DÖVİZ KURUNDAN FİYATLARA GEÇİŞ ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Sayı: 35, 1 - 9, 01.02.2016

Kubilay Çağrı Yılmaz Volkan Alptekin Taner Taş

Öz

İktisadi literatür incelendiğinde makroekonomik göstergelerin analizi yapılırken başvurulan temel göstergelerden bir tanesi döviz kuru olarak kabul edilmektedir. İşsizlik, para arzı, ücretler gibi makroekonomik değişkenlerin yanında döviz kuru da enflasyonu açıklayan değişkenler arasında yer almaktadır. Döviz kurunda meydana gelen artış ve azalışların oluşturduğu enflasyonist etkiler iktisadi anlamda geçiş etkisi teorisiyle açıklanmaktadır. Çalışmada, geçiş etkisi ekonometrik yöntemler kullanılarak analiz edilmektedir.Bu çalışma, vektör otoregresyon vector autoregression-VAR modelleri kullanarak döviz kurunun üretici ve tüketici fiyatları üzerindeki geçiş etkisini Türkiye için incelemektedir. 2005:01 – 2015:04 dönemi için yapılan tahminler, geçişkenliğin bir yıllık zaman diliminde Döviz kurundan fiyatlara geçiş etkisi hem TÜFE enflasyonu hem de ÜFE için geçiş süresi ve büyüklük olarak hesaplanmıştır. Döviz kurundaki bir birimlik şoka karşı üretici fiyatlarına tepkisi hesaplanmış ve etkinin tamamlanma süresi tespit edilmiştir. Çalışmada, döviz kurundan tüketici fiyatlarına geçiş etkisinin azalma eğiliminde olduğu tespit edilmiştir. Döviz kurundaki bir birimlik şoka tüketici fiyatlarının verdiği tepkinin üretici fiyatlarına verdiği tepkiye göre daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.Gelişmiş ülkeler ve döviz kurlarının dışsal ayarlamalar üzerine rolünün incelenmesi ile ilgili literatürde pek çok çalışma bulunmakta ve gelişmekte olan ülkelerde de bu konuda yapılan çalışmaların sayısı hızla artmaktadır. Bu çalışmalarda döviz kurlarının dışsal ayarlamalar üzerine rolünün incelenmesinin yanında, döviz kurlarındaki artışın ithal malların yerli para birimi cinsinden değerinin yükseltilmesiyle, öncelikle ithalat fiyatlarını, daha sonra da ithal girdi kullanılarak üretilen tüm yerli malların piyasadaki fiyatlarını etkileyiş mekanizması üzerine yoğunlaşılmıştır.Bu çalışmada, geçiş etkisinin düşük çıkmasının temel sebepleri; firmaların pazar paylarını kaybetmemek için fiyat ayarlaması yapmak yerine kar marjlarını değiştirmesi, ithal malların fiyatlarının artması sonucu bu mallar yerine daha düşük kalitedeki malların tüketilmesiyle ortaya çıkan ikame etkisi, üretim aşamasında kullanılan ithal ara mallar yerine alternatif malların kullanımı ve diğer maliyet azaltma yöntemleri gözlemlenmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde geçiş etkisi pass-through kavramı incelenmiş ve döviz kuru ile fiyat endeksi arasındaki ilişki üzerinde durulmuştur. Literatür taramasında geçiş etkisi üzerine yapılmış çalışmalar incelenmiş ve son olarak da Türkiye’de döviz kurundan fiyatlara geçiş etki süresi ve büyüklüğü araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Geçiş Etkisi, VAR Analizi, Etki Tepki Analizi, Vektör Hata Düzeltme Mekanizması

Exchange Rate Pass Through On Prices: The Case Of Turkey

Öz

When examining the economic literature, in the analysis of macroeconomic indicators, exchange rate is considered as one of the most important variables.. Exchange rate is among the basic explanatory variables that explain inflation such as unemployment, wages and money supply. The increases and decreases occurred in the exchange rate are explained pass through theory. In this study, the pass through effect is analyzed using econometric methods. This study examines the pass-through effect of exchange rate on consumer and producer prices for Tukey using vector autoregression VAR models. The analysis made for the 2005:01 – 2015:04 period are calculated as transitivity’s pass-through effect in a period of a year from the exchange rate to the prices both as CPI Consumer Price Index inflation and the PPI Producer Price Index and magnitude. The reaction to producer prices against the shock of one unit in exchange rates is calculated and the effect’s completion time is determined. In the study, it is determined that the pass-through effect from exchange rates to consumer prices is inclined to decline. It is observed that the reaction of the consumer prices to the shock of one unit in the exchange rate is lower than the reaction given to the producer prices. There can be found many studies in the literature about developed countries and the role of exchange rates on exterior arrangements and the number of studies made on this suject in developed countries increases rapidly. In these studies the focus is on the examination of the role of exchange rates on exterior arrangements along with the mechanism of effecting firstly the importation prices and then the market prices of all the local manifacture which are produced using import inputs upon the increase of exchange rates’ increasing the imported products’ value in domestic currency. The main reasons why the pass-through effect comes out low in this study are observed as the firms’ changing their profit margins instead of making price adjustments in order not to lose their market shares, the replacement effect that emerges as a result of the consumption of lower quality products instead of imported products in reaction to imported ones’ price increment, the usage of alternative goods instead of imported intermediate goods during production and other cost reduction methods. In the introduction part of the study pass-through notion is examined and the relationship between exchange rate and price index is dwelled on. In the lirerature view the studies conducted about the pass-through effect are examined and lastly, the duration and the magnitude of the pass-through from exchange rate to prices in Turkey is investigated

