Örgütsel Çatışma Çözüm Yöntemleriyle Duygusal Zeka Arasındaki İlşki: Bir Tasarım Mühendisliği Örneği

Yıl 2014, Sayı: 31, 251 - 263, 01.02.2014

Sezen Ünlü Türker Özcihan Züleyhan Özbaş Ayça Bakıner

Öz

Sosyal ortamlarda çatışma kaçınılmaz olarak ortaya çıkmaktadır. Örgütlerde etkin bir çalışma ortamıyaratmak için bu çatışmanın doğru bir biçimde yönetilmesi gerekmektedir. Bir çok farklıişkolunda yapılan araştırmalar, çalışan profiline bağlıolarak değişen duygusal zeka seviyesi ile çatışma yönetiminde kullanılan çözüm strateji ve metotlarının ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu zamana kadar ülkemizde bu alanda yapılan çalışmaların sağlık ve eğitim sektörlerinde yoğunlaştığıgörülmektedir. Bu çalışmanın ana motivasyonu iyi yönetilen çatışmanın bir gereklilik olduğu tasarım ve mühendislik bölümlerinde örgütsel çatışma çözüm yöntemleriyle duygusal zeka arasında bir ilişki olup olmadığınıve hangi çatışma yönetimi stratejilerinin uygulandığınıirdelemektir. Eskişehir’de bulunan bir kurumun tasarım mühendisliği departmanıyönetici ve çalışanlarına n=99 duygusal zeka, örgütsel çatışma stratejileri ve çatışma yönetimi stratejileri ölçekleri uygulanmış, evrendeki bütün çalışanlara ulaşılmıştır. Duygusal zeka ölçümü için Bar-on’un geliştirmişolduğu Duygusal Zeka Envanteri EQ-i ’nin daha önce Türkçeye çevrilmişve geçerlilik araştırmalarıyapılmışbir versiyonu kullanılmıştır. Çatışma yönetim stilleri bütünleştirme, kaçınma, uzlaşma, hükmetme, uyma ise Rahim Örgütsel Çatışma Envanteri ROCI-II ise tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan yöneticilerden verilmişçatışma yönetim metotlarından hangilerini ne sıklıkla kullandıklarınıişaretlemeleri istenmiştir. Son olarak kişisel özellikleri belirlemek için araştırmacılar tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Toplanan verilerin istatistiksel çözümlemeleri SPSS 20 paket programıkullanılarak yapılmıştır. Demografik özellikler ile çatışma yönetimi ve duygusal zeka değerlerinin karşılaştırılmasıamacıyla bağımsız örneklemler için t-testi ve ANOVA; çatışma yönetimi stratejileri veduygusal zeka arasındaki ilişki için ise korelasyon analizi yapılmıştır. Kullanılan ölçeklerin güvenilirlik değerleri için Cronbach Alpha sayılarına bakılmışve duygusal zeka anketi için .95, çatışma yönetimi anketi için ise .88 gibi yüksek alfa katsayılarına ulaşılmıştır. Çalışmanın sonucunda, duygusal zeka ve çatışma çözüm stratejileri arasında yapılan korelasyonda zayıf ama anlamlıbir ilişki bulunmuştur. Yaş, cinsiyet ve eğitim durumu gibi demografik etkenlerinin duygusal zeka ve çatışma çözüm becerileri üzerinde bir etkisi olmadığıtespit edilmiştir. Yöneticiler arasında çatışma yönetimi yöntemlerinde ilk sırayıise fikirlerin rahat söylenebildiği ve tartışmanın teşvik edildiği bir örgüt kültürü yaratma yöntemi almıştır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel çatışma, çatışma yönetimi, duygusal zeka, tasarım mühendisleri

The Relation Between Organizational Conflict Management Methods and Emotional Intelligence: A Design Engineering Sample

Öz

Conflict is inevitable in social environments. Management of conflict is essential for organizations in order to have an efficient working environment. Literature shows us that there is a relationship between the conflict management styles used and emotional intelligence of the employees whose profile changes with the industry they are working. Previous research’s in the literature about conflict and emotional intelligence is performed either in education or health industries. On the other hand the motivation behind this study was to perform a research about conflict management styles and EQ within a design engineering environment in which a level of conflict is required in order to support the creativity. The relationship between organizational conflict management methods and emotional intelligence, and which conflict management styles are used on a sample of design engineering is determined and analyzed in this study. Emotional intelligence, organizational conflict strategies and conflict management methods scales were conducted to the workers n=99 some of whom are administrators in the department of design engineering in a company in Eskişehir. Emotional intelligence is measured with Turkish version of Bar-on emotional Quotient Inventory EQ-i which is a self-report survey. ROCI-II Rahim Organizational Conflict Inventory is assigned in order to detect the conflict management strategies Integration, Obliging, Dominating, Compromising, Avoiding used according to Rahim conflict management model. Finally administrators are asked to choose the most frequently used conflict solution methods from a provided solution methods pool. The survey was applied to the whole of the population. Collected data have been analyses using SPSS 20 program. The relation between demographic properties, conflict management styles and emotional intelligence is determined by independent-samples t test and ANOVA, while correlation analyses have been used to detect the relation between conflict management and emotional intelligence. Reliability of the used tests has been determined as α=.95 for emotional intelligence test and α=.88 for conflict management test using Cronbach Alpha correlation. Results of the research revealed that there was a meaningful but poor correlation between emotional intelligence and conflict management strategies; factors like age, gender and education background didn’t relate to emotional intelligence, an organization culture in which ideas can be expressed easily and discussions are encouraged took the first place as conflict management strategies among the managers

