Geç Osmanlı Döneminde Batılılaşma Ekseninde Beden Eğitimi ve Spor

Yıl 2010, Sayı: 24, 137 - 147, 01.08.2010

Veli Onur Çelik Nefise Bulgu

Öz

Bu çalışmada OsmanlıDevletinde, Geç Osmanlıdöneminden, Cumhuriyetin ilanın kadar geçen süreç içerisinde gerçekleştirilmeye çalışılmışBatılılaşma hareketleri, bu hareketlerin spor ve spor eğitimi alanına yansımalarıve dönemin spor kültürünün incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada verilerin toplanmasıamacıyla “alan yazın taraması” yapılmıştır. Bu amaçla çeşitli kütüphanelerde, dergilerde ve kurumlarda bu döneme ilişkin kaynaklar taranmışve buradan elde edilen veriler çalışmada kullanılmıştır. “Çağdaşlaşma” adına olumlu adımların atıldığıTanzimat dönemiyle birlikte, Osmanlıda askeri alan dışında edebiyat, siyaset, sosyal yaşantı, eğitim, devlet hukuku ve devlet kuruluşlarında olduğu gibi “spor ve spor eğitimi" alanında da ilk kez Batıdakine benzer reformlar gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu dönemde ilk kez 1863 Mekteb-i Hayriye’de Avrupai tarzda gerçekleştirilen cimnastik etkinlikleri Riyazat-ıbedeniye” adıaltında ders programına dahil edilmiştir. Aynıdönemde Osmanlıtopraklarında yaşayan azınlıklar ve yurt dışından ülkeye gelmişolan yabancıuyruklu ailelerin çabalarıile futbol, tenis ve basketbol gibi spor dallarında faaliyetler gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Osmanlıdevletinde ilk kez batılıanlamda spor faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla 1872 yılında spor kulübü The Imperid Yatching and Boating Club kurulmuştur. Bu dönemin beraberinde getirdiği bir başka gelişmenin de, ilk kulüpleşme çalışmalarının yabancılar tarafından gerçekleştirilmeye başlanmışolmasıdır. OsmanlıDevleti resmi olarak ilk kez 1912 yılında Stockholm’de düzenlenen Olimpiyat oyunlarında temsil edilmiştir. 1906 yılında Atina’da düzenlenen ara olimpiyatlarda ve 1908 yılında Londra’da düzenlenen oyunlarda da OsmanlıDevleti sporcularının müsabakalara katıldığına ilişkin belgelerin bulunduğu ifade edilmektedir.Toplumların spor tarihlerinin ve spor kültürlerinin incelenmesi, onların bugünkü durumlarınıaçıklayabilmede önemli bir rol oynayacağıdüşünülmektedir. Ayrıca, geçmişte hangi sporların gelişmişolduğu, sporun örgütlenme ve kurumsallaşma göstergelerinin neler olduğu, sporun işlevlerinin neler olduğu sorularına verilecek yanıtlar spor vasıtasıyla kültürümüz hakkında fikir sahibi olmamıza yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, OsmanlıDevleti, Spor Örgütleri, Beden Eğitimi ve Spor.

