Eğitim-Öğretim Yaşantısında Stres Yaratan Faktörler ve Aile Özelliklerine Göre Öğrencilerin Stresle Başaçıkma Davranışlarının İncelenmesi

Yıl 2009, Sayı: 22, 255 - 263, 01.08.2009

Derya Kara

Öz

Bireyler kendilerinden, sosyal çevrelerinden ya da ailelerinden kaynaklanan farklıbirçok stres durumuyla karşılamakta ve bu durum eğitim-öğretim hayatlarınıetkilemektedir. Bu etkilenme sonucunda, içinde bulunduklarıkoşullara özgü davranışlar sergilemekte ve farklıstresle başaçıkma davranışlarıgöstermektedirler. Araştırmada eğitim-öğretim yaşantısında stres yaratan faktörler ve aile özelliklerine göre öğrencilerin stresle başaçıkma davranışlarıortaya konulmaya çalışılmıştır. Veri toplama aracıolarak “Stresle Başa Çıkma TutumlarıEnvanteri SBTE ” kullanılmıştır. Ölçekte yer alan ifadeler, stresle başa çıkma durumu ile ilgili 6 boyutu aktif planlama, dine yönelme, dışyardım arama, biyokimyasal kaçma-soyutlanma, kabul-bilişsel yeniden yapılanma ve duygusal-eylemsel kaçma soyutlanma ölçmektedir. Söz konusu ifadeler 5’li likert ölçeği ile ölçeklendirilmiştir. Ölçekte Hiçbir zaman=1, Ara sıra=2, Bazen=3, Sık sık=4 ve Her zaman=5 olarak puanlanmıştır. Araştırmanın evrenini Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinde 2008–2009 yılında eğitim-öğretim gören toplam 2220 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Örneklem çapınıise 509 öğrenci oluşturmuştur. Araştırma sonucunda; öğrencilerin eğitim-öğretim hayatlarında en çok stres yaratan durumlar arasında birinci sırada gelecek kaygısı %35,4 yer alırken, bu oranıekonomik sorunlar %20,6 ve sınav ve ölçme değerlendirme sistemin %14,3 takip ettiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte; araştırmada, aile özelliklerine ilişkin yüzde ve frekans hesaplamalarıverilerek, öğrencilerin stresle başaçıkma davranışlarınıortaya koyan boyutlar ile aile özellikleri arasında istatistiksel olarak anlamlıfarklılık olup olmadığıgüncel istatistiksel programlar ile Varyans analizi testi analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin stresle başa çıkma davranışlarında aile yapılarıitibariyle; Dine Yönelme boyutunda, aile tutumlarıitibariyle; Aktif Planlama, Dine yönelme ve DışYardım Arama boyutlarında; kardeşsayılarıitibariyle; Dine Yönelme ve Kabul Bilişsel Yeniden Yapılanma boyutlarında; ikamet ettikleri yer itibariyle; Kaçma –Soyutlanma Biyokimyasal boyutunda istatistiksel olarak anlamlıfarklılık olduğu tespit edilmiştir p

Anahtar Kelimeler

Öğrenci, stres, stres yaratan faktörler, stresle başaçıkma tutumları.

The Factors Causing Stress in Education Life and The Study of Students’ Attitudes in Coping With Stress According to Their Families’ Features

