Arnavut ve Sırp Savları Bağlamında Kosova’nın Sahipliği Sorunu

Yıl 2010, Sayı: 23, 73 - 86, 01.02.2010

Halis Ayhan

Öz

Balkanların ve Kosova’nın temel sorunu sınırların milliyetler ilkesine göre çizilmemişolmasıdır. Bu nedenden dolayıKosova bir asırdır Avrupa’nın en sorunlu bölgelerinden birisi olmuştur. Arnavutlar etnik, dilsel ve dinsel farklılıklarınedeniyle, Sırplar ile doku uyuşmazlığıyaşamaktadır. Bu doku uyuşmazlığıpek çok sorunu çözümsüzleştirmektedir. Kosova’nın ele geçirilmesi mücadelesi Arnavut-Sırp mücadelesinin eksenini oluşturmakta, hakimiyet ve toprak konusu birçok sorunlarıbünyesinde barındırmaktadır. Arnavutların ve Sırpların Kosova üzerindeki savlarıesas olarak hem “ortak” hususlara hem de “kendilerini güçlü hissettikleri” alanlara ilişkindir. Ortak noktalara ilişkin dayanaklarıtemelde; “tarihî hak”, “vatan” ve “işgal” üzerine kuruludur. Tarihî hak konusunda sorun, bölgeye ilk gelme üzerinde yoğunlaşmaktadır. Arnavutlar ataları İlirlerden dolayıbölgeye Sırplardan daha önce geldiklerini, Sırplar ise tersi bir savla bölgenin kendilerinin olduğunu belirtirler. Tarihî hak kavramıülke kazanımıaçısından uluslararasıilişkiler ve uluslararasıhukukta muteber değildir. Her iki taraf tezat bir şekilde Kosova’yıvatan olarak görmektedirler. Kosova’da kesintisiz yaşamışve halen çoğunluk olarak yaşıyor olmaları; bölgeye ilk gelen olmaları; Prizren Birliği gibi Arnavut uluslaşmasında katkısıbüyük olan önemli tarihî değerlerin burada oluşması; Kosova Cumhuriyeti’ni kurmuşolmalarıgibi etkenler Arnavutlarda bu duyguyu güçlendirmiştir. Kosova Sırplar için de vatandır. Slobodan Miloseviç’in 1989’da öz bir şekilde ifade ettiği gibi, “Kosova, Sırp milletinin sonsuza dek kalbinde sıcaklığınıhissedeceği aşkıdır.” Arnavutlara göre Sırplar 1912’de Kosova’yıaskeri olarak işgal ederken; Sırplar ise yerleşme politikası, yüksek doğum oranı, Sırpların göç ettirilmesi gibi yollarla Kosova’nın “Arnavutlaştırılarak” işgal edildiğini belirtmektedirler. Tarafların günümüzde güç noktalarıda mevcuttur. Nüfus, Arnavutların en bariz üstünlüğü olup demografik hakimiyet tüm savlarının temeli niteliğindedir. Sırpların güç noktaları, başta ülkesel bütünlük olmak üzere, devlet egemenliği, sınırların değişmezliği, içişlerine karışmama gibi birtakım uluslararasıhukuk ilkeleri ile 1244 sayılıBirleşmişMilletler BM Güvenlik Konseyi kararıgibi uluslararasıhukuk belgeleridir. Kosova 17 Şubat 2008’de bağımsız olmuştur. Ancak bağımsızlığın şiddetle karşısında olanların varlığı/engellemeleri nedeniyle Kosova sorunu hâlâ sürmektedir. Çalışmada Arnavutların ve Sırpların gözünde Kosova’nın ne derece önemli bir toprak parçasıolduğu ortaya konmaya çalışılmış, tarafların savlarıbelirlenerek sorunun teşhisine yönelik bir ışık tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kosova, Kosova Sorunu, Arnavut, Arnavutluk, Sırp, Sırbistan, Balkanlar

