9. Sınıf Fizik Ders Kitabının Eğitsel, Görsel, Dil ve Anlatım Yönünden İncelenmesi

Yıl 2011, Sayı: 26, 201 - 216, 01.08.2011

Hatice Güzel Sevilay Adıbelli

Öz

Araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı’nca MEB hazırlanan ve ilgili eğitim yılında da okutulmakta Ortaöğretim 9. sınıf fizik ders kitabının; eğitsel, görsel, dil ve anlatım yönünden değerlendirilmesi amacıile 2006-2007 Eğitim-Öğretim yılında yapılmıştır Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Farklıiki araştırmada geliştirilen ve kullanılan ölçeklerden yararlanılarak 46 soruluk kitap değerlendirme ölçeği hazırlanmıştır. Hazırlanan ölçek kamuya bağlıfarklıliselerde görev yapan ve farklımesleki kıdeme sahip 61 fizik öğretmenine dağıtılmış, bu ölçeğe göre kitabın değerlendirilmesi kendilerinden istenmiştir. Elde edilen verilerin analizi SPSS 15.0 programıile yapılmış, t–testi, Anova ve Tukey testi uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi p 0,05 olarak kabul edilmiştir. M.E.B ’lığınca hazırlanan 9. sınıf fizik ders kitabıöğretmenlerin değerlendirmelerine göre eğitsel, görsel, dil ve anlatım yönünden 5 üzerinden ortalama 3,60 puan almıştır. Oysa kitap değerlendirme ölçütlerine göre bu puanın en az 4,5 olmasıgerekir. Bu nedenle incelenen kitabın öğretmenlerin beklentisini karşılayacak nitelikte olmadığıanlaşılmıştır. Ders kitaplarının program geliştirmeci ve rehber öğretmen görüşlerinden yararlanılarak, alanında uzman kişiler tarafından yazılması, fizik kitaplarıiçindeki konular işlenirken günlük yaşam ile ilişkilendirilmesi ve yaşam temelli işlenmesi önerilmiştir. Ayrıca 2007 fizik öğretim programına göre M.E.B’ lığınca hazırlanan ve 2008 yılında okutulmaya başlanan 9. sınıf ders kitabının 2010 yılında başka araştırmacılar tarafından incelendiği araştırma bulgularıbu araştırma bulgularıile karşılaştırılmıştır.Bu son araştırma bulguları, öğretmenlerin ders kitabına verdikleri ortalama puana göre kitabıyeterli düzeyde bulduklarını, fiziksel özellikler, etkinlikler ve görseller alt boyutlarıiçin ders kitabınıiyi olarak nitelendirdiklerini, içerik, anlatım ve dil öğretimsel destek ile düzenleme alt boyutlarında ise yeterli olarak değerlendirdiklerini göstermiştir.Bu durum kitap basımlarında giderek iyileşme görülmesi açısından sevindiricidir.

Anahtar Kelimeler

Fizik Eğitimi, Ders Kitapları, Ortaöğretim, Kitap İnceleme.

Analysis of 9th Grade Physics Coursebook from an Educational, Visual and Language Perspective

