II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI TÜRKİYE- IRAK SİYASİ İLİŞKİLERİ

Yıl 2008, Sayı: 19, 313 - 326, 01.02.2008

Yüksel Kaştan

Öz

II. Dünya Savaşısonrasında İngiltere dünyada süper güç olma niteliğini kaybetmiştir. Artık İngiltere’nin yerine ABD ve SSCB olmak üzere iki kuvvetli devlet oluşmuştur. Bu iki devletin önderliğinde savaşın sonrasında barışısağlamak amacıyla Yalta ve Postdam Konferanslarında BM Güvenlik Konseyi’ndeki oylama sonucunda beşülkeye ABD, Çin, SSCB, İngiltere, Fransa sürekli “temsil” ve “veto” hakkıverilmiştir. Zirveler sonunda Avrupa’da demokratik rejimlerin kurulacağıortak bir demeçle açıklanmıştır. Buna göre dünya ABD ve SSCB arasında paylaşılarak her iki devletin arka bahçeleri belirlenmiştir. Bu nedenle Türkiye her iki ülke için de stratejik bir önem arz etmiştir. ABD SSCB’nin Karadeniz’de önünü kesebilmek için Türkiye’yi yanında görmek isterken, SSCB’de Türkiye’yi atlayarak Orta Doğu ülkelerinde nüfuz bölgeleri oluşturmuştur. Bu çalışmada II.Dünya savaşısonrasındaki süreçte Türkiye’nin Orta- Doğu ülkelerinden sınır komşusu Irak ile arasındaki siyasi ilişkiler incelenmiştir. Siyasi ilişkiler içinde Irak’taki siyasi süreç, Türkiye’nin Irak dışpolitikası, Türkiye’nin Irak’la olan meseleleri, Irak’taki Türkmenlerin meseleleri ve Türkiye’nin izlediği siyaset yer almaktadır. Çalışmanın sonunda bu süreç incelenerek bir sonuca varılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Irak, siyaset, ilişki, II.Dünya Savaşı sonrası.

