Finansal Derinleşme, Ekonomik Büyüme ve Türk Finans Sistemi 1990-2010

Yıl 2014, Sayı: 31.1, 109 - 118, 01.01.2014

Semiye Oruç Ahmet Turgut

Öz

Finansal derinleşme, bir ülkede kullanılan finansal araç türlerinin artmasıve bu araçların daha yaygın kullanılabilir hale gelmesidir. Ekonomik büyüme ise bir ülkede üretim kapasitesinin, üretimin ve dolayısıyla millî gelirin artmasıolarak tanımlanmaktadır. Büyüme için ya üretim faktörleri kullanımının artmasıya da teknolojinin gelişmesi gerekmektedir. Fonksiyonlarınıetkin bir biçimde yerine getiren gelişmişfinansal sistemler, bireylerin ellerindeki küçük tasarruflarıbüyük yatırımlara yönlendirerek, yatırımların çeşitliliğinin artmasınısağlayarak, riskleri minimize ederek ve yatırımcılara bilgi sağlama yoluyla ekonomik büyümeyi artırmaktadır. Bu çalışmada finansal derinleşmenin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri test edilmiştir. Bu nedenle finansal derinleşmenin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi 1990-2010 dönemi üçer aylık veriler hesaplanarak hata düzeltme modeli ile Türkiye ekonomisi için incelenmiştir. Çalışmada, finansal derinleşme ile büyüme ilişkisinin varlığınıve yönünü tespit etmek amacıyla, literatürde yaygın olarak kullanılan Hata düzeltme modeli çerçevesinde Granger nedensellik testleri uygulanmıştır. Yapılan testte Türkiye için 1990 – 2010 yıllarıçeyrek dönemler itibariyle ekonomik büyüme ve finansal derinleşmeyi gösteren veriler tespit edildikten sonra ekonometrik analiz yapılmıştır. Ekonomik büyüme göstergesi olarak, GSYİH kullanılmıştır. Finansal derinleşmenin ölçülmesinde ise, para arzlarının M2 ve M3 GSYİH’ ye oranıile banka mevduat yükümlülüklerinin ve yurtiçi kredi hacminin GSYİH’ ye oranıgöstergeleri kullanılmıştır. Daha sonra finansal derinleşme göstergeleri ile ekonomik büyüme göstergeleri için VAR modeli oluşturularak, uygun gecikme uzunluklarıçeşitli testler aracılığıyla belirlenmiştir. Kullanılan seriler düzey bazında durağan olmayıp 1. farklarında durağan olduklarıiçin hepsi I 1 bunlar arasında uzun dönemli ilişkinin yönünü araştıran eşbütünleşme analizi yapılmıştır. Eşbütünleşme bulunan modellerde vektör hata düzeltme ECM elde edilmiştir. Bulunan gecikme uzunluklarıda dikkate alınarak, Türkiye için Granger nedensellik testleri yapılmıştır. Kısa dönem analizinde, hata düzeltme teriminin katsayısıistatistiksel olarak anlamlıve negatif olduğu görülmüştür. Dolayısıyla değişkenler arasında ortaya çıkan sapmalar uzun dönemde denge düzeyine yakınsamaktadır. Test sonuçlarına göre, Türkiye’ye ait veriler için yapılan analiz sonucunda elde edilen bilgiler finansal derinleşme ve ekonomik büyüme arasındaki tutarsızlığın kısa dönemde ortadan kalkacağıgörülmüştür. Finansal derinleşme ölçülerinden Banka Kredileri/GSYİH Çıktı , M3[M2+Resmi Mevduat+TCMB Mevduatları]/GSYİH Çıktı , M2[M1 Dolaşımdaki Para+Vadesiz Mevduat +Vadeli Mevduat]/GSYİH Çıktı olduğu ve bu oranların ekonomik büyümeyi etkilediği yapılan ekonometrik analiz sonucunda ortaya çıktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Derinleşme, Ekonomik Büyüme, Birim Kök Analizi, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modeli