Territorial Dispute of Kosovo Under The Albanian and The Serb Arguments

Öz

The Balkans has been one of the regions with the highest risk of conflict since the last century and in the post-Cold War era. The inevitable coexistence of quantitatively small, various, and heterogeneous peoples in this geography establishes the basis for conflicts. It can be assumed that the conflicts between peoples are the result of boundaries neglecting the nationality principle, and in turn such conflicts contributed to division of the Balkans into small states. For this reason, fragmentation and the emergence of small states in a region is called “Balkanization” in international relations. Kosovo is a typical example of Balkanization. The root of the problem is that the principle of nationality was not taken into account when the borders of Kosovo were drawn. In other words, the borders are drawn in accordance with considerations of power politics rather than idealpolitics. For this reason, Kosovo has been one of the most problematic regions in the world for almost a century since the Serbian occupation of Kosovo in 1912, but especially since the Kosovo’s independence process started after the Cold War. What makes Kosovo a problem is its current ethnic make-up and legal status. When the process of disintegration of began in the 1980s, it proved very difficult to convince Kosovar Albanians to maintain Kosovo’s status as a province of Serbia. Since then ethnic, linguistic and religious differences between Kosovar Albanians and the Serbs have complicated the Kosovo issue. The problems of whether Kosovo has a right to self-determination including the problem of whether the constitution of former Yugoslavia provided Kosovo with the right to independence , or whether it is a part of Serbia or former Yugoslavia represent and represented the legal dimensions of the issue. Even though the main aspect of AlbanianSerbian conflict converges upon the struggle for the possession of Kosovo, sovereignty of Kosovo and other territorial issues contains several other problems within. In sum, Kosovo issue is further complicated by several factors: a Kosovo’s borders were demarcated several times during the Ottoman rule, finally fixed in 1945. b It has a mixed population of two millions, overwhelming majority are Albanians but consisting of Serbs, Turks, Bosnians, Ashkalies and Goranies. c It is located astride a major transit root in the Balkans. d As in the example of Turkish minority, ethnic minorities in Kosovo experience difficulties in effectively exercising their constitutional rights. The Albanian and Serbian claims to Kosovo territory are based mainly on the concept of historical rights, which emphasizes the argument of first arrival to the region. This issue of first arrival is more complicated than it looks at first, and it is almost impossible to resolve, because the parties reject the counter arguments. But the historical analysis can help resolving these conflicting claims. Concerning the question of “who arrived at Kosovo first?” Albanians claim that Illyrians who are the ancestors of Albanians came to the region before the Serbians, meanwhile the Serbians claim that they belong to the region. Serbians are the first to arrive at the Balkans among the Slavic people in 5th and 6th centuries, but it took until 12th century for them to spread into Kosovo region. The historical right argument is not valid in international law. However, if a community who claims certain right over a territory and continues its settlement in that region, the members of that community can put this argument forward to establish traditional rights, which are implicitly accepted by the international community. It can be argued that this might be the situation for the Kosovars. The both parties view Kosovo as their fatherland. They accuse each other of coming to the region afterwards and occupying

