KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ ÜRÜNÜ OLARAK 14 ŞUBAT SEVGİLİLER GÜNÜ

Yıl 2015, Sayı: 34, 135 - 143, 01.08.2015

Nilüfer Canöz

Öz

ÖZETİlk kez nerede kim tarafından kullanıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte 1871 yılında Edward Tylor tarafından Primitive Culture kitabında yer verildiği iddia edilen kültür kavramı “toplum içerisinde yaşamını devam ettirme zorunluluğu duyan insanoğlunun bilgi, sanat, ahlak, gelenekler ve benzeri diğer yetenek ve alışkanlıklarını içeren karmaşık bir bütün” olarak ifade edilmektedir. UNESCO tarafından yapılan kültür tanımına göre ise; “bir toplumu ya da toplumsal bir grubu tanımlayan belirgin maddi, manevi, zihinsel ve duygusal özelliklerin bileşiminden oluşan bir bütün ve sadece bilim ve edebiyatı değil, aynı zamanda yaşam biçimlerini, insanın temel haklarını, değer yargılarını, geleneklerini ve inançlarını da kapsayan bir olgu” olmaktadır. Teknolojinin gelişmesi ve insan yaşantısına etkisi kültürün değişik forma bürünmesine sebep olmuştur. Ortaya çıkan bu yeni kültür formu “popüler kültür” olarak anılmaya başlamıştır.Halka ait, herkes tarafından beğenilen sevilen ve geniş kitlelere özgü anlamları ifade eden “popüler” kelimesiyle “kültür” kelimesinin birleşiminden oluşan Popüler Kültür; hem sıradan insanlara uygun ve yönelik, hem de genel olarak halk arasında kabul edilmiş, yaygın ve geçerli anlamına gelmektedir. İlerleyen teknolojilerle ve değişen ekonomik şartlarla yaşamın ticarileşmesi popüler kültürün diğer adıyla kitle kültürünün, egemen/yönetici güçler tarafından üretilip yönetilmesi, kültür ürünlerinin standartlaşması ve dağıtım tekellerinin rasyonelleşmesini getirmiş; bu ise kültür endüstrisi kavramını ortaya çıkartmıştır. Bu nedenle, Adorno ve Horkheimer, kültür ürünlerinin metalaşarak bir endüstri haline geldiği iddiasından yola çıkarak modern çağın kültürü için “kültür endüstrisi” kavramını kullanmışlardır.Kitle iletişim araçlarının gelişerek insan hayatının merkezine yerleşmesi, kişisel ve toplumsal yaşantının önemli değişikliklere uğramasına neden olmuştur. Öyle ki, insanların neyi yiyeceğini, neyi giyeceğini, neyle eğlenip neyle üzüleceğine onlar karar verir duruma gelmişlerdir. Hatta gündelik yaşantının belirli standartlar haline dönüşmesi, üretimin ve tüketimin dengelenebilmesi için önemli günler, geceler ve kutlanması gereken haftalar icat etmişlerdir. Frankfurt Okulu mensuplarından Horkheimer ve Adorno, kitle iletişim araçlarının suni olarak yaratmış olduğu bu hayata eleştirel bakarak Kültür Endüstrisi adını koymuşlardır.14 Şubat Sevgililer Günü’nün Kültür Endüstrisi kapsamında ele alınıp değerlendirildiği, bu teorik çalışmada literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda, Kültür Endüstrisi kavramının ne olduğu üzerinde durulmuş, kültür endüstrisinin tüketim alışkanlığını nasıl değiştirdiği, yeni ihtiyaçları nasıl yaratığı ve satın alma duygusunun hep canlı tutulması olgusunu nasıl yerleştirildiği hakkında bilgiler verilmiştir. Teorik çerçevede ele alınan bu bilgilerin günümüz toplumlarında geçerli olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Kültür Endüstrisi, Tüketim, Sevgililer Günü, Kitle İletişim Araçları