Anahtar Kelimeler

Organizational conflict, conflict management, emotional intelligence, design engineers

Kaynakça

• Acar, F. T. (2001) Duygusal zeka yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranışları ile ilişkisi: Banka şube müdürleri üzerine bir alan araştırması. (Yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akbulut, Y. (2010), Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları, İdeal yayınları, İstanbul.
• Akın, M. (2004). İşletmelerde Duygusal Zekânın Üst Kademe Yöneticiler İle Astları Arasındaki Çatışmalar Üzerindeki Etkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir
• Akgül, G. (2011), İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Duygusal Zeka Düzeyleri İle Çatışma Yönetimi Stratejileri Arasındaki İlişki “İstanbul İli Sultanbeyli İlçesi Örneği” (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, M. (2005), Eğitim Yönetimi (7. Baskı), Hatiboğlu Yayınları, Ankara.
• Bar-On, R. (1997), BarOn Emotional Intelligence Quotient Inventory User’s Manual, MHS, Toronto’dan aktaran Acar, F.T. Duygusal zeka yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranışları ile ilişkisi: Banka şube müdürleri üzerine bir alan araştırması. (Yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2001, s. 117-123.
• Bar-On, R. (2000). “Emotional and Social Intelligence: Insights from the Emotional Quotient Inventory”. Bar-On & J.D.A (Eds.), The Handbook of Emotional Intelligence: Theory, development, assessment, and application at home, school and in workplace, Jossey-Bass, San Francisco (s. 363-388).
• Başaran, İ. E. (2004), Yönetimde İnsan İlişkileri, Nobel, Ankara
• Buğa, A. (2010). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Düzeyleri İle Çatışma Yönetimi Stratejileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Demir, M. (2010). “Örgütsel Çatışma Yönetiminde Duygusal Zekanın Etkisi: Konaklama İşletmelerinde İşgörenlerin Algılamaları Üzerine Bir Araştırma”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2), 199-211.
• Erdoğan, İ. (1996), İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış, Avcıol, İstanbul.
• Eren, E. (1993), Yönetim Psikolojisi (4. Baskı), Beta, İstanbul
• Goleman, D. (2001). “The Emotionally Intelligent Workplace”. C. Cherniss & D. Goleman (Eds.), An EI-Based Theory of Performance, Jossey-Bass, San Francisco. (s. 27-44).
• Güney, F. (2009), Okul Yöneticilerinin Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Çatışma Yönetimi Stratejileri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koçel, T. (2011), İşletme Yöneticiliği. (13. Basım), Beta, İstanbul.
• Kök, B. S., Köselik, M., & Özdemir, A. (2009). “Seçilen Türk Üniversitelerinde Akademisyenlerin Duygusal Zeka Boyutları ve Çatışma Yönetimi Stratejileri Arasındaki İlişki”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 367-390.
• Leung, Y.F, (2010) Conflict management and emotional intelligence. DBA thesis, Southern Cross University, Lismore, NSW.
• Likert, R. L. (1961). The Human Organization. New York: McGraw Hill: New York’tan aktaran Aydın, M. (2005), Eğitim Yönetimi (7. Baskı), Hatiboğlu Yayınları, Ankara 2005, s. 363.
• Özdamar, K (2004), Paket programlarla istatistiksel veri analizi. Kaan kitabevi, Eskişehir’den aktaran Akbulut, Y., Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları, İdeal yayınları, İstanbul 2010, s. 632-633.
• Özkalp, E. - Kırel, Ç. (1990), Örgütsel Davranış. Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı, Eskişehir.
• Polychaonios, P., Psenicka, C., Rahim, A. M. & Zhao, H. J. (2002). “A model of Emotional Intelligence and Conflict Management Strategies: A Study in Seven Countries”. International Journal of Conflict Management. Doi: 10. 1108/ eb028955.
• Posthume, A. R. (2012). “Conflict Management and Emotions”. International Journal of Conflict Management. Doi: 10. 1108/ 10444061211210797.
• Rahim, M. A. (2001). Managing conflicting in organizations. 3rd ed. Quorum, Westport.
• Salovey, P. - Mayer, J. D. (1990). “Emotional Intelligence”. Imagination, Cognition, and Personality, 9, 185- 211.
• Şahin, A., Emini, F. T., Ünsal, Ö. (2006). “Çatışma Yönetimi Yöntemleri ve Hastane Örgütlerinde Bir Uygulama”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, (15), ss. 553-568
• Yatkın, A. (2008). “İnsan Kaynağının Değerlemesi ve Ücretlendirilmesi”. S. Yılmaz. (Ed.), İnsan Kaynakları Yönetimi. (s. 154-197). İstanbul: Lisans.
• Yaylacı, G. Ö. (2006), Kariyer Yaşamında Duygusal Zeka ve İletişim Yeteneği. Hayat Yayınları, İstanbul.
• Yedikardaşlar, C. (2009). Hemşirelerin Çatışma Yönetimi Stratejilerinde Duygusal Zekânın Rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Zhou, J., George, J. M. (2003). “Awakening Employee Creativity: The Role of Leader Emotional Intelligence.” The Leadership Quarterly. Vol. 14. 545-568.