Anahtar Kelimeler

Kosovo, the Kosovo Question, Albanian, Albania, Serbian, Serbia, the Balkans

Kaynakça

• Alkan, Necmettin (Kış 2002). “Kosova Meselesi’nin Tarihi, Kültürel ve Siyasi Altyapısı”, Avrasya Etüdleri, Sayı: 21, (Kış), ss. 83-99.
• Arı, Tayyar (2005). Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 2. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• _____ (2004). Irak, İran ve ABD, Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya, İstanbul: Alfa Yay. Arnavut, 2007. “Arnavutluk’un İlk Sakinleri”, http://www.arnavut.com/tarihi.php, (E.T.: 8.12.2007).
• Balkanhaber, 2009. “Kosova’nın Bağımsızlığına İtiraz”, 1.12.2009, http://www.balkanhaber.com/?p=11, (E.T.: 25.12.2009).
• Balkanskidom, 2007. “Kısaca Arnavut Kültürü”, 12.7.2007, http:// www.balkanskidom.com/showthreadphp?t=1960, (E.T.: 17.12.2007).
• BBC, 2006. “Rehber: Kosova Yönetimi”, 23.3.2006, http://www.bbc.co.uk/turkish /indepth/story/2004/10/041022_kosova_rehbershtml, (E.T.: 7.12.2007).
• Beksaç, Engin. “Balkanlarda Tarih Öncesi ve Erken Uygarlıklar”, Osman Karatay-Bilgehan A. Gökdağ (Edi.), Balkanlar El Kitabı, Cilt I: Tarih, Ankara: Vadi Yayınları, 2006, pp. 37-53.
• BM, 1999. http://www.un.org/Docs/scres/1999/sc99.htm, (E.T.: 17.12.2007).
• Bozbora, Nuray (1997). Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi, İstanbul:Boyut Yayınları.
• Campbell, Greg (1999). The Road To Kosovo, Oxford: Westview Press.
• Castellan, Georges (1993). Balkanların Tarihi, 14-20. Yüzyıl, Tür.: Ayşegül Yaraman-Başbuğu, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Cnn Türk (9.4.2004). ‘Çift Başlı Kartal: Kosova’ Programı.
• Demirtaş Coşkun, Birgül (2001). “Arnavutluk’un Dış Politikası ve Balkanlar’da Arnavut Sorunu”, Balkan Diplomasisi, (Der.) Ömer E. Lütem ve Birgül Demirtaş Coşkun, Ankara: Avrasya Str. Ara. Mer. Yayınları, ss. 67-101.
• Diplomatik Gözlem, 2007. “Yok Hükmünde” Bir Millet: Boşnaklar”, http:// www.diplomatikgozlem.com/haber_oku.asp?id=2558, (E.T: 8.12.2007).
• Doğru Yol, 2007. “Kosova”, http://dogruyol-tksd.org/content/view/20/40/, (E.T.: 8.12.2007).
• Dünya Bülteni, 2009. “Kosova Bağımsızlığını Adalet Divanı’nda Savunacak”, 1.12.2009, http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=97331, (E.T.: 25.12.2009).
• Emiroğlu, Hüseyin (2006). “Soğuk Savaş Sonrasında Kosova Sorunu ve Birleşmiş Milletler”, Avrasya Etüdleri, Yıl 12, Sayı 29-30 (2006), ss. 63-96.
• Grida, 2002. “Kosovo State of the Environment Report”, June 2002, http:// enrin.grida.no/htmls/kosovo/SoE/popullat.htm, (E.T.: 8.12.2007).
• Hasani, Enver (İlkbahar 1998). “Kosova Krizi: Hukuki ve Siyasi Boyutu”, Avrasya Dosyası, Cilt 4, Sayı 1, ss. 121-130.
• İstanbul Ticaret Odası. Kosova Ülke Raporu, 24.6.2005, http://www.ito.org.tr /ITOPortal/Dokuman/08.04.56.pdf, (E.T.: 8.12.2007).
• Johnstone, Diana (2004). Ahmakların Seferi-Yugoslavya, NATO ve Batı’nın Aldatmacaları, Çev.: Emre Ergüven-Ergin Bulut, İstanbul: Bağlam Yayı.
• Judah, Tim (1997). The Serbs: History, Myth & the Destruction of Yugoslavia, New Haven: Yale University Press.
• Karatay, Osman (1998a). Kosova, Kanlı Ova, İstanbul: İz Yayıncılık.
• _____ (1998b). “Kosova’nın Nüfus Gerçeği”, 10.3.1998, http://www.zaman .com.tr/haber.do?haberno=509526&keyfield=, (E.T.: 29.12.2007).
• Karpat, Can (15.12.2005). “Balkanların en kritik bölgesinde yaşayanlar: Kosovalı Türkler”, http://www.axisglobe.com/article.asp?article=541, (E.T.: 8.12.2007)
• Kosovahaber, 2006. “Sırbistan’ın Kosova Tavrı Kızdırdı”, 1.11.2006, http:// www.kosovahaber.net/haber_n_4_1/detay.asp?hid=778, (E.T.: 7.12.2007)
• Kosovothanksyou, 2009. “Who Recognized Kosova As An Independents State?”, http://www.kosovothanksyou.com/, (E.T.: 25.12.2009).
• Krasniqi, Fitim (2003). Uluslararası ve Bölgesel Güç Dengesi Bağlamında Kosova Sorununun Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Krstić-Brano, Branislaw (2004). Kosovo, Facing the Court of History, New York: Humanity Books.