Physical Education and Sport on Westernized Movements in The Last Ottoman Perıod

Öz

Ottoman state in the last period stated out of “West” by not keeping up with the intellectual, politic and economic developments required by that age. Emperorship made a decision to change by leaving traditional attitude aside to get rid of this hard condition in which it is in 18th century. The ideas of being Western, catching West whose dominance was entirely accepted in that century, had been suggested as an only remedy of being got rid of, at once, this hard condition. It is stated that Western movements which will determine everythings in the comminity and culture of Ottoman with this idea and belief were started. This study deals with innovations and organizations in the field of sports and sports education and sports culture during the period from late Ottoman Empire until the declaration of Turkish Republic in 1923 within the framework of westernization movements. The study will also try to present data about the dominant sports and the proofs of organization and institualization attempts during the period and; therefore, also providing some insights about general Turkish culture of the period with the help of data obtained about the sports. The dominant sports in Ottoman Empire are found to have been wrestling, hunting, archery, horse riding, fencing, weightlifting, discus, hammer and javelin throwing, and kicking. It is also observed that sports education was mostly based on training and practice for war rather than a conscious and planned activity. When traditional sports organizations in Ottoman Empire are examined, it can be observed that three main facilitators were dominant: a Sports Schools Sport Tekkes . b The support for the sportsmen by those who were politically and financially powerful. c “Ağalık” system, still effective due to Kırkpınar wrestling organization. After the declaration of Tanzimat Administrative reforms in 1839, many reforms were realized in many different field such as literature, politics, socials life, education, state law and govermantal institutions. Sports were not an exception fort he application of such reforms similar to those made in West. Among the most important initial steps, the following ones stand out: the inclusion of European style gymnastic activities in military school curriculum for he first time in 1863 under the course titled “Riyazat-ı bedeniye”; the emergence of some activities in various sports branches such as football, tenis and basketball thanks to the attempts by the minorities living in Ottoman territories and foreign families coming from abroad as visitors. First spor club was constructed in Otoman State The Imperid Yatching and Boating Club, 1872 by Augustus Charles Hobart Hampten. The first football clubs were as follows: Moda, Kadıköy and Imogene founded in İstanbul; Football and Rugby Panianios, Apollon, and Pelops founded by Evangelidis English people in İzmir; and Elpis football club founded by Rums. Also, primal federative structuring implemented at the same period in Ottoman State . The members of this union were Galatasaray, Kadıköy, Moda, Fenerbahçe, Strugglers, Yasson, Dark and Tatavla. On the other hand, all of the organizational movements and fredooms were forbidden by II. Abdülhamid. Also in this period, Ottoman state was invited invited to participate in the first Olympic Games held in Athens in 1896, however, it was not until 1908, the date fort he declaration of II. Tanzimat Administrative reforrms , that the Olympic Committee was established and athletes were sent to Modern Olympic Games. The reason for thi s situation was thet all organized activities were banned by the despotic goverment of the period. The related literature states that the first oficial representation of Ottoman State in Olympic Games was in 1912 Olympic Games held in Stockholm. However, there are also some documents stating that some athletes from Otoman State participated in 1906 Olympic Games held in Athens and in 1908 Olympic Games held in London. 1916 Olympic Games, which were supposed to take place in Berlin, were cancelled due to ongoing First World War. In addition, Otoman Empire did not participate in 1920 Olympic Games since it was a country defeated in First World War. Thus, 1912 Olympic Games, in which Otoman State was represented by two Armenian athletes, was first and last Olympic Games in which Otoman State was officially represented. The participant of Ottoman State in Modern Olmpic Games and development of Olympic Movement started under strict and problematic conditions, which continued until the declaration of Republic in 1923. When the above mentioned period is examined in detail, it can be observed that the important obstacles in spreading sports activities in Ottoman State during the period examined were prohibitive despotic regime dominant during the reign of Abdülhamit II and highly consevative Ottoman families of the period, and the fact that all sportive activities were carried out only by the foreigners and the minorities living in Ottoman State. The related literature clearly shows that Western style sports organizations and activities were available in Ottoman State only after a two- hundred year delay. This reality should be considered in the discussions made about the development and the spread of sports in Turkey. According to this study, Westernization movement and the declaration of “Reorganization” had positive effects on the developments observed in the field of sports in Ottoman State. Sports education were limited to military schools and privileged statesmen and no obvious attempts were intiated to spread this education to public in this period. Also, The first opportunity for the public to get into sports freely in a organized way was the emergence of football, which is considered to be the first “national sport”. Football became the symbol of “national struggle for freedom” during the football matches played with the soldiers of invading countries and therefore became very popular among public very quickly. No data and source were found regarding the active role of women in sports organizations and sports activities during the late Ottoman period. It has been thought that the investigation of sport histories and sport cultures of comminities had an important role to explain their current conditions. It will also be important to understand how sport concept developed and was constructed in Türkiye. In this perspective, it will help us that the answers given to the questions of how the sport functions, what are the organizational and institutional indicators of sport and which sports developed will help us to have an idea about the cultures of the communities through sport

Anahtar Kelimeler

Westernized, Ottoman State, Sport Organizations, Physical Education and Sport The type of research: Compilation