Cultural Industry and “Valentine’s Day” As One Of Its Products

Öz

Where and by whom the notion of “culture” was used for the first time is essentially not known. But it is generally stated to be a complicated integral structure which includes the human being’s knowledge, art, morality, traditions and also habits and abilities, as it was explained by Edward Tylor in his book named “Primitive Culture” in the year of 1871. In the definition of UNESCO, it is a united phenomenon that involves specific material, spiritual, moral, intellectual and emotional attributions and it includes not only science and literature but also the mankind’s lifestyles, fundamental rights, values, traditions and beliefs. The effects of developing technology on human life has substantially changed the contents of culture. Thus the new form of culture is now commonly called “popular culture” which consists of two elements: One of them is the notion of “popular” that means “things belonging and relating to public opinion”, “things loved by everybody” and “specific to the mass” and the second one is “culture” just as it was described before. “Popular culture” means both “the things suitable to ordinary people” and “the things accepted by the whole mass”. The commercialization of life through the developing technology and constantly changing economic conditions have brought several facts out: First of all, popular culture has always been produced and managed by the dominant economic powers all over the world. Secondly, the products of culture have commercially been standardized and the monopoly of their distribution has been rationalized and this case made out the notion of “cultural industry” in the end. Relatively, Adorno ve Horkheimer from Frankfurt school used the term of “cultural industry” for the culture of modern age, getting the basics of the present fact of commoditization process of cultural elements. Fast development of mass communication means and their settlement in the center of human life have caused both individual and social life change to a great extent. So, it began to determine even what people will eat, what they will wear, for what they will be happy or sad in the whole course of life. What is more, going a lot further, it invented private days, nights and weeks to be celebrated. Horkheimer ve Adorno described this artificial way of life as “cultural industry”. The methof of “literature review” was used in this theoritical work in which “Valentine’s Day” celebrated on February 14th every year is analyzed in the frame of cultural industry. In addition to that, a sample case study was used. In this context, the notion of “cultural industry” was examined deeply. Then the subjects of how cultural industry has changed the habits of consumption, how it has created new ones and also how it has kept the demand alive so far were researched and analyzed at full length. Besides, it was infered and concluded that the frame of information compiled throughout this work is significantly current for today’s contemporary societies

Anahtar Kelimeler

Culture, cultural industry, consumption, Valentine’s Day, mass communication means

Kaynakça

• Adıgüzel Y. (2001). Kitle Toplumunun Açmazları Kültür Endüstrisi, Şehir Yayınları, İstanbul
• Adorno T.W. (2003). “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken”, (çeviren: Bülent O. Doğan), COGİTO Dergisi, Yaz–2003, http://zaferyalcinpinar.com/kulturendustrisiyenidenadorno.pdf, (Erişim Tarihi: 21.09.2015)
• Adorno T.W. (2008). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi, (Çev. Nihat Ülner - Mustafa Tüzel - Elçin Gen) İletişim Yayınları, İstanbul
• Adorno T.W ve Horkheimer M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği, Kabalcı Yayınları, İstanbul
• Arık B. (2004). “Bir Kültür Endüstrisi Ürünü Olarak 14 Şubat Sevgililer Günü” İletişim Fakültesi Dergisi, S.20, s.79-87
• Atiker E. (1998). Modernizm ve Kitle Toplumu, Vadi Yayınları, Ankara
• Avcı N. (1999). Enformatik Cehalet, Kitapevi Yayınları, İstanbul
• Aytaç Ö. (2006). “Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.1, s.27-53
• Baudrillard J. (2012). Tüketim Toplumu Söylenceleri/Yapıları, Ayrıntı Yayınları, İstanbul
• Bilgiseven A.K. (1995). Genel Sosyoloji, Filiz Kitabevi, İstanbul
• Bilsin A. (2007). Kültür Endüstrisi Olgusunun Özel Bir Görünümü Olarak Günümüz Türk Toplumunda Eğlencenin İdeolojik Temellendirilmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• Close A. and Zinkhan M.G. (2006). “A Holiday Loved and Loathed: A Consumer Perspective of Valentine’s Day”, Advances in Consumer Research, V.33, s.356-365
• Dellaloğlu B.F. (2005) “Bir Giriş: Adorno Yüz Yaşında”, Cogito, S. 36, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, http://edebiyatokyanus.tr.gg/Adorno-Y.ue.z-Ya%26%23351%3B%26%23305%3Bnda.htm, (Erişim Tarihi: 16.09.2015
• Ersoy E. (2008). “Tarihsel Kapitalizmden Güncel Kapitalizme Küreselleşme”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, s.143-153
• Erdoğan İ. (2001).“Popüler Kültürde Gasp ve Popülerin GayriMeşruluğu”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Yıl:4, Sayı:15, s.67-96
• http://blog.milliyet.com.tr/sevgililer-gunu-nun-tarihcesi-ve-tuketim-cilginligi/Blog/? BlogNo=402323, (Erişim Tarihi: 21.03.2013)
• Kalender A. (2005). Siyasal İletişim: Seçmenler ve İkna Stratejileri, Çizgi Kitabevi, Konya
• Kara T. (2014). “Kültür Endüstrisi Kavramı Çerçevesinde Medya Ürünleri: Eleştirel Yaklaşım”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, January 2014, Volume 4, Issue 1, pp.51-60
• Kocadaş B. (2005). “Kültü ve Medya”, Bilig, Yaz, S.34, s.1-13
• Mutlu E. (2005). Globalleşme, Popüler Kültür ve Medya, Ütopya Yayınları, Ankara
• Özdemir N. (2007). “Kültür Tüketim İlişkisi ve Kültür Ekonomisi” Tüketici Yazıları I, (Editör: Müberra BABAOĞUL ve Arzu ŞENER), Hacettepe Üniversitesi TÜPADEM, s. 223-240
• Özdemir N. (2009). “Kültür Ekonomisi ve Endüstrileri ile Kültürel Miras Yönetimi İlişkisi”, Milli Folklor, S.21, s. 73-86
• Yaylagül L. (2010). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar, Dipnot Yayınları, Ankara