Yıl 2008,
Sayı: 20, 731 - 746, 01.08.2008
Öz
İslam devletlerinde ilm-i inşâadıverilen ve kısaca “vesîka ilmi” şeklinde ifade edebileceğimiz bu ilim, “Diplomatika” İng. Diplomatics adıyla 17. Yüzyıdan itibaren batıda bağımsız bir bilim dalıhaline gelmiştir. Biz bu çalışmamızda öncelikle, diplomatika ilminin ortaçağbatıâleminde ve latin kültüründe ortaya çıkışı, gelişimi ve kullanılan resmî belgelerin rükün ve şartlarınıele aldık.İslam dünyasındaki diplomatika çalışmalarınıayrıayrıtesbit ettik. Yine bu bölümler içinde bir tür diplomatika eseri olan inşâ eserleri üzerinde durduk. Bu alanlarda ortaya konmuşönemli eserleri ve İslam ülkelerinde kullanılan vesîka türleri ve diplomatika unsurlarınıörnekleri ile belirttik. Osmanlıdiplomatikasıkonusunu, münşeat geleneği ve modern anlamda diplomatika çalışmaları şeklinde iki başlık altında ele aldık. Bu arada diplomatikanın kaynağıolan arşivler üzerinde durduk. Son bölümde ise; Berat formunu ele aldık. Padişah adına hazırlanan beratın, Osmanlıdiplomatikasındaki önemine işaret ettik.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arsebük, Esat,(1938) Medenî Hukuk, Ankara
- Âşıkpaşazâde, (1332), Tevârih-i Âl-i Osman, (Ali Bey neşri), İstanbul
- Baybura, İ.K. & Ü.Altındağ, (1988) Topkapı Sarayı Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu, Hükümler- Beratlar, Ankara
- Bayramoğlu, Fuat, (1976)“Tezhibli ve Pâdişah Onaylı Fermanlar”, Kültür ve San‘at, c.II, İstanbul
- Binark, İ., (1979) Arşiv ve Arşivcilik Bibliyografyası (Türkçe ve yabancı dillerde yayınlanmış kaynaklar) Ankara: Başbakanlık Basımevi
- Björkman, W., (1965) “Diplomatic-Classical Arabic”, Encyclopedia of Islam2
- Bulgaristan'a Satılan Evrak ve Cumhuriyet Dönemi Arşiv Çalışmaları, (1993) Devlet Arşivleri Genel Müd., Ankara
- Bulgaristan'daki Osmanlı Evrakı, (1994) Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müd. yay.
- Bulgaristan'a Satılan Evrak ve Cumhuriyyet Dönemi Çalışmaları, (1993) Ankara: Devlet Arşivleri Gen.Müd.yay.
- “Diplomatik”, (1969), M. Larousse, III, İstanbul
- Dûrî, A., (1999) “Dîvân”, İstanbul: Diyanet İslam Ansiklopedisi
- Ertaylan, İ.H. (1952) Ahmed-i Da'i Hayatı ve Eserleri, İstanbul
- Erzi, A.S., (neşr) (1963), Hasan b. A. el-Hoyi, Gunyetü'l-Katib ve Münyetü't- Talib,; Rüsûmu'r-Resâil ve Nücûmu'l-Fezâil, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları
- Genç, Y.İ., (1988) “Osmanlılarda Beratlar”, İst.Ünv. Y.Lisans Tezi, İstanbul
- Giry, A., (1925) Manuel de Diplomatique, Paris
- Gökbilgin, T., (1979) Osmanlı İmparatorluğu Medeniyet Tarihi Çerçevesinde Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul
- Guboğlu, M., (1958) Paleografia şı Dıplomatıca Turco- Osmana şı Album, Romaine
- Hammer, Josef V., (1941) (terc.Halit İlteber) “XVIII.Asırda Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet Teşkilâtı ve Bâb-ı Âlî”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuâsı, VII/ 1-4, İstanbul
- Hoca Saâdeddin Efendi, (1279) Tâcü’t-Tevârîh, İstanbul