Öz

Textbooks are common sources that can be used by both teachers and students. Textbooks which are the most important tools in order to provide students to get the qualities aimed within curriculum are the mostly used ones among visual tools present in the period of education Demirel, 1999; Demirel and Kıroğlu, 2005;Ünal and Ada, 1999 . The significant properties that distinguish textbooks from other books are as follows; they are subject-oriented, information is systematically presented, suitable for the levels of students and the subjects in the content are limited with curriculum. Textbooks are particularly important for teachers. The main quality of a good textbook is its consistency with curriculum Morgil and Yılmaz, 1999 . In addition to this, it’s important since it has the properties of a good organized learning material, it is supported by visual elements, it’s in a form to be benefited in a short time and it provides continuity in learning Toprak, 1993 . Visual elements provide students to learn better as well as make the things learned permanent Idin, 2000 . Recently, studies, which investigated and examined the textbooks with a critical approach used for formal and non-formal education in educational institutions for the aim of getting down to a fine art, have been frequently met Coşkun and Kuglin, 1996; Göze,1999; Çepni, Ayvacı and Keleş, 2001; Aycan, Kaynar, Türkoğuz and Arı, 2002; Ünsal and Güneş, 2002 ; Ünsal and Güneş 2003; Güzel, Oral and Yıldırım, 2009; Kavcar, Şengören and Tanel 2010 ; Aydın, 2010; Tanel, Şengören, Yıldırım Benli and Kavcar 2010 ; Şengören et al., 2010 . During the recent years, investigation of textbooks came into prominence as a case study of the researches in the field of education. The answers for the questions “How should be a good physics textbook?, How suitable are today’s physics textbooks for the aimed targets?, What should be expected from physics textbooks? are very important in terms of presenting the quality of physics education in secondary education. For this reason, performing this research named as “Investigation of 9th class Physics Textbook used in 2007 from Educational, Visual, Language and Expression point of view” is important in terms of education. Aim: This research was performed in order to investigate 9th class physics textbook prepared by Ministry of National Education and used in 2007 from educational, visual, language and expression point of view by using textbook evaluation scale. Method: Survey method was used in this research. Survey study is a kind of research which is carried out in order to determine present situation. Answers are searched for the questions such as “What is the present situation of the event or problem that is desired to be researched?” and “Where are we?”. In such researches, the range of the sample is kept rather wide The simplest way of obtaining a wide sample is questionnaires. For this reason, questionnaires are used in survey studies. More quantitative data are collected by the help of questionnaires. It’s aimed to get generalizations by statistical solutions of quantitative data Cepni, 2010 . Population: The system of the research constituted of physics teachers working at high schools I Konya city. The number of physics teachers working at public schools of Konya city center and its districts was 266. Sample of the research: The sample constituted of physics teachers working for 9th classes of some high schools in central districts of Konya city. It was paid attention in sample selection that the schools were in different quarters and in a wide range. Totally 61 physics teachers from 22 high schools were desired to evaluate 9th class physics textbook from educational, visual, language and expression point of view according to the prepared likert type scale. Data Collecting System and Analysis of the Data: In the research, the scale which will be used by making a survey was prepared. For this aim, a scale including 46 questions was prepared by benefiting from 75-question scale developed by Çepni, Ayvacı and Keleş 2001 and 22-question scale developed by Yağbasan et al. 2005 . This prepared scale constituted of 5 point likert type 46 questions. The reliability coefficient of the scale was performed with Cronbach Alpha reliability analysis and Alpha value of the sacle was found as 0.78. This value being close to 1 indicated that the scale was reliable. This prepared scale was distributed to 61 physics teachers from 22 selected high schools, the required information was given and they were desired to evaluate 9th class physics textbook, instructed by Ministry of National Education in 2007 and the authors of which were Kalyoncu, Çakmak, Öksüzoğlu, Ceran, İmamoğlu and Kurtoğlu, 2006 , according to this scale from educational, visual, language and expression point of view. After one week, the scales were collected from teachers. The teachers were desired to answer the questions in the scale by selecting one out of 5 choices. In this scale, grading is done in the way where 5 means “Absolutely agree”, 4 means “Agree”, 3 means “Not decided”, 2 means “Not agree” and 1 means “Absolutely not agree”. In the evaluation of the scale, 230 points were taken as a basis. Any physics textbook evaluated according to the scale can take at least 46 and at most 230 points from educational, visual, language and expression point of view. The points of the same textbook investigated by 61 physics teachers from different high schools and having different professional seniority were analyzed by using SPSS 15.0 statistical program and t-test, Anova and Tukey tests were applied. The level of significance was accepted as P 0.05.