Financial Deepening, Economic Growth and The Turkish Financial System 1990-2010

Öz

Financial deepening, the increase in types of financial instruments used in a country and make it available more widely is that these tools. Economic growth in a country where the production capacity, production, and hence is defined as the increase in national income. Or for the growth of the factors of production should increase in the use or development of technology. Effectively fulfill the functions of an advanced financial systems, major investments in small savings of individuals directing their investments by increasing diversity, while minimizing the risks and increase economic growth through the provision ofThis study tested the effects on economic growth financial depth. For this purpose, the impact on economic growth, financial deepening the period 1990-2010 using quarterly data error correction model for the economy of Turkey were investigated. In this study, the relationship between financial deepening and growth in order to determine the existence and direction, is widely used in the literature, Granger causality tests are applied with error correction model. For the test, Turkey 1990 - 2010 years of quarterly data showing that economic growth and financial deepening has been determined, the econometric analysis was done. As an indicator of economic growth, GDP is used. Measure of financial deepening, the money supplies M2 and M3 to GDP and the ratio of the volume of bank deposit liabilities and domestic credit to GDP ratio indicators are used to. Then the VAR model for indicators of financial depth indicators and economic growth by creating the appropriate lag lengths were determined through various tests. Still not used by level 1 series because they are still differences all I 1 , they are investigating the direction of the relationship between the long-term co-integration analysis. The cointegration vector error correction models ECM have been obtained. Taking into account the length of the delay in, Granger causality tests were conducted for Turkey. Short-term analysis, the error correction term coefficient was found to be statistically significant and negative. Therefore, the resulting deviations between the variables converge to the long-term equilibrium level. According to test results, the analysis for the data belonging to Turkey as a result of information obtained from the discrepancy between financial deepening and economic growth was seen to disappear in the short term. The results of Granger causality analysis determined the direction of causality, that is caused by economic growth, financial deepening has been concluded. Financial deepening measurements Bank Loans / GDP output , M3 [M2 + Official Deposits Deposits + CBT] / GDP output , M2 [M1 currency in circulation + demand deposits + Time Deposits] / GDP output , and these rates are affect economic growth appears to have emerged as a result of the econometric analysis information to investors.

Anahtar Kelimeler

Financial Deepening, Economic Growth, Unit Root Analysis, Cointegration, Error Correction Model

Kaynakça

• AĞIR, Hüseyin (2010), Türkiye’de Finansal Liberalizasyon Ve Finansal Gelişme İlişkisinin Ekonometrik Analizi, BDDK Kitapları, No: 8, Ankara.
• ASLAN, Özgür ve KÜÇÜKAKSOY, İsmail (2006), “Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı:4.
• BDDK (2006), Finansal Sektör Değerlendirmesi, Finansal Piyasalar Raporu, BDDK Yayınları, İstanbul.
• DARICI, Havva, K. (2009), Finansal Derinleşme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Gelişmekte Olan Piyasalar Örneği, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak
• ENDERS, W. (2004). Applied Econometric Time Series. USA
• ERİM, Neşe ve TÜRK, Armağan (2005), “Finansal Gelişme ve İktisadi Büyüme,” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (10) / 2.
• ERTEK, T., 1996. Ekonometriye Giriş, Beta Yayınları, İkinci Basım, İstanbul
• GUJARATİ, D.N. (1999). Temel Ekonometri. Literat8ür Yayıncılık, İstanbul
• KAR, Muhsin (2001), “Finansal Kalkınma Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi, Türkiye Örneği,” Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 22.
• KAR, Muhsin ve AĞIR H. (2005), “Finansal Derinleşme Göstergeleri Üzerine Bir Değerlendirme,” Finans-Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Cilt 42, Sayı 496.
• KAZGAN, Gülten (1994), Yeni Ekonomik Düzende Türkiye'nin Yeri, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• LYNCH, David (1996), “Measuring Financial Sector Development: A Study of Selected Asia Pasific Countries”, Developing Economies, Vol. 33, No. 1, pp. 3–33.
• ONUR, Sara (2005), “Finansal Liberalizasyon ve GSMH Büyümesi Arasındaki İlişki”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 1.
• OKSAY, Suna (2000), “Finansal Piyasalarda Yeni Yasal Düzenlemeler İhtiyacı ve Türk Finans Sistemi,” Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, C:75, No: 10, 9-18, s.3.
• SELEN, Ufuk (1997), Finansal Serbestleşme ve Kamu Açıklarının Enflasyonist Etkisi, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi
• TURGUT, Ahmet (2006), Finansal Entegrasyon ve Finansal Krizler: Türkiye Örneği (1994, 2000 ve 2001 Krizleri), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya
• UÇAN, Okyay (2013), Döviz Kuru Dinamikleri, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• UZUNOĞLU, Sadi, Kerem Alkin ve Can Fuat Gürlesel (1995), Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Gelişmekte Olan Ülkelerde Makro Ekonomik Etkileri Ve Türkiye, IMKB Yayınları, İstanbul.
• YELDAN, Erinç (2003), “Neoliberalizmin İdeolojik Bir Söylemi Olarak Küreselleşme,” der. A. H. KÖSE vd.; İktisat Üzerine Yazılar I, Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar. İletişim Yayınları, İstanbul.
• YETİZ, Filiz (2008), Finansal Sistemin Yapısı, Finansal Derinleşme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi, Türk Finans Sistemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.