METAL FİYATLARI İLE BİST-MADENCİLİK ENDEKSİNDE İŞLEM GÖREN HİSSE SENETLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN TEST EDİLMESİ

Yıl 2016, Sayı: 36, 130 - 141, 01.08.2016

Kemal Eyüboğlu Sinem Eyüboğlu

Öz

Madencilik, geçmişten günümüze uygarlıkları şekillendiren sektörlerin başında gelmiştir. Özellikle, sanayi devriminden itibaren başta kömür ve demirin insanlığın gelişim sürecindeki önemini yadsımak mümkün değildir. Bu yüzyılda da, madencilik faaliyetleri olmaksızın insan yaşamının sürdürülebilmesi olası değildir. Ekonominin iki temel hammadde üreticisi sektörlerinin tarım ile birlikte madencilik olduğu düşünülmektedir. Bu niteliği nedeniyle sektör, ekonomiye doğrudan yaptığı katkı ve başta imalat sektörü olmak üzere ekonominin diğer alanlarına sağladığı girdiler nedeniyle iki yönlü öneme sahiptir. Gelişmiş bir madencilik sektörü, istihdam, üretim vb. ekonomik göstergelere yaptığı katkının yanı sıra, imalat sanayii için de önemli bir itici güç oluşturabilmektedir. Bu nedenle, ekonomik kalkınma politikalarının ve planlarının oluşturulmasında sektöre özel bir önem verilmesi gerekmektedir. Madencilik istihdama katkıda bulunması, hizmet ve yan sanayi sektörleri oluşturması ve bölgesel kalkınmayı teşvik etmesi açısından önemli, aynı zamanda yatırım tutarının geri dönüş sürecinin uzun olmasından dolayı da son derece riskli bir sektördür. Dolayısıyla emtia fiyatlarında meydana gelecek bir artış, şirketin bu emtiayı üretmesi, işlemesi veya tüketmesine göre şirketin gelecekteki nakit akışlarını negatif veya pozitif olarak etkileyecek ve şirketin değerini azaltabilecek veya arttırabilecektir. Bu açıdan çalışmada 2003:5-2014:12 dönemi için metal fiyatlarının altın, gümüş ve bakır Borsa İstanbul’da yer alan ve madencilik sektöründe faaliyet gösteren 6 şirketin hisse senedi fiyatları üzerinde nasıl ve ne ölçüde etkili olduğunu aylık veriler kullanarak test edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada değişkenlere ilişkin dolar bazlı fiyatlar kullanılmıştır. Metal fiyatları ile şirket hisse senedi fiyatları arasında uzun dönemli ilişki olup olmadığı ise Johansen eşbütünleşme yöntemi ile test edilmiştir. Elde edilen bulgular, IHMAD, IPEKE, KOZAA ve PRKME hisse senedi fiyatları ile metal fiyatları arasında uzun dönem ilişki olmadığını göstermiştir. Kısa dönem ilişki ise standart EKK ile tahmin edilmiş; bakır fiyatlarının IHMAD hisse senedi fiyatlarını negatif yönde etkilediği, altın fiyatlarının ise IPEKE ve KOZAA hisse senedi fiyatları üzerinde pozitif yönde etkisi olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak elde edilen bulgular yatırımcıların bu şirketlere yatırım kararı alırken metal fiyatlarına ek olarak diğer değişkenleri de dikkate almaları gerektiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Metal Fiyatları, Madencilik Şirketleri, Johansen Eşbütünleşme Analizi

Testing The Relationship Between The Metal Prices And Bist- Mining Index Stocks

Öz

Mining has become the leading sectors that have shaped civilizations from past to present. In particular, it is impossible to deny the importance of coal and iron in the humanity's development since the industrial revolution. In this century, it is also not possible to sustain human life without mining. Agricultural and mining sectors are considered to be the two main raw producers. Due to the nature of the sector, the input provided to other areas of the economy especially the manufacturing sector, including contributions made directly to the economy, sector has a twofold importance. A developed mining industry, can made contribute the economic indicators like employment, production as well as it can be an important driving force for the manufacturing industry. Therefore, special attention should be given to the sector in the formation of economic development policies and plans. Mining sector also is important in terms of promoting regional development, and it contributes to employment with exposing services and supply industry. Also due to the long process of return of investment, mining sector is extremely risky. Therefore, rise in commodity prices will have negative or positive effects on the future cash flows of the company according the producing, processing or consumption the commodity and may increase or reduce the value of the company. The purpose of this study is to test metal prices gold, silver, copper effecting how and to what extend stock prices of 6 mining companies which are traded in Borsa Istanbul. To reach that purpose, both metal and stock prices are analyzed through using monthly data for the period May 2003 to December 2014. Dollar-based prices for the variables used in the study. Whether the long-term relationship between stock prices and metal prices have been tested with the Johansen cointegration method. Results revealed that there has not been a long-term relationship between IHMAD, IPEKE, KOZAA, PRKME and metal prices. The short-term relationship is tested with OLS and findings show that copper has negative effect on IHMAD, gold has positive effect on IPEKE and KOZAA stock prices. Consequently addition to metal prices, investors should be taken into account the other variables when investing to these companies