Anahtar Kelimeler

Physics Education, Textbooks, Secondary Education, Book Review

Kaynakça

• Acar, A. (2006).Designing an effective elt primary school textbooks model by means of evaluating the primary pchool elt textbooks: a sample in the designated group and context. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Alkan, C.(1996). Eğitim Teknolojisi. Ankara: Atilla Kitabevi.
• Alkan,H., Sezer,M., Köroğlu,H. ve Özçelik, A.Z. (1998). Matematik Öğretiminde yararlanılan ders kitapları . KTÜ III.Ulusal Fen Bilimleri EğitimiSempozyumu, 22-25 Eylül, Trabzon.
• Alpan, G. (2004). Ders kitaplarındaki grafik tasarımının öğrenci başarısına ve derse ilişkin tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Armbruser, B.B. & Anderson,T.H.(1991).Text-book analysis The international encyclopedia of curriculum.(edited by Arich Lewy).Pergamon Press.
• Atıcı,T., Keskin Samancı, N.ve Özel, Ç.A. (2007). İlköğretim fen bilgisi ders kitaplarının biyoloji konuları yönünden eleştirel olarak incelenmesi ve öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Kış, 5(1), 115-131.
• Aydın, A. (2010). Kimya 1 ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Ahi Evren Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,11 ,207-224.
• Aycan, S., Kaynar, Ü.H., Türkoğuz, S. ve Arı, E. (2002). İlköğretimde kullanılan fen bilgisi ders kitaplarının bazı kriterlere göre incelenmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı, 246-252.
• Ayvacı, H. S., Çepni,S. ve Akdeniz,A.R.(1999). Fizik ders kitaplarının Değerlendirilmesi. III Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu Kitapçığı, 129-136, Ankara.
• Bakaç, M. (2000.) Fen eğitiminde başarının arttırılmasında amaçların önemi. Milli Egitim Dergisi.147, 41-42.
• Bakaç, M. ve Kesercioğlu, T., (2000). Fen bilgisi öğretiminde kullanılan ders kitaplarına genel bir bakış. IV. Fen Bilimleri Kongresi Bildirileri, 102-104, 6-8 Eylül, Ankara
• Başlantı, U. (2000): “Bilimsel Okur-Yazarlık İlkeleri Açısından Fen Bilgisi Ders Kitapları İçerik Analizi. IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi, 105-109 6-8 Eylül, Ankara.
• Ceyhan, E. veYiğit, B.(2004). Konu alanı ders kitabı İncelemesi Ankara: Anı Yayıncılık
• Chiappetta,E.L.,Fillman,D.A. & Sethna,G.H.(1991). A method to quantity major of scientific literacy in science textbooks. Journal of research in science teaching . 28 (8),713-725.
• Coskun, İ .K ve Kuglın, J. (Eds.) (1996). Türkiye ve Almanya’da ilkögretim ders kitapları (77-85), Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Çakır, A. (2006). İlköğretim dördüncü sınıf matematik ders kitapları ile ilgili öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Çepni, S., Ayvacı, H.F., Keles, E., 2001, Fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği geliştirmek için örnek bir çalışma. Mili Eğitim Dergisi, 152, 27-33.
• Çepni,S.(2010).Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş.5.Baskı,Trabzon
• Demir, C., Maskan, A.K., Çevik, Ş.ve Baran, M. (2009). Ortaöğretim 9. sınıf ders kitabının ders kitabı değerlendirme ölçütlerine göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 125-140.
• Demirci Güler,P.,Yağbasan,R. (2008) .Fen ve teknoloji ders kitaplarındakKullanılan anolojilerin ve anolojilere ilişkin sorunların betimlenmesi.İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9,(169, 105- 122.
• Demirel, Ö.(1999). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanatı. Ankara: Pagem Yayıncılık.
• Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Dursun, B. (2002). Ortaöğretim kurumlarında basılı materyallerin (kitapların) biçimsel açıdan değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi.Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Teknolojisi Anabilim Dalı .Ankara.
• English, F.W. (1992). Deciding what to teach and test. America: a sage Publications Company .
• Graham, W. (1978).Readability and science texbooks .School Science and Mathematics, 22, 31-37.
• Güzel, H., Oral, İ. ve Yıldırım, A. (1999). Lise 2 fizik ders kitabının fizik öğretmenleri tarafından değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 133-142.
• Gökkaya, K. (2003). Sosyal bilgilere giriş, konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Sosyal Bilgiler. Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık.
• Göze, N. (1999) . Matematik zor değildir. Çağdaş Eğitim Dergisi, 256, 36-37.
• Iding, M. K. (2000). Can strategies facilitate learning from illustrated science texts books. International Journal of Instructional Media, 27 (3), 289-301.
• Kalyoncu, C., Çakmak Y., Öksüzoğlu, H., Ceran, M., İmamoğlu K. ve Kurtoğlu, A. (2006). Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları Birinci Baskı İmaj İç ve Dış Tic. A.Ş.
• Karal, H., Reisoğlu, İ. ve Kayıkçı, S. (2008). Yeni müfredata göre hazırlanan ilköğretim bilişim teknolojileri ders ve öğretmen kılavuz kitaplarının değerlendirilmesi.Procceding of International Conference on Educational Science (ICES’08), 1137-1146.
• Kaya, Z. (2002.). Uzaktan eğitim.. Ankara: Pegem AYayıncılık.