- İnalcık, H.,(1946) “Bursa Şeriye Sicillerinde Fatih.S.Mehmed’in Fermanları”, Belleten, XI, Ankara:TTK
- İnalcık, H.,(1954) Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar, Ankara: TTK
- İnalcık,H. & Anhegger, R.,(1956) Kanunname-i Sultânî, Ankara:TTK
- İpşirli, M., (1992) “Bitikçi”, İstanbul: DİA
- Karaman, H., & Topaloğlu, B., (1979) Arapça -Türkçe Yeni Kâmûs, İstanbul
- Kâzım, M., (1329) “Vesâik-i Tarihiyyemiz”, İstanbul: TOEM
- Kraelitz, F., (1921) Osmanische Urkunden in türkischer Sprache aus der zweiten Halfte des 15. Jahrunderts, Viyana
- Kütükoğlu, M., (1994) Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul
- Kütükoğlu, M., (1994) “Diplomatik”, IX , İstanbul: DİA
- Liddel, H.G. & Scott, R (1968) A Greek-English Dictionary, Oxford
- Macar Asıllı Türk Tarihçisi ve Arşivist Lajos Fekete'nin Arşivciliğimizdeki Yeri, (1994), Ankara: Devlet Arşivleri Gen.Müd.Yayınları
- Mansuroğlu, M., (1972) “Bitikçi”, Ankara: İA
- Nedkov, Boris (1966) Osmanoturska Diplomatika i Paleografiya, I, Sofia
- Osmanlı Fermanları (Ottoman Fermans),(1983), İstanbul: Devlet Arşivleri Yayını
- Osmanlı-Türkçe Büyük Lügat, (haz. Heyet), Türdav, İstanbul 1981, I, s.822.
- Öz, T., (1949) Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Kılavuzu, İstanbul
- Pakalın, M.Z., (1972) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul
- Refik, A., (1930) Hicrî 12. Asırda İstanbul Hayâtı (1100-1200), İstanbul
- Rasim, A., (1309) Hazine-i Mekatib veya Mükemmel Münşeat, İstanbul
- Reychman, J., & Zajaczkowski, A., (1955) Zarys dyplomatyki osmansko-tureckiej, Warsaw, İngilizceye tercümesi; Andrew S. Ehrenkreutz, Handbook of Ottoman- Turkish Diplomatics, Paris 1968. Eser, Devlet Arşivleri Genel Müdürlü tarafından da Osmanlı-Türk Diplomatikası El Kitabı adıyla türkçeye tercüme edilmiştir, (İstanbul 1993).
- Savaş, A.İ., (Temmuz 1995) “Valery Stajanov’un ‘Osmanlı Diplomatikası ve Paleografyasının Doğuşu ve Gelişimi’ Adlı Eseri Hakkında Bir İnceleme”, İstanbul:Toplumsal Tarih
- Selaniki, (1281) Tarih, İstanbul
- Stajanov, V., (1983) Die Entstehung und Entwicklung der osmanisch-türkischen Paleographie und Diplomatik, Klaus Schwarz Verlag, Untersuchungen, Band 76, Berlin
- Şeref, A., (1329) “Evrâk-ı Atîka ve Vesâik-i Târihiyyemiz”, İstanbul: TOEM
- Tekin, Ş., (neşr.) (1971)Yahya b. Muhammed el-Katib, Menahicü'l-İnşâ, Roxbury: Community Art Workshop.
- Toyserkani, K., (neşr) (1960) Nâmehâ-i Reşidüddin Watwat, Tahran
- Turan, O., (1988) Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, -Metin, Tercüme ve Araştırmalar- Ankara: TTK
- Uzunçarşılı, İ.H.,(1941)“Tuğra ve Pençeler ile Ferman ve Buyruldulara Dair”, Belleten, XVII-XVIII, Ankara: TTK
- Uzunçarşılı, İ.H., (1941) “Gazi Orhan Bey Vakfiyesi”, Belleten,V,Sayı 19, Ankara: TTK
- Uzunçarşılı, İ.H.,(1939) “Osmanlı Hükümdarı Çelebi Mehmet Tarafından Verilmiş Bir Temlikname ve Sasa Bey Ailesi, Belleten, III/11-12, Ankara 1939
- Wittek, P., (1957) “Zu einigen frühosmanischen Urkunden” , WZKM, LIII- LVIII.