Öz

The concepts of stress and coping with stress appear as an important factor in the area of education as they do in many areas. In addition to personal characteristics of students, their family structures and the environment they have grown up in cause differences in their ways in coping with stress. Within the scope of the study, it has been tried to present the ways in coping with stress according to their family features, presenting reasons causing stress on students. When we take a look at studies concerning stress, we see that they date back to so old times and most of the studies have been done in the last 30-40 years. This is because of reasons such as the increasing of rapid change at all points, the transition to knowledge era from industrial era, the change in competition and production conditions, the emergence of differences in human needs, getting metropolis and need for skilled human resources . There are many definitions concerning stress in literature. Stress became known by public in 1950s and in 1970s so many people were worried about harmful effects of stress. Stress has been defined as epidemic of the decade by Time Magazine in 1980s and as the illness of the 20th century by United Nations in 1990s Krohe, 1999: 36 . Stress, which is encountered in every stage of life, is defined as an introverted reaction of people to the situations they perceive as threat or difficulty Durna, 2006:320 . As for Hans Selye, stress is the non-specific response of the body to any demand for change. Conlan,2001,s.82 . Stress is what happens when mental and physical borders of the body are threatened and forced Baltaş ve Baltaş, 2008: 23 . It is seen that stressed people have reactions such as increasing of the heartbeat, breathing excessively, hypertension, headaches, nauseas and breast aches, fatigue, insomnia and tending towards alcohol Klarreich, 1999: 11 . The constant existence of these physical reactions cause stress on people and cause harmful results Weiss, 1993: 17 . For stress to develop, a person, at a certain level, must be affected by changes happening in the environment in which he is or maintains his life Erkmen ve Çetin, 2008: 232 . People encounter stress factors arising from general environment family problems, monotony, economic problems, social and cultural changes, transportation problems existing in the city in which the business is and technological developments , from himself his sex, his being emotionally introverted or extroverted, his having a supporter or competitive attitude in terms of relationships, his being emotionally vulnerable, his resistance for negativenesses and his need for success generally and from

Anahtar Kelimeler

Student, stres, stress factors, overcome the stress

Kaynakça

• Aslan, Ş. (2007) Örgütsel Ortamda Bireysel Stresle Başaçıkma Tutumlarının Araştırılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 67-84.
• Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2008). Stres ve Başaçıkma Yolları, 25. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Conlan, R. (2001), Zihnin Halleri, Çeviren: Derya Duman, Ankara: Phoenix Yayınları
• Çetinkaya, Y. (2006). Kanser Hastalarına Bakım Verenlerde Stres, Stres Yaratan Durumlar ve Etkilerinin İncelenmesi, Hemşirelik Programı İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir
• Durna, U. (2006). Üniversite Öğrencilerinin Stres Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1.
• Erkmen, N. ve Çetin, M. Ç. (2008). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Bazı Değişkenlerle İlişkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 231-242.
• Folkman, S. and J. T. Moskowitz (2004), “Coping: Pitfalls And Promise”, The Annual Review Of Psychology, Vol. 55, S. 745–768.
• Gökdeniz, İ. (2005). Üretim Sektöründeki İşletmelerin Örgüt İçi Stres Kaynakları ve Mobilyacılık Sektöründe Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 173-189.
• Güney, S. (2001). Yönetim ve Organizasyon, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• İnanç, N., Savaş, H. A.; Tutkun, H., Herken, H. ve Savaş, E. (2004). Gaziantep Üniversitesi Mediko- Sosyal Merkezi’nde Psikiyatrik Açıdan İncelenen Öğrencilerin Klinik ve Sosyo-Demografik Özellikleri, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5(4), Pp. 222-230.
• Klarreich, S. H. (1999). Stressiz Çalışma Ortamı, Çeviren: Bengi Güngör, Ankara: Öteki Matbaası.
• Krohe Jr., James (1999) “Workplace Stress”, Across The Board, February, 36 (2), p:36-42.
• Lazarus, S. R. And S. Folkman. (1984). Stress, Appraisal and Coping, Springer Publishing Company, New York.
• Partlak, N. (2003) Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Öğrencilerin Stresle Başa çıkma Tarzları ve İntihar Olasılıkları Arasındaki İlişki, Hemşirelik Anabilim Dalı Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği , Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Selye, H. (1997). The Stress of Life, Teach Yourself Books, London.
• Weiss, D. H. (1993). Stres Kontrolü, 1. Baskı, İstanbul: Rota Yayınları.
• Yamane, T. (2001). Temel Örnekleme Yöntemleri.(Çeviren: Esin, A.; Bakır, M. A.; Aydın, C.ve Gürbüzsel, E.). Birinci Baskı, İstanbul: Literatür Yayıncılık.