Kaynakça

• ARMAOĞLU, Fahir, (1984); 20.Yüzyılda Türk Siyasi Tarihi, Ankara Türkiye İş Bankası Yay.
• ------------------------,(1991);Filistin Meselesi ve Arap İsrail Savaşları,1948-1988, Ankara T.İş Bankası Yay.s.28-93.
• BACA, Muzaffer, (1995);“Türkiye’nin Güvenlik Çemberi”, “Türk Dış Politikası”, Yeni Türkiye 3, S.3.
• CAN, Mehmet,(1993); Ortadoğu’da Ameriken Politikası, Bayrak Yay. İstanbul.
• ÇAŞIN, Mesut,(1996); “Körfez Savaşının Stratejik Sonuçları”, Avrasya Dosyası, C.3, S.1,Ankara.
• ÇAY, Abdülhaluk,(1996); Her Yönüyle Kürt Dosyası, Turan Kültür Vakfı, Ankara.
• DEMİRCİ, Fazıl, (1995);“Irak Türkmenleri-Kuzey Irak-Türkiye İlişkileri”, Türk Dış Politikası”, Yeni Türkiye 3, S.3.
• DEMİRCİ, Nefi, (1990); Dünden Bugüne Kerkük,İstanbul.
• ELEKDAĞ, Şükrü, (1995); ”İki Bucuk Savaş Stratejisi”, “Türk Dış Politikası”, Yeni Türkiye 3, S.3.
• EROĞLU, Hamza,(1960); Türkiye Amerika Birleşik Devletleri İkili İşbirliği Anlaşması, Milletlerarası Münasebetler Türk Yıllığı,No:1.
• GÖNLÜBOL, Mehmet, (1996);OLAYLARLA TÜRK – DIŞ POLİTİKASI (1919-1995), Siyasal Kitabevi, 9.Baskı,Ankara.
• GRESH, Alain – VİDAL, Dominique, (1991); Ortadoğu, Mezapotamya’dan Körfez Savaşı’na, Çev.Hamdi Türe,Alan Yay.İstanbul.
• HALE, William, 2000,Türk Dış Politikası 1774-2000, Çev:Petek Demir, Mozaik Yay., İstanbul.
• HEYKEL,Muhammed,(1993); “3.Petrol Savaşı-Körfez Savaşının Perde Arkası”, Çev.Dr.N.Ahmet ASRAR,İst.
• HOPKİRK, Peter, (1994); İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun, Çev.Mehmet Harmancı, Yeniyüzyıl Yayınları.
• IRAKLI SIĞINMACILAR VE TÜRKİYE 1988-1991,(1992); Tanmak Yay.Ortak Kitap, Ankara.
• KOCAOĞLU, Mehmet (1996); “Kuzey Irak ve Petrol”, Avrasya Dosyası,C.3,S.1, Ankara.
• KOÇSOY, Şevket,(1991); Irak Türkleri,Boğaziçi Yayınları.
• KÖNİ, Hasan, (1996); “Körfez Savaşı Sonrasında Türkiye”, Avrasya Dosyası, C.3, S.1,Ankara.
• ------------------,(1995);“Yeni Uluslararası Düzende Türk-ABD İlişkileri”, “Türk Dış Politikası”, Yeni Türkiye 3, S.3.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer,(2002); “Türk dış politikasının ana ekseninde tarih, coğrafya ve konjonktür iç içe olmak zorundadır ”, Türkiye Günlüğü,S.68.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer,(1972); Türkiye’nin Arap Orta Doğusuna Karşı Politikaları, 1945-1970,A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay.
• LAWSON,Freed H.(1995); “İçte Kabuk Değiştiren Suriye”,Avrasya Dosyası, C.2, S.3, Ankara.
• MISIROĞLU, Kadir, (1972);Musul Meselesi ve Irak Türkleri, Sebil Yay.No:21, İstanbul.
• Musevilerle 500 Yıl,(1992);Turizm Bakanlığı Yayınları,1992,Ankara.
• MÜFTÜOĞLU, M.N., (1983);İdari,İktisadi, Terbiyeyi Bakımlar’dan Kerkük’te Uygulanan Baskı ve Eritme Planı, Türk Kültürü Dergisi,S.247, C.XXI, Kasım.
• NAKİP, Mahir,(1996); “Irak Türkmenlerinin Meseleleri”, Avrasya Dosyası, C.3, S.1,Ankara.
• OKÇU, Metin,(1993); “Türkiye ve Komşuları-Irak ve Suriye”,Savunma ve Havacılık.
• ORAN,Baskın,(1996); Kalkık Horoz, Çekiç Güç ve Kürt Devleti, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• ORAN, Baskın, (1996b);“Çekiç Güç ve Kürt Devleti”, Avrasya Dosyası, C.3, S.1, Ankara.
• ÖZDAĞ, Ümit,(1996); “PKK ve Kuzey Irak”,Avrasya Dosyası Irak Özel Sayısı, C.3,S.1,Ankara.
• ÖZDAĞ,Ümit- LAÇİNER, Sedat- ERKUN, Serhat, (2003); Irak Krizi 2002-2003, Orta Doğu Araştırma Dizisi, Avrasya Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• ÖZEL,Soli, (2002); 105 Yıllık Mesele, Türkiye Günlüğü,S.68.
• ÖZMEN, Hasan, (1996); “Kürt Partileri Arasındaki İlişkiler”, Avrasya Dosyası, C.3, S.1, Ankara
• ÖZTÜRK,Osman Metin, (1999); Irak Yapısı ve Komşuları ile İlişkileri, KÖK, Araştırmalar C.I,S.I, Ankara.
• SANDER, Oral, (1998); Siyasi Tarih, 1918-1994, 7.Baskı, İmge Yay.Ankara.
• -------------------,(1998b), Türkiye’nin Dış Politikası,2.Baskı. Ankara.
• SHAW, Stanford J.- SHAW, E. Kural,(2000); Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, II.Cilt, e Yay., İstanbul.
• SOMEL,S. Akşin, (1995);“Arap Eyaletleri ve Günümüz”, “Türk Dış Politikası”, Yeni Türkiye 3, S.3.
• SOYSAL,İsmail,(1995); “Ortadoğu”, “Türk Dış Politikası”, Yeni Türkiye 3, S.3.
• ŞALVARCI, Yakup, 2003, Pax Aqualis, Türkiye- Suriye- İsrail İlişkileri, Su Sorunu ve Orta Doğu, Zaman Kitabevi, İstanbul.
• SEZGİN, Ferruh,(1996); “Kürt Devletinin Hamisi: Çekiç Güç”, Avrasya Dosyası, C.3,S.1,Ankara.
• TARTANOĞLU, Ali,(1990); Irak,Saddam,Körfez, Ankara.
• ÜLGER, İrfan Kaya,(1996); “Düşman Kardeşler:KDP ve KYP” , Avrasya Dosyası Irak Özel Sayısı.C.3,S.1,Ankara.
• ÜLKER, İrfan,(1995); ”Baas Partisi İdeolojisi”,.Avrasya Dodyası,C.2, S.3, Ankara.
• YURTSEVER, Cezmi, (1995); “PKK ve Terör Silahı”, Avrasya Dodyası,C.2, S.3, Ankara.