Yıl 2008,
Sayı: 20, 731 - 746, 01.08.2008
Öz
This research field, which was namely “ı’lm al- inshâ”, which in short, we could refer to as “knowledge of documents” in Islamic civilizations, later on, became an independent research field known as “Diplomatics” in the West by the 17th century. In our research, we first examined the emerging and advance of diplomatics in the medieval Western and Latin civilizations as well as the requirements of legal documents. Next, we investigated the diplomatic studies in the Islamic countries. Under these categories, we emphasized the inshâ documents, which are types of diplomatic documents. We pointed out the prominent works in the field and the types of documents and diplomatic elements used in the Islamic states with examples. We examined the subject of Ottoman diplomatics under two subtitles consisting of traditional scriptures and modern diplomatic studies.We also investigated the archives, which are the sources of diplomatics, In the last section, we studied “Berat” document, We drew attention to the importance of Berat, which is prepared under the name of the Sultan
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arsebük, Esat,(1938) Medenî Hukuk, Ankara
- Âşıkpaşazâde, (1332), Tevârih-i Âl-i Osman, (Ali Bey neşri), İstanbul
- Baybura, İ.K. & Ü.Altındağ, (1988) Topkapı Sarayı Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu, Hükümler- Beratlar, Ankara
- Bayramoğlu, Fuat, (1976)“Tezhibli ve Pâdişah Onaylı Fermanlar”, Kültür ve San‘at, c.II, İstanbul
- Binark, İ., (1979) Arşiv ve Arşivcilik Bibliyografyası (Türkçe ve yabancı dillerde yayınlanmış kaynaklar) Ankara: Başbakanlık Basımevi
- Björkman, W., (1965) “Diplomatic-Classical Arabic”, Encyclopedia of Islam2
- Bulgaristan'a Satılan Evrak ve Cumhuriyet Dönemi Arşiv Çalışmaları, (1993) Devlet Arşivleri Genel Müd., Ankara
- Bulgaristan'daki Osmanlı Evrakı, (1994) Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müd. yay.
- Bulgaristan'a Satılan Evrak ve Cumhuriyyet Dönemi Çalışmaları, (1993) Ankara: Devlet Arşivleri Gen.Müd.yay.
- “Diplomatik”, (1969), M. Larousse, III, İstanbul
- Dûrî, A., (1999) “Dîvân”, İstanbul: Diyanet İslam Ansiklopedisi
- Ertaylan, İ.H. (1952) Ahmed-i Da'i Hayatı ve Eserleri, İstanbul
- Erzi, A.S., (neşr) (1963), Hasan b. A. el-Hoyi, Gunyetü'l-Katib ve Münyetü't- Talib,; Rüsûmu'r-Resâil ve Nücûmu'l-Fezâil, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları
- Genç, Y.İ., (1988) “Osmanlılarda Beratlar”, İst.Ünv. Y.Lisans Tezi, İstanbul
- Giry, A., (1925) Manuel de Diplomatique, Paris
- Gökbilgin, T., (1979) Osmanlı İmparatorluğu Medeniyet Tarihi Çerçevesinde Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul
- Guboğlu, M., (1958) Paleografia şı Dıplomatıca Turco- Osmana şı Album, Romaine
- Hammer, Josef V., (1941) (terc.Halit İlteber) “XVIII.Asırda Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet Teşkilâtı ve Bâb-ı Âlî”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuâsı, VII/ 1-4, İstanbul
- Hoca Saâdeddin Efendi, (1279) Tâcü’t-Tevârîh, İstanbul
- İnalcık, H.,(1946) “Bursa Şeriye Sicillerinde Fatih.S.Mehmed’in Fermanları”, Belleten, XI, Ankara:TTK