Kaynakça

• Akın, Y. (2004). Gürbüz ve Yavuz Evlatlar, Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arslan, S. ve Yılmaz, A. (2001). Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncesinin Değişimi, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (1), 287-297.
• Atabeyoğlu, C. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, (Spor, 6. Cilt), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atabeyoğlu, C. (1997). Olimpiyat Oyunlarının 100. Yılında Türkiye, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Belgesel Yayınları:1, İstanbul: A & B Kitapçılık ve Dağıtım Ltd. Şti.
• Atabeyoğlu, C. (2001). Sporda Devlet mi? Devlette Spor mu?, İstanbul: Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Yayınları: 7.
• Atabeyoğlu, C. (2004). Olimpiyatlarda Türk Sporcuları: Anılar-Olaylar-Rakamlar, İstanbul: Türkiye Olimpiyat Komitesi Yayınları No: 14.
• Aycan, H. (2005). The Process of Identity In Turkish Society: Kemalist Education, Journal of Social Sciences, 1 (3), 136-140.
• Belge, M. (1983) Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Kültür, 5. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cankalp, M. (2005). Sporda Yönetim ve Organizasyon, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Erdal, R. Erdal, B. Z. (Edit.) (2007). Olimpiyat Oyunları ve Olimpik Sporlar, İstanbul: Baskı Evi Matbaacılık.
• Fişek, K. (2003). Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkileri Açısından Spor Yönetimi: Dünyada-Türkiye’de, İstanbul: YGS Yayınları.
• Fişek, K. (2003). Sporun Anatomisi, İstanbul: YGS Yayınları.
• Güven, İ. (2001). Tanzimattan Cumhuriyete Kadın Eğitimi Düşüncesinin Gelişimi (Osmanlı Düşünürlerinin Kadın Eğitimine Bakışları), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 34 (1-2), 61- 70.
• Güven, İ. (2003). Osmanlıdan Günümüze İzciliğin Gelişimi ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36 (1-2), 65-73.
• Güven, Ö. (1999). Türklerde Spor Kültürü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Irak, D. (2010). Dünya Futbolun Peşinde, Tam Saha, 64, 60-61.
• İstanbulluoğlu, A. (2008). Türkiye Milli Olimpiyat Komitesinin 100. Yılı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
• Kahraman, A. (1989). Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi - Cilt: 2, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devletinde Spor, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karaer, N. (2003). Paris, Londra, Viyana; Abdülaziz’in Avrupa Seyahati, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Kılıçbay, M. A. (1985). Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, (Osmanlıda Batılılaşma, 1. Cilt), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koryürek, C. E. (2003). Olimpiyadlar: Eski Olimpiyadlar, M.Ö. 776 (?)-M.S. 393 (?):Modern Olimpiyadlar 1896-2000: Olimpiyad'larda Türk'ler 1906/1908-2000, İstanbul.
• Kovanlıkaya Ç. (1993). Niyazi Berkes ve Çağdaşlaşma Sorununa Eleştirel Bakış, Toplumbilim Dergisi, 2, 47-50.
• Küçükoğlu, A. (2006). Türk Öğretmen Yetiştirme Sisteminde Eğitim Enstitüleri (Bir Model Olarak Kazım Karabekir Eğitim Enstitüsü), Kastamonu Eğitim Dergisi, 14 (2), 377-392.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, (Tanzimat 6. Cilt), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sağ, V. (2003). Toplumsal Eğitim ve Değişim Üzerine, C.Ü. SosyalBilimler Dergisi, 27 (1), 11-25.
• Seçilmiş, K. (2004). Antik Zamandan Günümüze Olimpiyat Oyunları, İstanbul: İl Press Basın Yayın.
• Serarslan, M.Z. (2006). Spor Yönetimi ve Örnek Olay Analizi, İstanbul: Morpa Kültür Yayınları Ltd.
• Soyer, F. (2004). Osmanlı Devletinde (1839-1908 Tanzimat Dönemi) Beden Eğitimi ve Spor Alanındaki Kurumsal Yapılanmalar ve Okul Programlarındaki Yeri Konusunda Bir İnceleme, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (1), 209-225.
• Tekeli, İ.(1985). Eğitim, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, (Eğitim, 2. Cilt), İstanbul:İletişim Yayınları.
• Yıldız, Doğan (2002). Çağlarboyu Türklerde Spor, İstanbul: TeleBasım.