SARAYÖNÜ PİR HÜSEYİN BEY CAMİİ MİHRABI

Yıl 2017, Sayı: 37, 175 - 187, 01.02.2017

Zekeriya Şimşir

Öz

ÖZİslâm mimarisinde mihrap, namaz kılmak için kıble yönünü göstermesinin yanı sıra plan şemaları, cephe düzenleri ve tezyinatlarıyla da yapıldıkları dönemin özelliklerini yansıtan önemli bir mimari unsurdur. İlk uygulamalarından günümüze kadar çeşitli malzeme ve tekniklerde inşa edilmiş mihraplar, değişik coğrafyalarda devirlerine göre farklılıklar arz etmekte, zamanının sanat ve estetik beğenisini de ortaya koymaktadır.Sarayönü Pir Hüseyin Bey Camii, Turgutoğulları Beyliği’nin yaptırmış olduğu bir eserdir. Yapı 19. Yüzyılda önemli ölçüde değişikliğe uğramış, yapının ilk döneminden yalnız mihrabı özgün olarak kalmıştır. Çini malzemenin de kullanıldığı alçı mihrap çeşitli geometrik ve rûmî kompozisyonları, yazı kuşaklarıyla ve mukarnasla bezenmiştir. Mihrabın en ilginç kısmı ise ışık-gölge tesiri uyandıran, yüksek kabartmalı ve plastik ifadeli tepelik kısmıdır. Öncülerini Büyük Selçuklu eserlerinde gördüğümüz, İlhanlılar döneminde de devam eden bu tezyinat yaklaşımı Anadolu’da nadir görülen bir teknik ve süsleme anlayışı olarak dikkat çekmektedir.Bu bildirimizde Sarayönü Pir Hüseyin Bey Camii’nin alçı mihrabı ayrıntılı olarak incelenerek benzer örneklerle değerlendirmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Turgutoğulları, Sarayönü, Mihrap, Alçı, Çini, Tezyinat.

The Mihrab Of Pir Husain Beg Mosque

Öz

The mihrab, prayer niche in the qibla wall, is an important component in Islamic architecture in addition to show qibla direction it indicates clearly the characterictics of the period of the plan schemes, the front designs and decorations. From the first applications up to the present the Mihrabs which built from various materials and techniques differ in different geographies according to the period. The mosque of Pir Husain Beg in Sarayönü, an district in Konya, was built by the Turgutogulları Principality. The mosque significantly altered in the 19th century, only the niche remained originally. The plaster and ceramic Mihrab was decorated with various geometric and rûmî compositions and calligraphy and mukarnas. The most interesting part of the mihrab is the high relief and plastic worded hilly part which inspring light-shade effect. This decoration approach which the first examples of it have seen in the Great Seljuk works and continued in the Ilkhanids period is a rare tecnique and decorative approach in Anatolia. In this paper, the plaster Mihrab of Sarayönü Pir Husain Mosque will be evaluated in detail

Anahtar Kelimeler

Turgutogullari Principality, Sarayonu district, Mihrab Niche, Stucco, Ceramic, Decoration

Kaynakça

• Aslanapa, O. (1965). Anadolu’da Türk Çini ve Keramik Sanatı, İstanbul.
• Bakırer, Ö. (1976). Onüçüncü ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, Ankara.
• Bilici, K. (1985). Karamanoğlu Beyliğinin Mimari Tezyinatı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Diez, E., Aslanapa, O., Koman, M. M. (1950). Onüçüncü ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, Ankara.
• Duran, R. (1988). “Konya Sarayönü’nde Üç ahşap Camii”, Vakıflar Dergisi, Sayı:20, Ankara, s.47-62.
• Dülgerler O. N. (). Karamanoğulları Dönemi Mimarisi. Ankara.
• Eskici, B. (2001). “Alçı Mihraplarda Yapım Yöntemleri ve Süsleme Teknikleri Üzerine Gözlemler”, V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, (Ankara, 19-20 Nisan 2001), Ankara, s.235-252.
• Karaçağ, A. (2006). “Alçı Sanatı”, Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, (Editörler: A. Uzay Peker- Z. Kenan Bilici), C.2, Ankara, s.493-505.
• Karaçağ, A. (2002). Beylikler Devri Mimarisinde Alçı Süslemeler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Konya.
• Kuban, D. (1999). Divriği Mucizesi Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Deneme. İstanbul.
• Meınecke, M. (1976). Fayencedekorationen.Seldschukischer Sakralbauten in Kleinasien, Teil:I-II, Tubingen.
• Oral, Z. (1951). “Turgut Oğulları, Eserleri-Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, Sayı:3, Ankara, s.2-34.
• Otto-Dorn, K. (1956). “Der Mihrab der Arslanhane Moschee in Ankara”, Anatolia, Sayı:1, Ankara, s.71-75.
• Ögel, S. (1987). Anadolu Selçuklularının Taş Tezyinatı. Ankara.
• Öney, G. (1973). “İran’da Erken İslâm Devri Alçı İşçiliğinin Anadolu Selçuk Sanatında Akisleri”, Belleten, C.XXXVII, Sayı:147, Ankara, s.257-266.
• Öney, G. (1988). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara.
• Öney, G. (1988). Türk Çini Sanatı, Ankara.
• Öney, G. (1990). Ankara Aslanhane Camii, Ankara.
• Yetkin, Ş. (1965). “Türk Çini Sanatında Bazı Önemli Örnekler ve Teknikleri”, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı:1, İstanbul, s.36-48.
• Yetkin, Ş. (1968). “Anadolu Selçuklularının Mimari Süslemesinde Büyük Selçuklulardan Gelen Etkiler”, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı:2, İstanbul, s.36-48.
• Yetkin, Ş. (1980). “Konya’da Yeni Bulunmuş Stuko Süslemeler ve Anadolu Türk Mimarisindeki Devamı”, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı:IX-X, İstanbul, s.353-357.
• Yetkin, Ş. (1986). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi. İstanbul.