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Pass Through, VAR, Impulse Response Function, Vector Error Correction Model

Kaynakça

• Arat, K. (2003). Türkiye'de optimum döviz kuru rejimi seçimi ve döviz kurlarından fiyatlara geçiş etkisinin incelenmesi..”. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Uzmanlık Tezi.
• Bailliu, J., & Fujii, E. (2004). Exchange rate pass-through and the inflation environment in industrialized countries: an empirical investigation.
• Burstein, A., Eichenbaum, M., & Rebelo, S. (2002). Why are Rates of Inflation so low after large devaluations? (No. w8748). National Bureau of Economic Research.
• Campa, J. M., & Goldberg, L. S. (2002). Exchange rate pass-through into import prices: A macro or micro phenomenon? (No. w8934). National Bureau of Economic Research.
• Campa, J. M., & Goldberg, L. S. (2006a). Distribution margins, imported inputs, and the sensitivity of the CPI to exchange rates. NBER working paper, (w12121).
• Campa, J. M., & Mínguez, J. M. G. (2006b). Differences in exchange rate pass-through in the euro area. European Economic Review, 50(1), 121-145.
• Ca'Zorzi, M., Hahn, E., & Sánchez, M. (2007). Exchange rate pass-through in emerging markets.
• Coughlin, C. C., & Pollard, P. S. (2000). Exchange rate pass-through in US manufacturing: exchange rate index choice and asymmetry issues. Federal Reserve Bank of St. Louis Working Paper Series, (2000-022).
• Devereux, M. B., & Yetman, J. (2010). Price adjustment and exchange rate pass-through. Journal of International Money and Finance, 29(1), 181-200.
• Dornbusch, R. (1976). Exchange rate expectations and monetary policy.Journal of International Economics, 6(3), 231-244.
• Flamini, A. (2003). CPI Inflation Targeting and Exchange Rate Pass-through. Ente per gli studi monetari bancari e finanziari Luigi Einaudi.
• Frankel, J., Parsley, D., & Wei, S. J. (2012). Slow pass-through around the world: a new import for developing countries?. Open Economies Review, 23(2), 213-251.
• Ghosh, A., & Rajan, R. S. (2007). A comparative analysis of export price pass-through in three open Asian economies: Korea, Singapore and Thailand. Global Economic Review, 36(3), 287-299.
• Goldberg, P. K., & Knetter, M. M. (1996). Goods prices and exchange rates: what have we learned? (No. w5862). National Bureau of Economic Research.
• Ito, T., Sasaki, Y. N., & Sato, K. (2005). Pass-through of exchange rate changes and macroeconomic shocks to domestic inflation in East Asian countries. Research Institute of Economy, Trade and Industry (RIETI), Japan Discussion Paper Series.
• Jabara, C. L. (2009). How Do Exchange Rates Affect Import Prices? Recent Economic Literature and Data Analysis. In United States International Trade Commission, Office of Industries, Publication ID-21, Revised.
• Kara, H., ve Öğünç, F. (2012). Döviz kuru ve ithalat fiyatlarının yurt içi fiyatlara etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 27(317), 09-28.
• Kara, Hakan ve Fethi, Öğünç, (2005). “Exchange Rate Pass Through in Turkey: It is Slow, but is it Really Low?” Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları.
• Krugman, P. (1986). Pricing to market when the exchange rate changes (No. w1926). National Bureau of Economic Research.
• María-Dolores, R. (2010). Exchange rate pass-through in New Member States and candidate countries of the EU. International Review of Economics & Finance, 19(1), 23-35.
• McCarthy, J. (2000). Pass-through of exchange rates and import prices to domestic inflation in some industrialized economies. FRB of New York Staff Report, (111).
• Menon, J. (1996). The degree and determinants of exchange rate pass-through: market structure, non- tariff barriers and multinational corporations. The Economic Journal, 434-444.
• Minella, A., Springer de Freitas, P., Goldfajn, I., & Kfoury Muinhos, M. (2002). Inflation targeting in Brazil: lessons and challenges. Banco Central do Brasil Working Paper, (53).
• Rowland, P. (2004). Exchange rate pass-through to domestic prices: the case of Colombia. Revista ESPE, 47, 106-125.
• Rossi, M. M., & Leigh, M. D. (2002). Exchange rate pass-through in Turkey(No. 2-204). International Monetary Fund.
• Saiki, A. (2011). Exchange Rate Pass-Through and Monetary Integration in the Euro Area.
• Şen, Bahar, (2009), “Asymmetric Behavior of Exchange Rate Pass Through in Turkey”, Yayınlanmamı ş Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ekonomik ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonomi Anabilim Dalı , Ankara.
• ŞIKLAR, İlyas ve Nilgün Ç., USLU, (2007), “Exchange Rate Pas s-Through to Domestic Prices: The Turkish Case (1994-2006)”, The Business Review, Cambridge; Summer; 8, (1): 162-171.
• Taylor, J. B. (2000). Low inflation, pass-through, and the pricing power of firms.European economic review, 44(7), 1389-1408.
• TÜZÜN, Cemal Öztürk, (2007), “Döviz Kurunun Yurtiçi Fiyatlara Geçi ş Etkisi: Türkiye Örne ği”, Yayınlanmamı ş Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı Para ve Banka Programı, İzmir.
• ZULFİQAR, H., & Sardar, S. (2004). Exchange Rate Pass-Through to Domestic Prices in Pakistan. State Bank of Pakistan Working Paper, (5).