- İnalcık, H.,(1954) Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar, Ankara: TTK
- İnalcık,H. & Anhegger, R.,(1956) Kanunname-i Sultânî, Ankara:TTK
- İpşirli, M., (1992) “Bitikçi”, İstanbul: DİA
- Karaman, H., & Topaloğlu, B., (1979) Arapça -Türkçe Yeni Kâmûs, İstanbul
- Kâzım, M., (1329) “Vesâik-i Tarihiyyemiz”, İstanbul: TOEM
- Kraelitz, F., (1921) Osmanische Urkunden in türkischer Sprache aus der zweiten Halfte des 15. Jahrunderts, Viyana
- Kütükoğlu, M., (1994) Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul
- Kütükoğlu, M., (1994) “Diplomatik”, IX , İstanbul: DİA
- Liddel, H.G. & Scott, R (1968) A Greek-English Dictionary, Oxford
- Macar Asıllı Türk Tarihçisi ve Arşivist Lajos Fekete'nin Arşivciliğimizdeki Yeri, (1994), Ankara: Devlet Arşivleri Gen.Müd.Yayınları
- Mansuroğlu, M., (1972) “Bitikçi”, Ankara: İA
- Nedkov, Boris (1966) Osmanoturska Diplomatika i Paleografiya, I, Sofia
- Osmanlı Fermanları (Ottoman Fermans),(1983), İstanbul: Devlet Arşivleri Yayını
- Osmanlı-Türkçe Büyük Lügat, (haz. Heyet), Türdav, İstanbul 1981, I, s.822.
- Öz, T., (1949) Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Kılavuzu, İstanbul
- Pakalın, M.Z., (1972) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul
- Refik, A., (1930) Hicrî 12. Asırda İstanbul Hayâtı (1100-1200), İstanbul
- Rasim, A., (1309) Hazine-i Mekatib veya Mükemmel Münşeat, İstanbul
- Reychman, J., & Zajaczkowski, A., (1955) Zarys dyplomatyki osmansko-tureckiej, Warsaw, İngilizceye tercümesi; Andrew S. Ehrenkreutz, Handbook of Ottoman- Turkish Diplomatics, Paris 1968. Eser, Devlet Arşivleri Genel Müdürlü tarafından da Osmanlı-Türk Diplomatikası El Kitabı adıyla türkçeye tercüme edilmiştir, (İstanbul 1993).
- Savaş, A.İ., (Temmuz 1995) “Valery Stajanov’un ‘Osmanlı Diplomatikası ve Paleografyasının Doğuşu ve Gelişimi’ Adlı Eseri Hakkında Bir İnceleme”, İstanbul:Toplumsal Tarih
- Selaniki, (1281) Tarih, İstanbul
- Stajanov, V., (1983) Die Entstehung und Entwicklung der osmanisch-türkischen Paleographie und Diplomatik, Klaus Schwarz Verlag, Untersuchungen, Band 76, Berlin
- Şeref, A., (1329) “Evrâk-ı Atîka ve Vesâik-i Târihiyyemiz”, İstanbul: TOEM
- Tekin, Ş., (neşr.) (1971)Yahya b. Muhammed el-Katib, Menahicü'l-İnşâ, Roxbury: Community Art Workshop.
- Toyserkani, K., (neşr) (1960) Nâmehâ-i Reşidüddin Watwat, Tahran
- Turan, O., (1988) Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, -Metin, Tercüme ve Araştırmalar- Ankara: TTK
- Uzunçarşılı, İ.H.,(1941)“Tuğra ve Pençeler ile Ferman ve Buyruldulara Dair”, Belleten, XVII-XVIII, Ankara: TTK
- Uzunçarşılı, İ.H., (1941) “Gazi Orhan Bey Vakfiyesi”, Belleten,V,Sayı 19, Ankara: TTK
- Uzunçarşılı, İ.H.,(1939) “Osmanlı Hükümdarı Çelebi Mehmet Tarafından Verilmiş Bir Temlikname ve Sasa Bey Ailesi, Belleten, III/11-12, Ankara 1939
- Wittek, P., (1957) “Zu einigen frühosmanischen Urkunden” , WZKM, LIII- LVIII.
Toplam 50 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Research Article |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ağustos 2008 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2008 Sayı: 20 |