üstesinden gelemediler. 963 yılında başlayan ve 9 yıl süren kıtlık ve veba salgınında on binlerce insan hayatınıkaybetti. Ihşidî ordusu da bu felaketlerden önemli ölçüde azaldıve zayıfladı. Bu sebeplerden Ihşidî Devleti, 969’da Kuzey Afrika üzerinden Mısır’a saldıran Fatımî ordularına karşıkoyamadıve yıkıldı.

Anahtar Kelimeler

Ihşidîler, Fatımîler, Mısır, Nil, kuralık, kıtlık, veba.

Kaynakça

• ABU’L-FARAC, Gregory, Abu’l-Farac Tarihi, C.I (Süryaniceden İngilizceye çev. Ernest A. W.Budge-Türkçeye çev. Ömer Rıza Doğrul), TTK Yayını, Ankara 1999.
• el-ANTAKÎ, Ebü'l-Ferec Yahyâ b. Saîd b. Yahyâ, Tarihü'l-Antakî, (tahk. Ömer Abdüsselam Tedmurî) Jarrous Pres, Trablus 1990.
• el-BİLÎ Muhammed Berekat, el-Ezmâtu’l-İktisadîyye ve’l-Evbiye fî Mısrı’l-İslâmiyye, Kahire 1986.
• GANİM, Hamid Zeyyan, el-Ezmatü’l-İktisadîye ve Evbiye fî Mısr Asrı Selâtîni’l-Memâlîk, Mektebetü’l-Alemiyye, Kahire 1976.
• HASAN, Hasan İbrahim, “Tarihu’d- Devleti’l-Fatimîyye” Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.V, Çağ Yay, İstanbul 1987, s.79-310.
• HINZ, Walter, İslâm’da Ölçü Sistemleri, ( çev. Acar Sevim) Marmara Üniversitesi Yay, İstanbul 1990.
• İBNÜ’L-ESÎR, el-Kâmil Fi’t-Tarih, C.VIII ( çev. Ahmet Ağırakça), Bahar Yay, İstanbul 1991
• İBN HACER, el-Askalânî, Bezlü’l–Mâun fî Fadli’t-Tâûn, ( Tahk. Ahmet A’sam Abdülkadir el-Katib), Darü’l- Asımmıyye el-Memleketü’l-Arabiyye es- Suudiyye, Riyad 1411.
• İBN HALLİKAN, Vefayetü’l-Ayan, C.I,V, ( Neşr İhsan Abbas), Dar Sader, Beyrut 1994.
• İBN İYAS, Beda’ıuz-Zuhur ( Muhtasar) Matba’a Şa’b, Kahire1960
• İBNÜ’L-KALANİSÎ, Zeyli Tarihu Dımaşk, (Neşr. H. F. Amedroz), Catholic Press of Beyrut 1908.
• İBN KESÎR, el-Bidâye ve’n-Nihâye, C.XI, (çev. Mehmet Keskin), Çağrı Yay, İstanbul 1995.
• İBNÜ’L-VERDÎ, Tarihu İbnü’l-Verdî, C.I, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1996.
• İBN ZÛLÂK, Ebû Muhammed Hasan b. İbrahim b. Hüseyin el-Leysi, Kitâbu Ahbari Sibeveyh el-Mısri, (Neşr. Muhammed İbrahim Sa'd, Hüseyin Dib) Matbaatü'n-Nasr, Kahire 1933.
• KÂŞİF, Seyide İsmail, Mısr fi Asrı Ihşidîyyîn, Kahire 1950.
• KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “Ihşidîler”,Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.VI, Çağ Yay, İstanbul 1987, s.181-221.
• KASIM, Kasım Abduh, en-Nil ve’l-Müctemaü’l-Mısrî fî Asrı Selatini’l- Memâlîk, Darü’l-Maarif, Kahire 1978.
• ÖZKUYUMCU, Nadir, “İhşîdîler” Türkler, C.V, Yeni Türkiye Yay, Ankara 2005, s.39-59.
• en-NÜVEYRİ, Şahabeddin Ahmed b.Abdulvahab, Nihayetü’l- Ereb fi Fünunü’l-Edeb, C. XXVIII, (Neşr. M.M. Emin, M.H. M Ahmed) Merkezü Tahkikü’t-Teras, , Kahire 1992.
• İBN TAGRİBİRDÎ, en-Nücûmü’z-Zahire fi Mülükü’l-Kahire, C.III, IV, XIV,( Neşr. M. Hüseyin Şemseddin), Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1992.
• el-MAKRÎZÎ, Takıyeddin Ahmet, Kitabû İgasetü’l-Ümme bi Keşfî’l- Gumme ( Neşr. M.M. Ziyade-Cemaleddin Muhammed eş-Şeyyal ), Kahire 1940.
• ------------------------------------------------, Kitabü’l-Mevaiz ve’l-İtibar fî Zikri’l-Hıtat ve’l-Asar, C.I, Beyrut trhz.
• ----------------------------------------------“el-Nukûd el-Kadime ve’l-İslâmiye” ( Türkçeye çev. ve notlar ekleyen İbrahim Artuk), Belleten, C.XVII, Sayı, 67, Ankara 1953, s. 367–391
• es-SUYUTÎ, Celaleddin, Hüsnü’l-Muhadara fî Mısr ve’l-Kahire, C.II, Kahire H.1321.
• URFALI MATEOS Vekayinamesi (952–1136)ve ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136–1162)
• (Türkçeye çev. Hırant D. Andreasyan- Notlar Ekleyenler: Edouard Dulaurer, M. Halil Yinanç), TTK Yay, Ankara 1987.