• Kavcar, N., Şengören, S.K. ve Tanel, R. (2010). “Ortaöğretim fizik 9 ders kitabı değerlendirme raporu.” Ders Kitabı Yazarlarına, MEB ve Fizik Eğitimcilerine İletilen Yayımlanmamış Kitap İnceleme Raporu.
• Kavaz, S. (2006). Liselerde okutulan fizik ders kitaplarının analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ortadoğu Teknik Üniversitesi orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Keleş, E.(2001). Fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Üniversitesi. Trabzon.
• Kelly, A.V. (1989). Curriculum. theory and practice. London.Paul Chapman Publishing Ltd.
• Kılıç, D. (2005). Ders kitabının öğretimdeki yeri,konu alanı ders kitabı incelemesi, Ankara: Pegem A yayıncılık.
• MEB, (2007). Ortaöğretim fizik dersi (9. sınıflar) öğretim programı. http://ogm.meb.gov.tr/fizik, adresinden 11 Ekim 2010 tarihinde alınıştır.
• Morgil, F.İ.. ve Yılmaz, A. (1999). Lise kimya-II ders kitaplarının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 26-41.
• Özsoy, H.(2007). İlköğretim 4-5. sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarının öğrenci öğretmen ve veli görüşleri bağlamında değerlendirilmesi.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Karaelmas Üniversitesi Yüksek Sosyal Bilimler Enstitüsü .Zonguldak.
• Posada, J. M., (1999). The presentation of metallic bonding in high school science textbooks during three decades: science educational reforms and substantive changes of tendencies. Science education. 83(4): 423-447.
• Raloff, J.(2001). Errant texts: Why some schools may not want to go by the book. Science News, 159(11), 168–170.
• Semerci, Ç. ve Semerci, N. (2004). İlköğretim (1.-5. sınıf) matematik ders kitaplarının genel bir değerlendirmesi. Milli Eğitim Dergisi, 162. http://yayim.meb.gov.tr/edergiler.htm adresinden 10 Ağustos 2007 tarihinde alınmıştır.
• Senemoğlu, N.(1997). Gelişim öğrenme ve öğretim, kuramdan uygulamaya. Ankara: Ertem Matbaacılık, Ankara.
• Sönmez, E., Dilber, R., Doğan, O.ve Ertuğrul, H..(2005). Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,19, 87-9.4.
• Soyibo, K. (1996). A comparison of communication strategies among three caribbeam higy school biology textbooks. Journal of Biological Education ,30 (3), 190-194.
• Şengören, S.K., Tanel, R.,Yıldırım Benli, A. ve Kavcar, N. (2010). Fizik öğretmenlerinin 9. sınıf fizik kitabına ilişkin görüşleri: İzmir İli Örneği.9.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (9.UFBMEK) Özet Kitabı, s.82, 23-25 Eylül 2010,DEÜ Buca Eğitim Fakültesi, İzmir.
• Şimşek, H. (2010). Lise dördüncü sınıf fizik 12 ders kitabına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Tanel, R., Şengören, S.K., Yıldırım Benli, A. ve Kavcar, N. (2010). Fizik öğretmen adaylarının 9. sınıf fizik kitabına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi ve öğretmen görüşleriyle karşılaştırılması . 9.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (9.UFBMEK) Özet Kitabı,s.83, 23-25 Eylül 2010,DEÜ Buca Eğitim Fakültesi,İzmir.
• Temiz, B. K. & Tan, M. (2003). Lise 1, 2 ve 3. Sınıf Fizik Ders Kitaplarında Yer Alan Deneysel Aktivitelerin Laboratuvar Yaklaşımları Çerçevesinde İncelenmesi. XII. Eğitim Bilimleri Kongresi, 15-18 Ekim 2003, Gazi Üniversitesi, Antalya.
• Tertemiz, N., Ercan, I.ve Kayabaşı,Y. (2001). Ders kitabı ve eğitimdeki önemi, konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Toprak, T. (1993). İlkokul ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğunun değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.Ankara.
• TUBA (2005). www.tuba.gov.tr/files-tr/haberler/mufredat.doc. adresinden 20 mayıs 2007 tarihinde alınmıştır.
• Ünal, S. ve Ada, S.(1999). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayını No: 646.
• Ünal, S. ve Pideci, N.(2000). Lise kimya dersleri için öğretim materyalleri geliştirme Çalışmaları. IV. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. Ankara, Bildiri ve Poster Özetleri Kitabı, 90.
• Ünsal, Y. ve Güneş, B.(2002).Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirsel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, (3).
• Ünsal, Y. ve Güneş, B. (2003). İlköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının fizik konuları yönünden incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (3), 115-130.
• Ünsal,Y. ve Güneş,B.(2004).Bir kitap inceleme örneği olarak MEB lise 1.sınıf fizik ders kitabının eleştirel olarak incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 305-320.
• Victory, E. & Kellough, R.D. (1997). Science for the elemantary and middle scho New Jersey: ol. Prientice Hal. İnc.
• Yağbasan, R, Güneş, B., Özdemir, İ.E., Gülçiçek, Ç., Kanlı,U., Temiz, B.K ve diğerleri. (2005)..Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu FİZİK, Ankara.Gazi Kitabevi.
• Yılmaz, A., Seçken, N.ve Morgil, N., (1998). Lise 11. sınıf kimya 3 ders kitaplarının kimya eğitimine uygunluklarının araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 73-83.
• Wolf, M..K. & Schave, B. (1984). Curriculum designing a handbook for educators. United States.