Anahtar Kelimeler

Metal Prices, Mining Companies, Johansen Cointegration Method

Kaynakça

• Al-Mudhaf, A. ve Goodwin, T.H. (1993). “Oil Shocks and Oil Stocks: Evidence from the 1970s”. Applied Economics, 25, 181–190.
• Bilgin, A. (2015). “Madencilik Faaliyetleri Ve Çevresel Etki Değerlendirme Kararlarının Değerlendirilmesi”. 24. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi, 14-17 Nisan Antalya.
• Boyer, M. ve Filion, D. (2007). “Common and Fundamental Factors in Stock Returns of Canadian Oil and Gas Companies”, Energy Economics, 29(3), 428-453.
• Dayanandan A. ve Donker H. (2011). “Oil Prices and Accounting Profits of Oil and Gas Companies”, International Review of Financial Analysis, 20, 252-257.
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Econometrica 49, 1057-1072.
• DPT, (2007). Dokuzuncu Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu 2007-2013.
• El-Sharif, I., Brown, Dick, B. B., Nixon B., Russell A. (2005). “Evidence on the Nature and Extent of the Relationship between Oil Prices and Equity Values in the UK”. Energy Economics, 27, 819–830.
• ERNST&YOUNG (2011). “Dünyada ve Türkiye’de Madencilik Sektörü”, http://-www.fenimining.com/upload/dosyalar/m_rapor_1347711063.pdf, 02.05.2015.
• Güler, S. Tunç, R. ve Orçun Ç. (2010). “Petrol Fiyat Riski Ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Türkiye’de Enerji Sektörü Üzerinde Bir Uygulama”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 297-314.
• Hasan M. Z. ve Ratti R. A. (2014). “Australian Coal Company Risk Factors: Coal and Oil Prices”, The International Journal of Business and Finance Research, 8(1), 57-67.
• Henriques, I. ve Sadorsky, P. (2008). “Oil Prices and the Stock Prices of Alternative Energy Companies”, Energy Economics, 30, 998-1010.
• http://tr.investing.com/commodities/copper-historical-data, 10.01.2015
• http://tr.investing.com/commodities/gold-historical-data, 10.01.2015.
• http://tr.investing.com/commodities/silver-historical-data, 10.01.2015.
• http://www.isyatirim.com.tr/, 10.01.2015
• Johansen, S. (1988). “Statistical Analysis of Cointegration Vectors”, Journal of Economic Dynamic and Control, 12, 231-254.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). “Maximum Likelihood Estimation and Inferences on Co-Integration with Applications to the Demand for Money”. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52, 169–210.
• Lanza, A. Manera, M. Grasso, M. and Giovannini, M. (2003). “Long-run Models of Oil Stock Prices”, Environmental Modelling and Software, 20, 1423-1430.
• Luo, Y. & Esqueda O. A. (2011). “Cointegration and Priority Relationships between Energy and Oil Prices”, The Journal of Current Research in Global Business, 14(21), 22-32.
• Maden Mühendisleri Odası (2011) Madencilik Sektörü ve Politikaları Raporu.
• Mohanty, S., Nandha M., Turkistani A. A. (2011). “Oil Price Movements and Stock Market Returns: Evidence from Gulf Cooperation Council (GCC) Countries”, Global Finance Journal, 22, 42-55.
• Nangolo C. & Musinqwini C. (2011). “Empirical Correlation of Mineral Commodity Prices with Exchange-Traded Mining Stock Prices”. The Journal of the Southern African Institute of Mining and Metallurgy, 111, 459-468.
• Özdemir C., Dağ A. ve Mert B.A. (2015). “Yüzey Modelleme Teknikleri ve Bir Kömür Yatağına Uygulanması”. Türkiye 24. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi, 14-17 Nisan 2015, Antalya.
• Papapetrou, E. (2001). “Oil Price Shocks, Stock Market, Economic Activity and Employment in Greece”, Energy Economics, 23, 511–532.
• Phillips, C.B. P. &P. Perron (1988). “Testing For A Unit Root in Time Series Regression”, Biomètrika, 75(2), 336-346.
• Puah, C., Lay-Phin T. and Abu H. M. I. (2009). “Nexus between Oil Price and Stock Performance of Power Industry in Malaysia, MPRA Paper No. 31757.
• Sadorsky, P. (2001). “Risk Factors in Stock Returns of Canadian Oil and Gas Companies”, Energy Economics, 23, 17–28.
• Sadorsky, P. (2008). “Assessing The Impact of Oil Prices on Firms of Different Sizes: Its Tough Being in the Middle”, Energy Policy, 36, 3854-3861.
• Scholtens, B. ve Wang, L. (2008). “Oil Risk in Oil Stocks”, The Energy Journal, 29 (1), 89-111.
• Sadeghzadeh, K. ve Eren M. (2012). “Altın Fiyatları Değişiminin Altın Madeni Sektörü ve İşleyen Sektördeki Firmaların Hisse Senedi Getirilerine Etkisinin Eşbütünsellik Analizi ile İncelenmesi”, 16. Finans Sempozyumu, 10-13 Ekim, Erzurum.
• Tamzok, N. (2008). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminden Çok Partili Döneme Madencilik Politikaları”, 1861-1948. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, LXIII/4, 179-204.
• TMMOB Maden Mühendisleri Odası (2011). Madencilik Sektörü ve Politikaları Raporu.
• Tufano, P. (1998). “The Determinants of Stock Price Exposure: Financial Engineering and The Gold Mining Industry”, Journal of Finance, 53(3), 1015-1052.
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (2008). Türkiye Madencilik Sektör Raporu, ISBN: 978-9944-60-384-3.
• Yıldırım, M., Belen M. ve Kütük Y. (2014a). “Mamul Fiyatları ile Hisse Senetleri Getirileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Erdemir Üzerine Bir Uygulama”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(10), 143-163.
• Yıldırım, M., Belen M. ve Kütük Y. (2014b). “Küresel Emtia Fiyatları ile Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Kardemir ve İzdemir Üzerine Bir Uygulama”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(10), 107-138.