• KVMGM, 2007. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. “Balkan Savaşlarından Sonra Kosova’da Türkler”, http://kvmgm.kultur.gov.tr/dosyagoster.aspx?DIL=1&BELGEANAH=109871&DOSYAISIM=balkans avaslarindansonrakosovadaturkler.pdf, (E.T.: 8.12.2007).
• Lauwers, Gunter ve Smis, Stefaan (Summer 2000). “New Dimensions of the Right to SelfDetermination: A Study of the International Response to the Kosova Crisis”, Nationalism & Ethnic Politics, 6 (2), pp. 43-70.
• Malcolm, Noel (1999). Kosova, Balkanları Anlamak İçin, İstanbul: Sabah Yayınları.
• Pazarcı, Hüseyin (1999). Uluslararası Hukuk Dersleri, II. Kitap, Göz. Geç. 6. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Poulton, Hugh (1993). Balkanlar (Çatışan Azınlıklar, Çatışan Devletler), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Prizrenliler, 2006. “Kosova”, 28.10.2006, http://www.prizrenliler.org/index.php? option=com_content&task=view&id=15&Itemid=28, (E.T.: 17.12.2007).
• Radikal, 2009. “Kosova’nın Meşruiyeti Lahey’de”, 2.12.2009, http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetay&Date=02.12.2009&ArticleID=9671 17, (E.T.: 25.12.2009).
• Rusinow, Dennison (2003). “Yugoslavya’nın Parçalanmasında ve İç Savaşta Osmanlı Mirası”, L. Carl Brown (Der.), İmparatorluk Mirası, Balkanlar’da ve Ortadoğu’da Osmanlı Damgası, Çev.: Gül Çağalı Güven, 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 113-143.
• Savaş, Hüseyin (Aralık 2000). “Dünü ve Bugünüyle Kosova Sorunu-I”, Cumhuriyet Üniv. Fen-Edebiyat Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 24, ss. 321-342.
• -------. (Mayıs 2001). “Dünü ve Bugünüyle Kosova Sorunu-II”, Cumhuriyet Üniv. Fen-Edebiyat Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 25, No. 1, ss. 101-111.
• Setimes, 2007. “Sırbistan Ülke Bilgileri”, http://www.setimes.com/cocoon/ setimes/xhtml/tr/infoCountryPage/setimes/resource_centre/countries/serbia?country=Serbia#geograp hyPeople, (E.T.: 6.12.2007).
• Şimşirgil, Ahmet (Mayıs 1998). “Kosova’da Verilen Kurban ...”, Tarih ve Medeniyet, 5(50), ss. 12-17.
• Taşdemir, Fatma & Yürür, Pınar (Kış 1999). “Kosova Sorunu, Tarihi ve Hukuki Bir Değerlendirme”, Gazi Üniv. İİBF Dergisi, 1(3), ss. 135-151.
• Tekin, Arslan (Sonbahar 1996). “Kosova’da Neler Olabilir?”, Avrasya Dosyası, 3(3), ss. 214-231.
• Tindemans, Leo (1998). Barışa Çağrı, Uluslararası Komisyon’un Balkanlar Hakkındaki Raporu, (Tür.) Özden Arıkan, İstanbul: Sabah Kitapları.
• Toluner, Sevin (1996). Milletlerarası Hukuk Dersleri, Devletin Yetkisi, 5. Bası, İstanbul: Beta Yayınları. TRT1 (21.10.2004). “Sınırlar Arasında” Programı.
• Türbedar, Erhan (Mayıs 2004). “Kosova Sorunu: Yarım Bırakılmış İş”, Stratejik Analiz, 5(49), ss. 59-65.
• United Nations, Basic Facts About the United Nations, New York: United Nations, 2000.
• Ülger, İrfan Kaya (İlkbahar 1998). “Sırplara Göre Kosova Sorunu”, Avrasya Dosyası, 4(1-2), ss. 162-174.
• Tusam, 2006. “Kosova’da Türkçe Krizi”, 2.10.2006, http://www.tusam.net/ print.asp?id=669&tbl=MAKALELER&fld=makale, (E.T.: 7.12.2007).
• Yerasimos, Stefanos (1995). Milliyetler ve Sınırlar: Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya, Çev.: Şirin Tekeli, 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yılmaz, Murat “İslam Coğrafyası: Bağımsızlığın Eşiğinde Bir Ülke: Kosova”, http://www.dusuncegundem.com/sayi-29/islam-cografyasi-bagimsizligin-esiginde-bir-ulke-kosova.html, (E.T.: 8.12.2007). Zaman Gazetesi, 24 Ekim 2004.
• Zeynü’d-din Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l - Lâtîfi’z – Zebîdî (1991). Sahîh-i Buhari Muhtasarı Tecrîd-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, Ter. ve Şarihi: Kamil Miras, Onbirinci Cilt, 10. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.